ایرنا زندگی در طول روزهای اخیر به معرفی آیین و رسوم برخی شهرهای ایران در ایام محرم پرداخته است. آداب و مناسکی که گردشگران را نه تنها از اقصا نقاط کشور بلکه مشتاقان و علاقمندان زیادی را از سراسر دنیا به ایران می‌کشاند تا نظاره‌گر به سوگ نشستن عاشقان امام حسین(ع) باشند.
با کلیک کردن روی هر بخش می‌توانیم بخش کامل هر گزارش را مطالعه کنید.
یکی از شهرهایی که ظرفیت زیادی برای گردشگری در ایام محرم را دارد، شهر یزد است. آیین‌هایی که باعث می‌شوند این شهر مقصد گردشگری باشد عبارتند از نخل‌گردانی، جوش دوره، جغجغه زنی و مراسم کتل بستن. برای مثال آیین نخل‌گردانی یزد معروف است و همین یک قلم کافی است تا بار سفر ببندید برای دیدن نخل میدان امیر چخماق. نخل در فرهنگ مردمان این خطه همان تابوت و در واقع نمادی از بدن مطهر ائمه اطهار و به ویژه حضرت امام حسین(ع) است که مردم با چرخش آن دور حسینیه‌ها به تشییعش می‌پردازند. آن دسته سینه‌زنی که بسیار منظم و مرتب و همراه با یک ریتم خاص سینه‌زنی می کنند هم دارند آیین جوش‌دوره را اجرا می‌کنند.
زنجان؛ عزاداری در حسینیه ۱۰۰ ساله
زنجان از روزهای ابتدایی ماه محرم سیاه‌پوش امام شهیدان می‌شود اما اجتماع مردم زنجان و دیگر گردشگران از سراسر ایران در روز هشتم محرم که در زنجان به یوم العباس معروف است٬ دیدنی است. در این روز زنجانی‌ها در حسینیه اعظم زنجان گردهم می‌آیند. اگر می‌خواهید ایام تاسوعا و عاشورای حسینی را در زنجان بگذرانید فکر استفاده از خودروی شخصی را باید در این دو روز از سر به در کنید؛ چون جمعیت به قدری زیاد است که امکان تردد برای خودرو وجود ندارد، مخصوصا در حوالی مرکز شهر و جاهایی که مسیر حرکت دسته‌های عزاداری است.
ایام محرم به خصوص روزهای نهم و دهم آن، در کوچه پس‌کوچه‌های بوشهر صدای سنج و دمام است که به گوش می‌رسد. مردم با شنیدن صدای سنج و دمام از آغاز مراسم سینه‌زنی آگاه می‌شوند. اگر در بوشهر باشید خیلی راحت از مراسم دمام‌زنی باخبر می‌شوید؛ چراکه این مراسم با نواختن بوق آغاز می‌شود. به جز این بوشهری‌ها به خطر سبک سینه‌نی‌شان هم معروف هستند. در ابتدای سینه‌زنی فردی که به "پیش‌خوان" معروف است، آغازگر ماجرا است و سینه‌زنی با تعداد اندکی آغاز می‌شود؛ اما کم‌کم به تعداد افراد حاضر در مراسم سینه‌زنی اضافه می‌شود. آیین صبحدم هم متعلق به بوشهر است. صبحدم در شب عاشورا و پس از مراسم سینه‌زنی برگزار می‌شود و تا صبح ادامه دارد. بوشهری‌ها اعتقاد دارند که مبادا در هنگام شهادت امام حسین(ع) و یارانش در خواب بمانند. بر این اساس با برگزاری آیین صبحدم که یکی از آیین‌های سنتی این استان است با خواندن نوحه‌ای ویژه از آفتاب می‌خواهند تا طلوع نکند که مبادا با برآمدنش امام حسین(ع) قربانی شود.
تدارک برای مراسم گل‌زنی در شهرهای لرستان از جمله خرم‌آباد، بن و طاقانک از روز هفتم محرم آغاز می‌شود. در این روز که به "تراش عباس" معروف است، مردم پس از اصلاح سر و صورت و نظافت کامل، لباس‌های تمیز می‌پوشند و خود را برای فرا رسیدن روز عاشورا و عزاداری در این ایام آماده می‌کنند. مردم لرستان برای روز عاشورا خاک نرم (گِل رُس) که نماد عزاداری و ماتم در مراسم سوگواری است را آماده می‌کنند و در میدان‌های شهر قرار می‌دهند تا خود را گل مالی کنند. آن‌ها پس از رفتن داخل حوضچه‌های گل گرد آتش می‌ایستند و شروع به سینه زنی و عزاداری می‌کنند. مراسم دیگری که در این خطه معروف است و با حضور زنان به سرانجام می‌رسد، چهل منبر است. برای انجام این مراسم، زن‌ها پوشیه می‌کشند تا صورتشان ناپیدا بماند. زن‌های پوشیه‌پوش از کوچه‌ها و خیابان‌ها گذر کرده و مقابل چهل خانه شمع می‌افروزند و شماری هم حبه قند، احسان می‌کنند.
