گروه ایرنا زندگی - پارک ملی بوجاق از سرمایه‌های طبیعی، زیستگاه‌های پراهمیت و جاهای دیدنی استان گیلان به شمار می‌رود. این پارک ملی پناهگاه امنی برای گونه‌های ارزشمندی از گیاهان و جانوران وحشی خطه شمال کشور است و یکی از زیستگاه‌های موقت پرندگان مهاجر شمال سیبری محسوب می‌شود. پارک ملی بوجاق مقصدی مطلوب برای علاقه‌مندان به زمین‌شناسی، جانورشناسی، گیاه‌شناسی، طبیعت‌گردی و پرنده‌نگری است و بازدید از آن، گردشگران را به دل طبیعت بکر و وحشی می‌برد.
پارک بوجاق کجاست؟
استان گیلان در حاشیه جنوب شرقی دریای خزر، به‌عنوان یکی از مناطق سرسبز ایران و از غنی‌ترین منابع طبیعی ایران شناخته می‌شود. این استان ساحلی و پرباران از سرمایه‌های ارزشمند متعددی همچون جنگل، رودخانه، کوهستان، آبشار، غار، تالاب و دریاچه برخوردار است و یکی از مقاصد پرطرفدار گردشگری و طبیعت‌گردی ایران به شمار می‌رود.
پارک ملی بوجاق از مناطق محافظت‌شده کشور است که در استان گیلان، شهرستان آستانه اشرفیه، شمال و شمال غرب بندر کیاشهر قرار دارد. این پارک از شمال به دریای خزر، از جنوب به روستای حسن کیاده و شهر کیاشهر، از غرب به شهر زیباکنار و رودخانه اوشمک و از شرق به ایستگاه رادیویی روستای امیرکیاسر می‌رسد.
پارک ملی بوجاق در محدوده منطقه آزاد انزلی قرار دارد. فاصله پارک ملی بوجاق از شهرهای رشت و انزلی حدود ۵۰ کیلومتر و از کیاشهر چهار کیلومتر است. این پارک ملی، دلتای سفیدرود (جایی که رودخانه به دریا می‌ریزد) را دربرگرفته است. سفیدرود بزرگ‌ترین روخانه شمال کشور محسوب می‌شود.
آدرس: استان گیلان، شهرستان آستانه اشرفیه، بخش کیاشهر، شمال غرب شهر کیاشهر
مسیر دسترسی به پارک ملی بوجاق
برای دسترسی به پارک ملی بوجاق لازم است خود را به زیبا کنار برسانید. زیبا کنار در جاده حسن‌رود (جاده انزلی به کیاشهر) واقع شده و دسترسی به آن از شهر لشت نشا در جنوب، کیاشهر در شرق و جاده رشت-انزلی در غرب امکان‌پذیر است.
بعد از رسیدن به زیبا کنار، در شرق این شهر و نرسیده به کیاشهر، جاده‌ای در کنار پل سفیدرود قرار دارد که شما را به یکی از ورودی‌های بخش غربی پارک ملی بوجاق می‌رساند. این ورودی به محل برگزاری ایونت سقوط آزاد نزدیک است. انتهای مسیر دسترسی به این پارک ملی خاکی است و در زمان بارندگی، تردد در آن با خودروی سواری مشکل خواهد بود.
اکوسیستم پارک ملی بوجاق
پارک‌های ملی محدوده‌های حفاظت‌شده، نسبتا وسیع و اکوسیستم‌های بکر و دست‌نخورده‌ای از منابع طبیعی کشورها هستند و نمونه‌هایی برجسته‌ای از مظاهر طبیعی همچون جنگل، دشت، بیشه، کوهستان، ساحل، کویر، صحرا و... را در بر می‌گیرند. دولت‌ها و نهادهای محیط زیستی برای حراست دقیق‌تر و همیشگی و ایجاد محیط امن و مناسب برای زندگی و تولیدمثل گونه‌های جانوری و گیاهی، این پهنه‌های ارزشمند را تحت عنوان پارک ملی مورد حفاظت ویژه قرار می‌دهند و تلاش می‌کنند آن را در شرایط طبیعی نگاه دارند. پارک‌های ملی یکی از مناطق چهارگانه محیط زیست هستند.
