شب‌خوانی
همانند تمام فرهنگ‌ها و اقوام، مردم خراسان هم آیین سحرخوانی داشته‌اند که البته این آیین هنوز هم در برخی روستاها مانند گناباد اجرا می‌شود. این رسم در خراسان رضوی به شب‌خوانی معروف است و در سه مرحله با نواختن دهل و شیپور و ابوعطا خوانی انجام می‌گیرد. یکی از اشعار زیبا در مراسم شب‌خوانی این شعر است که می‌گوید «شب خیز که عاشقان به شب راز کنند، گرد در و بام دوست پرواز کنند، هر جا که دری بود به شب می‌بندند، الا در دوست را که شب باز کنند». آخرین مرحله از شب‌خوانی خواندن اذان بر روی یکی از بلندترین نقاط منطقه است.
چلیک‌زنی، تشت‌زنی یا طبل‌زنی
نواختن چوب بر حلب‌های خالی را چلیک‌زنی می‌گوید. این رسم که از آیین‌های قدیم مردمان این منطقه محسوب می‌شود به این شکل است که در هنگام سحر، فردی از اهالی که صدای دلنشینی دارد با چوبی در دست بر حلب می‌کوبد و مناجات و دعا می‌خواند تا اهالی محله از خواب بیدار شوند. در تربت حیدریه همین مراسم با نواختن تشت انجام می‌گیرد و تشت‌زنی نام دارد. در سبزه‌وار این مراسم را طبل‌زنی می‌خوانند.
شب‌نشینی در حرم رضوی
میزان احترام و ارادت مردم مشهد به امام رضا(ع) بر هیچ کس پوشیده نیست. این عشق در شب‌های رمضان هم با شب‌نشینی در حرم رضوی ادامه دارد. این رسم قدیمی در حال حاضر نیز میان بازاریان مشهد رواج بسیاری دارد. در این شب نشینی‌ها، افراد با تجربه، مرشدی جمع را به عهده می‌گیرد و با نقل خاطراتی از گذشته، جوانان را از عواقب غیبت و تهمت و بدبینی و گناه آگاه می‌سازد. این نشست‌ها تا یک ساعت قبل از اذان صبح که روزه‌داران برای صرف سحری به خانه‌های خود بازمی‌گردند، ادامه دارد.
در این زمینه بخوانید:
آیین و رسوم کاشانی‌ها در ماه رمضان؛ از مراسم هوم بابایی تا هدایای عروسان
از هدیه روزه‌داری تا روزه کله چغوکی
مردم خراسان مانند بسیاری از اقوام برای تشویق کودکان به انجام فرایض دینی و روزه‌داره، تلاش می‌کنند. خانواده‌ها برای نوجوانانی که در آستانه سن تکلیف هستند، هدایای زیبایی تهیه می‌کنند و به آنها می‌دهند تا ترغیب به روزه‌داری شوند. همچنین کودکانی که هنوز به سن تکلیف نرسیده‌اند برای اینکه در ثواب روزه‌داری شریک شوند، روزه خود را تا اذان ظهر نگه می‌دارند که به آن روزه کله چغوکی می‌گویند.
ترنا، بازی شب‌های رمضان
«ترنابازی» مراسمی مخصوص ماه مبارک رمضان است که عده‌ای از عیارها و قدیمی‌ها دور هم جمع می‌شوند تا بازی انجام دهند. هدف از این بازی گلریزان و جمع‌آوری پول برای نیازمندان و از کار افتادگان است. ترنا یک پارچه است که به شکل گلوله بر سر پارچه دیگری بسته می‌شود و بر کف دست کسی که دزد شده می‌خورد و او یا باید درد را تحمل کند یا جریمه‌ای که شاه برای او تعیین می‌کند را گردن نهد.
پخت آش قل هوالله
در خراسان رضوی رسم است که زنان هر روز در خانه یکی از همسایگان دور هم جمع می‌شوند تا یک جز از قرآن را تلاوت کنند. در آخرین روز از ماه رمضان، هر یک از زنان مقداری آجیل، شکلات و سکه با خود به مجلس می‌برند و در جلسه توزیع می‌کنند. آجیل، شکلات و سکه پخش شده در مراسم حکم تبرک دارد و در گوشه کیف یا خانه برای رسیدن برکت به مال و جان نگهداری می‌شود. حالا آخرین جز خوانده می‌شود و کسی که قرائت سوره توحید به او برسد، آش قل هوالله می‌پزد و همه را مهمان می‌کند.
پخت نان جو
یکی از رسوم رایج مردم تربت‌حیدریه در شب‌های قدر، پخت نان جو است. مردم این دیار رسم دارند در سفره افطاری در شب‌های قدر، نان جو داشته باشند. بسیاری از آنها، مقداری بیش از مصرف خود نان می‌پزند تا بتوانند نان جو به عنوان نذری به در خانه همسایگان ببرند یا در مسجد میان نمازگزاران توزیع کنند.
اجرای تعزیه قنبرخوانی
مراسم قنبرخوانی از جمله تعزیه‌های مذهبی است که روز شهادت حضرت علی(ع) در برخی مناطق کشور مانند خراسان رضوی انجام می‌گیرد. در این تعزیه فردی با پوشیدن لباس و کلاه سفید نقش قنبر غلام وفادار امام علی (ع) را ایفا می‌کند. تعزیه بر اساس روایت‌ها نوشته شده است. طبق روایت‌ها، قنبر بعد از شنیدن خبر شهادت حضرت، با خواندن نوحه و عزاداری به سمت خانه امام می‌رود و وقتی به خانه ایشان می‌رسد با خشتی بر سر خود می‌کوبد. در این تعزیه، قنبر بزرگی و مظلومیت امام را برای همگان وصف می‌کند.
جدا از این مراسم، تعزیه‌های دیگری نیز در خراسان مرسوم است. تعزیه «فضل و فتاح»، «بستن دیو» و «مرد قصاب» از جمله آنهاست که به بیان شجاعت و کرامت حضرت علی(ع) می‌پردازد.
ملاقه‌زنی پسران جوان
یکی از رسوم مردم خراسان رضوی به ویژه سبزوار و تربت‌حیدریه برپایی آیین ملاقه‌زنی در بیست و هفتم ماه مبارک رمضان است. در این شب تعدادی از پسران جوان با پوشیدن چادر و گرفتن کیسه یا ظرفی در دست به در خانه اهالی محله می‌روند و با کوبیدن ملاقه بر در، صاحب خانه خبر می‌کنند تا به آنها هدیه و انعام دهد. معمولا هر خانه‌ای با دادن مقداری شیرینی، خرما، شکلات یا نقل، آنها را راهی می‌کنند.
نظر شما