گروه ایرنا زندگی - «منیرالسلطنه» از همسران ناصرالدین شاه بود که دودمانی قاجاری نداشت اما به جای آن عزت نفسی داشت که می‌گفتند آن را از عشق به اهل بیت (ع) وام گرفته است. این دختر زیبا و باهوش از پدر و مادری که زندگی شان با برگزاری مراسم مذهبی و آیینی گره خورده بود به دنیا آمد. پدرش محمد تقی خان معمار باشی آذربایجانی از معروف ترین معماران دوره ناصری بود. دارالفنون یادگار ناز شست این معمار دلداده به خاندان عترت (ع) بود.
در رفت و آمد های محمد تقی به دربار دختر او منیرالسلطنه به شاه معرفی شد. شاه دل به او داد و منیره خانم لقب منیرالسلطنه گرفت و در جرگه زنان غیر عقدی شاه درآمد. بعد از مدتی ناصرالدین شاه از منیره خانم آذربایجانی صاحب پسری خوش چهره و باهوش شد. نام این پسر را به خواست شاه کامران میرزا گذاشتند و با این که این فرزند ذکور، از همسری غیر عقدی بود شاه به او لقب نایب السلطنه را داد. علاقه شاه به این پسر به اندازه‌ای بود که دوست داشت او را ولیعهد بنامد؛ اما مهدعلیا مادر شاه با این موضوع مخالفتی سرسختانه داشت.
*** بی توجه به ثروت و مکنت دربار
منیرالسلطنه پسرش را هم به مانند خودش بی‌علاقه به تاج و تخت بار آورد. در بیان خصوصیات این بانو از طاهره بودن و دائم الوضو بودن یاد شده است. در کتب تاریخی منسوب به شرح مناسبت‌ها دربار ناصرالدین شاه آورده شده که مراسم مذهبی با ریاست مهدعلیا به عنوان یک رسم در دربار انجام می شده است؛ اما بعد از فوت مادر شاه منیرالسلطنه با عشق و علاقه وافری اقدام به تعدد این مراسم می‌کند و از شاه می‌خواهد در مراسم مانند جشن میلاد حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا (س) مردم کوچه و بازار هم سهمی داشته باشند. منیرالسلطنه برای این منظور این جشن را از کاخ بیرون برد و از آن پس جشن سالروز ولادت حضرت زهرا (س) توسط او در منزلی بزرگ مشهور به منیریه برگزار می‌کرد.
*** برگزاری مراسم مذهبی پس از اخراج از دربار
عزت نفس و نیکوکاری‌های منیرالسلطنه به مقام همسری شاه گره نخورده بود. پس از ترور ناصرالدین شاه مظفرالدین میرزا به تاج و تخت رسید و دستور اخراج زنان غیر عقدی از دربار را صادر کرد. منیرالسلطنه به منزلی در منطقه منیریه تهران نقل مکان کرد و در وقف زمین‌های این حوالی که از ثروت او به شمار می رفت به قدری پیشی گرفت که اکنون پس از گذشت دو قرن هنوز این محله از تهران را به نام منیریه می‌شناسند.
***عشق به امام علی (ع) و مدفن یافتن در خانه پدری
منیرالسلطنه برای سادات احترام ویژه‌ای قائل بود و این از عشق او به حضرت علی (ع) سرچشمه می‌گرفت. در سال‌های مهجوری از دربار این بانوی نیکوکاردر منزل خود را به روی مردمان کوچه و بازار باز کرد و هر سال در دهه های ماه محرم برگزاری مراسم سوگواری برای مصائب اهلی بیت (ع) در این خانه پا بر جا بود. این بانوی طاهره به عشق شفاعت حضرت امیرالمونین (ع) اموال خود را وقف می‌کرد و پیش از مرگ نیز این وصیت را داشت که از او تنها مالی باقی بماند که بتوانند او را در ایوان حرم مطهر امیرالمومنین (ع) در نجف به خاک بسپارند.
با وجود سختی انتقال جسد در آن زمان این وصیت به انجام رسید و منیرالسلطنه بعد از سال ها عاشقی کردن برای اهل بیت (ع) در مزاری ساده در ایوان حرم مطهر مولا و مقتدایش امام علی (ع) آرام گرفت. بقعه امامزاده سید ناصرالدین(ع) که از همان زمان مکانی برای برگزاری مراسم شب احیا و سوگواری برای شهادت حضرت امیرالمونین (ع) بود از زیباترین موقوفه‌های این بانوی متقی درباری است. بقعه متبرکه این امامزاده این روزها همچنان محلی برای برگزاری مراسم مذهبی و عزاداری به مناسبت شهادت امام علی (ع) و شب‌های قدر است. قرار داشتن در بافت بازار تهران باعث شده تا اغلب مراسم و برنامه‌های مذهبی در آن در ساعات روز و قبل از تعطیلی بازار برگزار شود.