اگر می‌خواهید یک عزاداری تمام عیار را در یک شهر سنتی ببینید، بازار کاشان بهترین مکان است. در کاشان از روز ششم محرم تا روز عاشورا هر روز نزدیک به ۷۰ تا ۸۰ هیات و دسته سینه‌زنی به تیمچه امین‌الدوله می‌روند. همه ساله در ایام سوگواری حضرت اباعبدالله الحسین (ع) این تیمچه میعادگاه دسته‌ها و هیات‌های مذهبی کاشان است. مراسم دیدنی دیگر که در نوش‌آباد کاشان برگزار می‌شود آیین خیمه کوبی است که از روز هشتم محرم اجرا می‌شود و مقدمه‌ای برای مراسم دیگری است که بازسازی چیده شدن خیمه انبیا و به راه افتادن لشکر اسیران از کربلا به سمت شام در روز یازدهم محرم است. اما نمی‌شود در کاشان باشید و از دست سقاهایی که در داخل دسته‌جات عزاداری حرکت می‌کنند، آب نخورده باشید. جالب است بدانید این کار هم آداب خودش را دارد و تشرف به مسلک سقایی در سنین نوجوانی طی مراسمی و با انجام تشریفات خاص انجام می‌شده است.
ابیانه هم که به نگین سرخ شهرها و روستاهای ایران معروف است، محرم که از راه می‌رسد، سیاه‌پوش شهادت سالار شهیدان می‌شود. این روستای کوچک اما معروف در آیین عزاداری زبانزد است. مراسم در ابیانه و حوالی‌اش با جاروزنی و ذاکری آغاز می‌شود و طی آن، پیرغلامان جارو به دست، حسینیه را جارو کرده و آنجا را برای برپایی مراسم عزاداری آماده می‌کنند. مراسم جغجغه زنی هم از آن دست مراسم دیدنی ابیانه است. سوگواران حسینی با به هم کوبیدن دو جغجغه به هم، در رثای شهیدان کربلا عزادارای می‌کنند. با همه این‌ها نخل‌گردانی در ابیانه چیز دیگری است. پرشورترین بخش مراسم‌های سنتی در ابیانه هنگامی است که صبح عاشورا نخل محله بالا به حرکت در می‌آید و همه مردم چه ابیانه‌ای و چه مهمان‌ها در محله پرزله جمع می‌شوند و منتظر به حرکت در آمدن نخل هستند. برای دیدن دو نخل ابیانه به صورت همزمان باید در جایی باشید که دو نخل در یک نقطه به هم می‌رسند. همزمان با حرکت نخل محله بالا به طرف محله میان ده، نخل محله پایین هم به طرف این محل حرکت می‌کند و تنها جایی که هر دو نخل ابیانه در کنار هم دیده می‌شوند در همین مکان است.
قزوین؛ طبق‌کشی تا خاکسپاری زنانه
شهر قزوین به دلیل خاصیت نزدیکی به تهران مقصد خوبی برای مسافرانی است که می‌خواهند یک تیر و دو نشان بزنند و با فرارسیدن ایام سوگواری هم در عزای سالار شهیدان شرکت کنند و هم با سفر به یک شهر دیگر با آیین و مراسم جدیدی در عزاداری آشنا شوند. طبق‌کشی مراسم خاص شهر قزوین است. این طبق چوبی استوانه‌ای شکل را مردان بر سر گذاشته و حمل می‌کنند. در مراسم سوگواری سالار شهیدان، زنان در قزوین نقش پررنگی دارند تا آنجا که بخشی از مراسم مربوط به حماسه عاشورا توسط زنان در قزوین به تصویر کشیده می‌شود. مراسم خاکسپاری شهدای کربلا از جمله آیین‌هایی است که توسط زنان و به صورت نمادین انجام می‌شود؛ مراسمی که قزوینی‌ها به آن "سوم امام" می‌گویند. عزاداران قزوینی در این روز در مسجد علی‌اکبر جمع می‌شوند، عده‌ای با بیل و کلنگ و عده‌ای با در دست گرفتن پیکرهای پارچه‌ای بدون سر، به دور شهر می‌چرخند و دوباره به مسجد برمی‌گردند. در حین این مراسم هم نوحه‌خوانی، وعظ و عزاداری جریان دارد و مردان که تقریبا در حاشیه مراسم قرار گرفته‌اند، با گل‌اندود کردن سر و لباس خود عزاداری‌شان را اعلام می‌کنند.