یک محرم است و یک دسته سینه‌زنی و جمع عزاداری‌اش. درست است که سینه‌زنی و عزاداری متعلق به همه جای ایران است، اما هرجا و هر نقطه‌ای رسوم خاص خودش را در سینه‌زنی دارد. اگر می‌خواهید شور حسینی و سینه‌زنی خاص و متفاوتی ببینید، پیشنهاد ما به شما سفر به جنوب کشور است. سینه‌زنی سنتی در بوشهر با نوای شورانگیز سنج و دمام، از هارمونی و نظم و ترتیب خاصی برخوردار بوده و نکته‌اش این است که افراد از کودکی بدون آموزش تئوری‌های بنیادی موسیقی کاملا آن را رعایت می‌کنند. جاذبه خاص مراسم سینه‌زنی و نوحه‌سرایی در بوشهر به حدی بوده که در سال‌های اخیر بسیاری از گردشگران و پژوهشگران در ایام محرم راهی این شهر می‌شوند تا از نزدیک یک مراسم سنتی با قدمتی 100 ساله را ببینند.
سنج و دمام‌زنی
ایام محرم به خصوص روزهای نهم و دهم آن، در کوچه پس‌کوچه‌های بوشهر صدای سنج و دمام است که به گوش می‌رسد. مردم با شنیدن صدای سنج و دمام از آغاز مراسم سینه‌زنی آگاه می‌شوند. اگر در بوشهر باشید خیلی راحت از مراسم دمام‌زنی باخبر می‌شوید؛ چراکه این مراسم با نواختن بوق آغاز می‌شود. دمام‌زن‌ها ابتدا با ریتم کندی نواختن را آغاز می‌کنند و رفته‌رفته ریتم گروه تندتر می‌شود. آنها گاهی جای خود را با هم عوض می‌کنند تا فردی تازه نفس شور و شوق نواختن را نگه دارد. در تمام این مدت هم سنج‌زن‌ها گروه را همراهی می‌کنند؛ برخی همگام با ریتم دمام‌زن‌ها سنج‌ها را به صدا در می‌آورند و برخی دیگر به اصطلاح "ریز" می‌گیرند و ریتم را خرد می‌کنند. سپس در اوج آهنگ زمانی که اشکون تک‌نوازی را تمام می‌کند، بوق دوباره نواخته می‌شود و گروه به سمت مسجد محله حرکت می‌کند. این در حالی است که در تمام نقاط بوشهر همراه با دسته‌های سینه‌زنی و در هنگام تعزیه‌گردانی، سنج و دمام نواخته می‌شود. دمام‌زن‌ها هنگام ضرب زدن، طرف راست را با ضرب کوچک و طرف چپ دمام را با دست ضربه می‌زنند. تعداد دمام‌ها در هر دسته به طور معمول فرد است که یکی از آنها وظیفه هدایت و شکستن ریتم را دارد که به آن "اِشکون" گفته می‌شود. مساله مهم این است که دمام را هر کسی نمی‌تواند بنوازد و تنها افراد باتجربه می‌توانند دمام بزنند و سر دسته دمام‌زن‌ها که «اِشکون‌زن» خوانده می‌شود، راهنمایی دمام‌زن‌ها را برعهده می‌گیرد و با ریتمی متفاوت از دیگران دمام می‌زند.
سینه‌زنی مخصوص بوشهری‌ها
بوشهری‌ها یک جور سینه‌زنی دارند که به خاطر فرم خاصش معروف شده و از بوشهر به دیگر نقاط جنوب کشور هم راه پیدا کرده. در ابتدای سینه‌زنی فردی که به "پیش‌خوان" معروف است، آغازگر ماجرا است و سینه‌زنی با تعداد اندکی آغاز می‌شود؛ اما کم‌کم به تعداد افراد حاضر در مراسم سینه‌زنی اضافه می‌شود. در این آیین افرادی هستند که به نظم و هماهنگی بقیه در تشکیل این حلقه‌ها و سینه‌زدن کمک می‌کنند که به آنها "بُرساز" و یا "سینه‌گردان" می‌گویند. حرکت متحد بُرها از نمای بالا شبیه امواج دریا است و نوحه‌خوان مانند یک ناخدا در مرکز جمعیت این دریای متلاطم را رهبری می‌کند. با این حساب دیگر مشخص است که بُرسازی یک تخصص مشکل است و اگر بُرها به‌صورت منظم تشکیل نشود و حرکت هر یک از افراد ناهماهنگ باشد، بر کل برها تأثیر می‌گذارد.
مراسم صبحدم
مراسم سنتی "صبحدم" نیز یکی دیگر از رسوم سنتی مردم در استان بوشهر است که شب عاشورا پس از مراسم سینه‌زنی برگزار می‌شود و تا صبح ادامه دارد. بوشهری‌ها اعتقاد دارند که مبادا در هنگام شهادت امام حسین(ع) و یارانش در خواب بمانند. بر این اساس با برگزاری آیین صبحدم که یکی از آیین‌های سنتی این استان است با خواندن نوحه‌ای ویژه از آفتاب می‌خواهند تا طلوع نکند که مبادا با برآمدنش امام حسین(ع) قربانی شود. پایان‌بخش این آیین برگزاری نماز صبح است. نکته جالب این است که حضور زن‌ها در این مراسم بیشتر از مردان است و در برخی از محله‌ها فقط زنان این مراسم را برگزار می‌کنند.
آیین "هیا مظلوم"
بوشهری‌ها تا دلتان بخواهد در آیین‌های عزاداری هنر به خرج داده‌اند و برخی رسم‌ها را به شکلی هنرمندانه مختص خود کرده‌اند. یکی از این آیین‌ها "هیا مظلوم" است که در روزهای نهم و دهم محرم در مسیری طولانی پس از سینه‌زنی سنتی برگزار می‌شود. شکل صحیح آن هم اینگونه است که هفت تا 9 نفر به اصطلاح به صورت سرجلو می‌ایستند و باقی افراد دست‌ها را پشت کمر فرد کناری زنجیروار قرار می‌دهند و مسافتی را سینه‌زنان و نوحه‌خوانان طی می‌کنند. در این روش ریتم سینه‌زنی و نوحه‌خوانی سریع‌تر از معمول است.
نذری
مثل همه جای ایران که در ایام محرم از عزاداران پذیرایی می‌شود در بوشهر هم پخت نذری گاه از اول ماه محرم آغاز می‌شود، اما در روزهای تاسوعا و عاشورا به ویژه شب عاشورا به اوج خود می‌رسد. غذاهای نذری در استان بوشهر بیشتر شامل آش بوشهری (آش سبزی و گوشت)، حلیم، شکرپلو و قیمه بوشهری است که از گوشت و لپه له شده تشکیل شده. حلوا برنجی و شله‌زرد هم از جمله غذاهایی است که به مردم عزادار داده می‌شود.
نظر شما