از گذشته تا امروز تعریف سواد دستخوش تغییرات زیادی شده است. به نظر مادربزرگ و پدربزرگ‌های سالخورده ما همینکه کسی توان خواندن و نوشتن داشت، باسواد بود و آموختن زبان مادری بسیار ارزشمندتر از امروز بود. اما تعریف سواد کم‌کم بسیار پیچیده‌تر شد. شاید مردم زمانی فکر نمی‌کردند که اگر رسانه‌های ارتباطی کاغذی یا دیجیتالی را درک نکنند، در تعریف جهانی از سواد، آدم باسوادی محسوب نمی‌شوند. دیگر باید باور کنیم یک انسان قرن بیست‌ویک تنها با نوشتن و خواندن نمی‌تواند گلیم خودش را آب بیرون بکشد. او باید بتواند رسانه‌ها را درک کند، خلاق باشد و توان درک و تفسیر داشته باشد. بنابراین تعریف سواد در دنیا روز به روز کامل‌تر شد و دیگر کسانی که بتوانند بخوانند و بنویسند و حتی اگر صرفاً دارای مدرک تحصیلی باشند باسواد محسوب نمی‌شوند.
طبق آخرین اطلاعات یونسکو، سواد توانایی شناسایی، درک، تفسیر، خلق کردن، برقراری ارتباط و محاسبه با استفاده از متن‌های مختلف است. سواد به معنای توانمندکردن افراد برای رسیدن به اهدافشان، پیشرفت دانشی افراد و شرکت پیدا کردن در جامعه و شکل دادن یک جامعه گسترده‌تر است(یونسکو، اکتبر ۲۰۱۸).
سه ویژگی اصلی تعریف سواد یونسکو وجود دارد:
- سوادآموزی استفاده مردم از سواد برای برقراری ارتباط و بیان از طریق رسانه‌های مختلف است.
- سواد آموزی به زمینه‌های خاص برای اهداف خاص و استفاده از زبان‌های خاص می‌پردازد.
- سوادآموزی مستلزم یک یادگیری مداوم است که در سطوح مختلف مهارتی و تخصص وجود دارند.
امروز تعاریفی وجود دارد که سواد را فقط توان خواندن و نوشتن نمی‌داند. انواع سواد به ما کمک می‌کند بهتر در جامعه مشارکت کنیم و یک عضو فعال از جامعه باشیم. برای اینکه در جامعه مؤثر باشیم باید بتوانیم فهم و درکی از سوادهای زیر داشته باشیم. این تعاریف در بسیاری از متون یونسکو نیز مورد اشاره قرار گرفته است.
در اینجا به چند نوع سواد را بطور خلاصه می‌پردازیم و شما می‌توانید خود را محک بزنید که چقدر باسواد هستید؟
سواد دیجیتالی
این تعریف طیف گستره‌ای از مهارت‌ها را شامل می‌شود که برای موفقیت در دنیای پیچیده دیجیتال برای ما لازم است. از آنجایی که در زمان حاضر رسانه‌های چاپی توان قبلی خود را از دست داده‌اند، توانایی درک اطلاعات موجود در اینترنت اهمیت بیشتری برای افراد پیدا می‌کند.
سواد رسانه‌ای و سواد اطلاعاتی
براساس اعلام انجمن ملی آموزش سواد رسانه‌ای، سواد رسانه‌ای توانایی دستیابی، تجزیه و تحلیل، ارزیابی، ایجاد و عمل با استفاده از انواع وسیله‌های ارتباطی است. سواد رسانه‌ای توان تشخیص افراد در مورد رسانه‌های معتبر و نامعتبر است. سواد اطلاعاتی افراد را قادر می‌سازد که ارزش اطلاعات را بشناسند و از آن برای انتخاب آگاهانه در زندگی شخصی، حرفه ای و دانشگاهی استفاده کنند. افراد برای منافع شخصی خود باید اطلاعات را به اشکال مختلف پیدا کنند، بفهمند، ارزیابی کنند و از آنها استفاده کنند.
سواد اوقات فراغت
سواد اوقات فراغت دانش و مهارت‌های لازم برای درک و تجربه اوقات فراغت است. سواد اوقات فراغت به عنوان ابزاری برای مردم برای ارتقاء کیفیت اوقات فراغت و زندگی خود است که باعث رشد نگرش ، علائق و عادات سواد مثبت می شوند.
سواد مدنی
سواد مدنی دانش و مهارت‌های مشارکت مؤثر در زندگی مدنی و اجتماعی از طریق اطلاع از نحوه آگاه‌سازی، درک فرایندهای دولتی و دانستن چگونگی اعمال حقوق و تعهدات شهروندی و تغییر در سطح محلی، ملی و جهانی است. اگر فردی از نحوه انتخابات و ساز و کارهای تغییر در جامعه خود خبر نداشته باشد، می‌توانیم بگوییم سواد مدنی کافی را ندارد.