پارک ملی بالاترین رده حفاظتی را در میان مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست دارد و هرگونه دخل‌وتصرف در آن ممنوع است. اگر این پهنه‌های طبیعی درست و اصولی حمایت و حراست شوند، به‌عنوان میراثی ارزشمند در اختیار نسل‌های بعد قرار می‌گیرند. پارک‌های ملی ایران یکی از گنجینه‌های طبیعی این مرز و بوم هستند و مجموعه‌ای پربار از اکوسیستم‌های متنوع و حساس را در خود جای داده‌اند. این مناطق از نظر علمی، آموزشی، تفریحی و جذب گردشگر بسیار مورد توجه هستند.
در خرداد ماه سال ۱۳۸۱ منطقه‌ای به وسعت ۳,۲۶۰ هکتار که دهانه سفید رود (و جلگه‌ها و علفزارهای اطراف آن)، محوطه تالابی، لاگون کیاشهر و بخش‌هایی از پهنه آبی دریای خزر (تا عمق ۶ متر) را در برمی‌گیرد، باعنوان «پارک ملی بوجاق» مورد حفاظت سازمان محیط زیست قرار گرفت. این پارک ملی ۱,۶۰۰ هکتار محوطه دریایی و ۱۶۰ هکتار محوطه تالابی دارد و باقی قسمت‌های آن را زمین‌های خشک، دشت‌های هموار با شیب ملایم، ساحل، جلگه و علفزارها پوشانده‌اند. تالاب کیاشهر در غرب، تالاب بوجاق در شرق و تالاب ۲۲ بهمن در محدوده مرکزی پارک ملی بوجاق قرار دارند.
پارک ملی بوجاق به‌طور متوسط ۲۶ متر پایین‌تر از سطح دریای آزاد قرار دارد و از آب‌وهوای معتدل و مرطوب برخوردار است. میانگین سالانه دما در این منطقه ۱۵٫۶ درجه سانتی‌گراد و میانگین بارندگی سالانه آن ۱۴۵٫۶ میلی‌متر است. بسترهای طبیعی پارک ملی بوجاق در تعادل اکوسیستم منطقه نقش بسزایی دارند.
پارک ملی بوجاق اثر طبیعی ملی، منطقه شکار ممنوع و منطقه حفاظت‌شده است و به‌عنوان پارک ملی خشکی-دریایی شناخته می‌شود. قسمتی از پهنه‌های آبی این پارک ملی تحت نام «لاگون کیاشهر و دهانه سفید رود» در سال ۱۳۵۴ در کنوانسون بین‌المللی رامسر به ثبت رسیده است. بوجاق یکی از بهترین مقاصد برای پرنده‌نگری در ایران محسوب می‌شود.
گذر رودخانه از میان پارک، آن را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم کرده است. در بخش شرقی درختان به‌صورت پراکنده روییده‌اند و فضای مناسب و به نسبت خنک‌تری (به‌ویژه در فصل تابستان) دارد. بخش غربی رودخانه سفید رود در پارک ملی بوجاق پوشیده از دشت‌های فراخ و گستره است و گله پستانداران وحشی به‌صورت آزاد در آن زندگی و چرا می‌کنند.
