سریال‌های تلویزیونی یکی از گسترده‌ترین و عمیق‌ترین سرگرمی‌هایی هستند که این روزها می‌توانیم از وجودشان لذت ببریم. دنیای این سریال‌ها نه تنها پایان ندارد بلکه در سال‌های اخیر، گستردگی آن‌ها بیشتر و بیشتر هم شده است. بنابراین حالا با شبکه‌های متعددی روبرو هستیم که برای تولید برنامه‌های جذاب‌تر، رقابت شدیدی با یکدیگر دارند. رقابتی که در نهایت تنها یک برنده دارد؛ تماشاگری که برای لذت بردن از دنیای سرگرمی‌های بی‌پایان، از برابر صفحه نمایش لپتاپ یا تلویزیون خانه‌اش، تکان نمی‌خورد.
شبکه‌های اینترنتی و تلویزیونی ژانرها و موضوعات مختلفی را برای جذب مخاطب در نظر می‌گیرند. برای آن‌ها تفاوتی ندارد تماشاگرشان دقیقا به دنبال چه نوع محتوایی است، این شبکه‌ها تلاش می‌کنند هر آن چه نیاز است را تولید کنند. بنابراین گاهی ممکن است بودجه یک سریال درام که داستان زندگی یک خانواده عادی را روایت می‌کند، از بودجه یک سریال علمی تخیلی بیشتر باشد! اما در میان ده‌ها ژانر سریال‌های تلویزیونی، یکی از پرهوادارترین، محبوب‌ترین و فراموش‌نشدنی‌ترین ژانرها، سیتکام است. ژانری که اخیرا حتی مورد توجه پیمان قاسم‌خانی، یکی از متفاوت‌ترین نویسندگان فیلم‌نامه‌های کمدی در سینما و تلویزیون ایران، هم قرار گرفته و به نظر می‌رسد سریال بعدی قاسم‌خانی یک سیتکام باشد.
سیتکام چیست؟
سیتکام در رادیو شکل گرفت (همان گفتگوی کمدی شخصیت‌ها درباره اتفاقات پیرامونشان که هنوز هم در رادیوها وجود دارد) اما حالا به خاطر درخشش در تلویزیون شناخته می‌شود. اگرچه ریشه سیتکام در رادیو سابقه‌ای بسیار طولانی دارد اما اصطلاح کمدی موقعیت، در اواخر دهه ۴۰ میلادی و به لطف سریال‌های تلویزیونی شبکه BBC مطرح شد. این ژانر تلویزیونی بعدها به خاک ایالات متحده رسید و موفق شد شهرت بسیار بیشتری پیدا کند.
سیتکام، مخفف Situational Comedy یا کمدی موقعیت است. سیتکام به طور کلی در ژانر کمدی قرار می‌گیرد و به طور کلی به سریالی گفته می‌شود که معمولا در یک خانه، اداره و یا دانشگاه در جریان است. لوکیشین سریال‌های سیتکام معمولا محدود و یا غیرواقعی است. شنیده‌شدن صدای خنده تماشاگران (که شاید یکی از شناخته‌شده‌ترین ویژگی‌های سیتکام‌ها باشد) در این نوع سریال‌ها اجباری نیست اما بخشی از هویت آن است. سیتکام در میان سریال‌های تلویزیونی، به دلیل گستردگی و تنوعی که پیدا کرده، به تنهایی یک ژانر است.
شخصیت‌های حاضر در سیتکام‌ها، معمولا ثابت هستند و از هر اپیزود آن، به اپیزود دیگر منتقل می‌شوند. تعداد شخصیت‌های اصلی در سیتکام‌ها، معمولا زیاد نیست و بیشتر داستان هم پیرامون زندگی همین شخصیت‌ها می‌گذرد. در بیشتر سیتکام‌ها، یک شخصیت اصلی، حضور پررنگ‌تری نسبت به سایرین دارد. منتقدان سینما و تلویزیون درباره هویت ژانر سیتکام اختلاف نظر شدیدی دارند. گروهی اعتقاد دارند سیتکام نمی‌تواند به تنهایی یک ژانر معرفی شود چرا که گستردگی زیادی دارد. اما برخی می‌گویند اصول سیتکام مشخص است و هر اثری که با پایبندی به اصول آن ساخته شود، می‌تواند در مجموعه ژانر سیتکام قرار بگیرد. بنابراین انیمیشن‌های کمدی هم می‌توانند سیتکام باشند.
سیتکام‌ها با توجه به کشور سازنده‌شان، معمولا ویژگی‌های متفاوتی دارند. برای مثال در انگلیس که محل تولد سیتکام‌های تلویزیونی است، هر فصل این سریال‌ها معمولا شش قسمتی است و از سی دقیقه فراتر نمی‌رود. فیلم‌نامه سیتکام‌های انگلیسی معمولا توسط چند نفر نوشته می‌شود و فیلم‌برداری آن در محیط‌های بسته و یا استودیوهای ساختگی است. در ایالات متحده، مدت زمان هر سیتکام فراتر از ۲۲ دقیقه نمی‌رود تا در کنار هشت دقیقه تبلیغات تلویزیونی، مجموعا برای سی دقیقه مخاطبش را سرگرم کند.