*** بقعه ای با دو روایت
دو روایت تاریخی درباره بقعه امامزاده سید نصرالدین (ع) وجود دارد؛ یکی آنکه این بقعه را منسوب به مدفن سید نصرالدین از نوادگان امام محمد باقر می‌داند و در روایات دیگر اینجا مدفن سیدناصرالدین از نوادگان امام زین‌العابدین معرفی شده. طبق نوشته‌های روی کتیبه تاریخی این امامزاده، فردی به نام «حاجی میرزا تقی طهرانی» در سال 993 هجری قمری بانی ساخت بقعه و ضریح قدیمی این آستان بوده. این کتیبه چوبی تنها اثر باقی مانده از اولین دوره ساخت این مقبره و زیارتگاه است و جز آن چیز دیگری از آن دوره باقی نمانده است.
*** مدرسه‌ای برای باقیات و صالحات
کتیبه‌های بعدی موجود در این بقعه، خبر از بازسازی این آستان در دوره ناصرالدین شاه می‌دهد که چهارصد سال بعد از ساخت بقعه اول، بازسازی شده است. رواق، صحن، آیینه کاری و کاشیکاری‌های این بقعه در دوره ناصرالدین شاه به دستور منیرالسلطنه، همسر ناصرالدین شاه و مادر کامران میرزا نایب السلطنه ساخته شده است. او با کارهای عام المنفعه‌اش شناخته شده است و همواره بخشی از ثروت خود را وقف امور خیریه می‌کرد. بعد از فوت منیرالسلطنه، برادرش ابراهیم خان وزیر نظام با ارث به جا مانده از او، در گورستان مجاور بقعه امامزاده سیدنصرالدین مدرسه‌ای به نام مدرسه منیریه بنا و موقوفاتی از تهران و مازندران را برای هزینه‌های این مدرسه تعیین کرد.
*** پلان هشت ضلعی
بقعه امامزاده سید ناصرالدین (ع) پلانی هشت ضلعی دارد و تا قبل از گسترش خیابان خیام، وسعت بیشتری داشت. بخش‌های وسیعی از حیاط امامزاده سید ناصرالدین (ع) در طرح تعریض خیابان خیام تخریب شد و در کنار آن بخش وسیعی از کاشیکاری این بقعه و درخت کهنسال آن از میان رفت. در حال حاضر فضای کوچکی از این صحن، در مقابل ایوان بقعه باقی مانده است.
عبادت در ایوان‌هایی با طاق ضربی
بقعه امامزاده سید ناصرالدین (ع) یکی از زیباترین کاشیکاری‌های بقاع متبرکه تهران را به خود اختصاص داده است. گنبد کوچک این بقعه از دور پیداست که طرح‌های هندسی و اسلیمی زیبای کاشیکاری شده‌ای روی آن نقش بسته. کاشیکاری‌های ورودی این بقعه که در خیابان خیام قرار دارد، کاشی‌هایی با طرح اسلیمی خورشید هستند که استفاده از رنگ زرد و آبی به آن جلوه خاصی داده است.
ایوان‌هایی با طاق ضربی و همچنین تزئینات مقرنس کاری در اطراف بنای اصلی به چشم می‌خورد. در داخل صحن این امامزاده، می‌توانید جلوه زیبایی از هنر آیینه کاری را ببینید که زینت بخش اغلب بقاع متبرکه است. اغلب عناصر معماری موجود در این امامزاده از جمله کاشیکاری‌ها و آیینه‌کاری‌ها و گنبد و مقرنس‌کاری‌ها، در دوره قاجار و در بازسازی‌ای که در این دوره انجام گرفته، به بنا اضافه شده است. در گذشته بقعه امامزاده سید نصرالدین (ع) در میان یک گورستان قرار داشته. اما در طول زمان این بخش‌ها تخریب و زمین آن تبدیل به مغازه‌ها و منازل مسکونی شده است. همچنین در کنار امامزاده مقبره شیخ چغندر از عارفان دوره قاجار قرار دارد.
نظر شما