در این زمینه بخوانید:
سوال‌هایی که پرسیدن آن ورود به حریم شخصی افراد است
سواد سلامت
سواد سلامت درجه‌ای از توانایی دستیابی افراد، پردازش و درک اطلاعات و خدمات اولیه بهداشتی مورد نیاز برای بشر و تصمیم‌گیری‌های بهداشتی مناسب و درست است. به عنوان مثال سواد سلامت برای والدین بسیار اهمیت دارد که به ان‌ها اجازه می‌دهد که سلامت فرزندشان را حفظ کنند.
سواد بوم‌شناختی
سواد اکولوژیکی توانایی درک سیستم‌های طبیعی است که زندگی در زمین را ممکن می‌سازد. سواد بومی درک محیطی است که ما در آن زندگی می‌کنیم. اگر ما به محیط طبیعی اطراف زندگی خودمان آگاه باشیم از خطراتی که آن را تهدید می‌کند اطلاع بیشتری داریم و سواد بوم‌شناختی بالاتری داریم.
سواد نژادی و قومی
سواد چندفرهنگی شامل توانایی درک اختلافات بین آداب و رسوم و عقاید است. دنیایی انسانی و عادلانه در گروی فهم تفاوت های قومی و فرهنگی است. مفهوم سواد نژادی به مجموعه‌ای از شیوه‌های به کار گرفته شده آموزش است که چگونه نژادپرستی روزمره را بشناسند، به آن پاسخ دهند و با آن مقابله کنند. در سواد نژادی و قومی تلاش بر این است که همه افراد نژادپرستی را شناسایی کنند و بتوانند با آن مقابله کنند.
سواد عاطفی
سواد عاطفی اصطلاحی است که برای توصیف توانایی درک و ابراز احساسات و توان برقراری روابط عاطفی با خانواده و دوستان به کار می‌رود. سواد عاطفی مستلزم داشتن خودآگاهی و شناخت احساسات شخصی و دانستن نحوه مدیریت آنها است. اگر بتوانیم در هنگام عصبانیت آرامش داشته باشیم و در زمانی که بین دو گزینه یا چندین گزینه مردد هستیم به خودمان اطمینان بدهیم و یا در مورد خانواده و خویشاوندان به خوبی ابراز احساسات کنیم سواد عاطفی بالایی داریم.
سواد مالی
سواد مالی عبارت است از آوزش و درک تحوه به دست آوردن پول، هزینه کردن آن و صرفه‌جویی در آن است. همچنین مهارت و توانایی استفاده از منابع مالی برای تصمیم‌گیری است. این تصمیمات شامل نحوه تولید، سرمایه‌گذاری، هزینه و صرفه‌جویی در هزینه می‌باشد. اگر دخل و خرج ما مدام جور در نمی‌آید و نحوه صرفه‌جویی را نمی‌دانیم احمالاً باید سواد بیشتری را کسب کنیم.
سواد انرژی
سواد انرژی درکی از ماهیت و نقش انرژی در جهان و زندگی روزمره است که همراه با توانایی استفاده از این درک برای پاسخ به سؤالات و حل مشکلات است. به عنوان مثال استفاده از منابع انرژی به شکل درست، از مبانی سواد انرژی است. زمین برای آیندگان هم هست و ما باید راه درست استفاده از منابع و امکانات فعلی را یاد بگیریم.
سواد انتقادی
سواد انتقادی مجموعه‌ای از مباحث و مهارت‌هایی است که آموزش ابتکاری، تفکر انتقادی و پرس‌وجوی فعال را پرورش می‌دهد. سواد انتقادی به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا درمورد آنچه که می‌خوانند، به طور انتقادی فکر کنند. بسیاری از ما توان انتقادی و تحلیل خودمان را فراموش می‌کنیم در حالی که این توانایی یکی از انواع سواد است و در دنیای فعلی ارزش زیادی دارد. همیشه سازگار شدن و فراموش کردن قوای انتقادی سواد انتقادی ما را ضعیف می‌کند.
یونسکو از سال ۱۹۴۶ در صدر تلاش‌های سوادآموزی جهانی قرار گرفته و چشم انداز دنیای باسواد را برای همه ترسیم کرده‌است. بهبود مهارت‌های سوادآموزی از دید سازمان یونسکو، حق ذاتی آموزش است. سوادآموزی افراد را قادر می‌سازد تا به طور فعال در جامعه شرکت کنند و همچنین به بهبود معیشت کمک کنند. سوادآموزی همچنین عامل مهمی برای توسعه پایدار است زیرا مشارکت بیشتری در بازار کار ایجاد می‌کند. سواد داشتن با بهبود سلامت، تغذیه کودک و خانواده فقر را کاهش داده و فرصت‌های زندگی را گسترش می‌دهد. همچنین سواد فراتر از مفهوم متعارف خود به عنوان مجموعه‌ای از مهارت‌های خواندن، نوشتن و شمارش، اکنون سواد به عنوان ابزاری برای شناسایی، درک، تفسیر، ایجاد و ارتباطات در دنیایی به طور فزاینده دیجیتالی و غنی از اطلاعات و پر سرعت درک می‌شود.
برداشت از وبسایت یونسکو
نظر شما