در کانادا، سیتکام‌های تلویزیونی معمولا اپیزودهای کم‌تر و فصل‌های بیشتری دارند. در استرالیا هم موضوع این نوع سریال‌ها بیشتر به مسائل و بحران‌های اجتماعی گره خورده است. اما این تغییرات سیتکام در کشورهای مختلف، به معنای انوع گوناگون آن نیست.
ماجرای سریال سیتکام پیمان قاسم‌خانی چیست؟
پیمان قاسم‌خانی به‌عنوان یکی از قدرتمندترین نویسندگان فیلم‌نامه کمدی در تلویزیون و سینمای ایران، سریال‌های مختلفی را نویسندگی کرده است. او اخیرا در گفتگو با فریدون جیرانی در برنامه «کافه آپارات» ابتدا توضیحاتی پیرامون پروژه‌های فعلی‌اش داد.
پیمان قاسم‌خانی درباره سریالی که این روزها وقت او را گرفته، گفت:
خیلی طرح‌های سینمایی داشتم که فعلا به نظر می‌رسد قابل پیگیری نیست چون وضعیت سینما و سالن‌های سینما نامشخص است. این روزها که مشغول مشاوره و سرپرستی در کنار سریال «دراکولا» با آقای مدیری هستم اما یک سریال هم قرار است که کار کنیم.
پیمان قاسم‌خانی درباره سریال سیتکامی که در ذهنش پرورش داده، گفت:
خودم خیلی داستانش را دوست دارم. چون شبیه آن را ندیده‌ایم و متفاوت است. یک سریال سیتکام است که داستان‌های متفاوت و گوناگونی دارد. هرچند در یک سریال سیتکام خیلی مهم نیست که آن را چه کسی بسازد. چراکه متن و بازیگرها مهم هستند و اهمیت بیشتری دارند. اما اگر بتوانیم جوانان‌هایی که کارگردان‌های خوبی هستند را پیدا کنیم، قطعا کارگردانی را به آن‌ها می‌سپاریم.
آیا سریال پیمان قاسم‌خانی نخستین سریال سیتکام ایرانی لقب می‌گیرد؟
هر سریالی که در ژانر کمدی قرار بگیرد، لزوما سیتکام نیست. بنابراین اگر یک سریال تلویزیونی جذاب و خنده‌دار را تماشا کردید، هرگز تصور نکنید که با یک سیتکام مواجه هستید. سیتکام‌ها اصول مشخصی دارند که در ادامه آن‌ها معرفی می‌کنیم:
۱. در لوکیشین‌های محدود یا ساختگی و یا در استودیوها فیلم‌برداری می‌شوند.
۲. شخصیت‌های اصلی زیادی ندارند و رابطه شخصیت‌های اصلی هم معمولا صمیمی است
۳. صدای خنده تماشاگران در بیشتر سیتکام‌ها شنیده می‌شود. این صدا معمولا به صورت جداگانه ضبط می‌شود و در جریان تدوین سریال، بر روی آن قرار می‌گیرد. اما برخی از این سریال‌ها هم بدون صدای خنده تماشاگران ساخته می‌شوند.
۴. داستان و فیلم‌نامه کمدی‌های موقعیت معمولا فراتر از شخصیت‌های اصلی نمی‌رود. بنابراین بیشتر مواقع با روایت ترس، سردرگمی، درگیری و یا اتفاقات مهم و خنده‌دار شخصیت‌های اصلی هر سریال سیتکام مواجه هستیم.
۵. سیتکام‌ها با دوربین‌های محدود فیلم‌برداری می‌شوند.
در این زمینه بخوانید:
با وجود اهمیت و محبوبیت ژانر سیتکام، ساخت سریال‌هایی در این ژانر در تلویزیون و شبکه نمایش خانگی ایران چندان مورد استقبال قرار نگرفته است. اگرچه مدتی پیش سریال «مردم معمولی» به کارگردانی رامبد جوان روی سرویس‌های استریم ایرانی منتشر شده اما واقعیت ماجرا این است که نه تنها این سریال در جذب مخاطب ناتوان ظاهر شده بلکه فاصله‌های بسیاری با یک سریال سیتکام دارد. بنابراین این سریال را نمی‌توان یک سریال سیتکام دانست. اما به نظر می‌رسد پیمان قاسم‌خانی ایده‌های جذاب‌تری دارد.
اگرچه هنوز مشخص نیست این سریال چه زمانی به مرحله تولید می‌رسد اما واقعیت ماجرا آن است که این سریال می‌تواند ژانر سیتکام را در ایران شناخته‌شده کند و به توسعه آن کمک شایانی می‌کند.
نظر شما