پوشش گیاهی پارک ملی بوجاق
در پارک ملی بوجاق همجواری جنگل، دریا، رودخانه و تالاب مناظر بی‌نظیری را خلق کرده است. گیاهان تالابی در کنار گیاهان خشکی‌زی روییده‌اند و علفزار وسیع دو طرف رودخانه را در برگرفته است. دشت و مراتع سرسبز گسترده و وسیع این پهنه طبیعی را بسیار دیدنی کرده‌اند. تعداد گونه‌های گیاهی شناسایی شده در این منطقه ۲۴۸ گونه است. نیلوفرهای صورتی رنگ زیبا روی سطح تالاب دیده می‌شوند. گیاهانی چون نی، لویی، تراپا، میریوفیلوم، سراتوفیلوم، آقطی، تمشک، عدسک آبی، اسپرغان، کلونی درختچه‌های گز، توسکا، انار، درختان سوزنی برگ و بوته‌های سازو به‌وفور در پارک ملی بوجاق می‌رویند.
پوشش جانوری پارک ملی بوجاق
رودخانه، تالاب و دریا بخش‌های مهمی از اکوسیستم پارک ملی بوجاق هستند. رودخانه سفیدرود زایشگاه طبیعی بیش از ۵۰ گونه آبزی مختلف است که می‌توان از میان آن‌ها به ماهی سفید، اردک ماهی، ماهی کاراکاس، لای ماهی، سرخ باله، سیم پرک و فک خزری (تنها پستاندار دریای خزر) اشاره کرد. پستاندارانی چون گاو، گاومیش و اسب‌های وحشی نیز آزادانه در طبیعت و دشت‌های پارک ملی بوجاق زندگی می‌کنند.
بر اساس تحقیقی که طی دهه ۱۳۸۰ در پارک ملی بوجاق انجام شد، درمجموع ۲۳۴ گونه پرنده مختلف از ۴۹ تیره به‌صورت دائمی و فصلی در آن زندگی می‌کنند. در میان این پرندگان، ۱۲ گونه در خطر انقراض به چشم می‌خورد. اتحادیه بین‌المللی حفاظت محیط زیست نام جانوران در خطر انقراض را در فهرست سرخ قرار می‌دهد. پارک ملی بوجاق محل زمستان‌گذرانی پرندگان مهاجر آبزی و جوجه‌آوری پرندگان بومی آبزی است.
انواع قو، انواع پرستوی دریایی، پاشلک کوچک و معمولی، چیف چاف، الیکایی، پیپت تالابی، کورکور، بالابان، غاز، مرغابی، فلامینگو، آنقوت، چنگر، پرستوی دریایی، باکلان، حواصیل، درنا، قرقاول، بلدرچین، زنگوله بال، سلیم، خروس کولی، آبچلیک، تلیله، جغد، چکاوک، دارکوب، هدهد، سبزه قبا، زنبورخوار، بوتیمار، خوتکا، مرغ سقا، گیلانشاه، گیلار، کشیم، لک‌لک، کاکایی، ماهی‌خورک، انواع عقاب، دلیجه، سارگپه، طرلان، پیغو، سسک، سنقر، عقاب دریایی، هما، قرقی، زرده‌پره، توکا، قمری، چرخ ریسک، کوکو، بلبل، سینه سرخ، مگس‌گیر، دم‌جنبانک، سنگ‌چشم و چلچله از جمله پرندگان بومی و مهاجر بوجاق هستند.
شرایط بازدید از پارک ملی بوجاق
پارک ملی بوجاق در تمام طول سال و به‌صورت شبانه‌روزی به‌روی گردشگران باز است. بازدید از این جاذبه طبیعی هزینه‌ای ندارد. گردشگران باید خودروی خود را در ورودی پارک بگذارند و با پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری بخش‌های مختلف آن را بپیمایند.
نکات بازدید از پارک ملی بوجاق
حفظ حریم طبیعت مهم‌ترین اصل حضور در آن است. گردشگران باید تلاش کنند تا اثری از خود به‌جای نگذارند و حضور آن‌ها خللی در زندگی ساکنان بومی و مهاجر پارک ملی ایجاد نکند.
لگدمال کردن رستنی‌ها و چیدن گل‌های وحشی، طبیعت زیبای پارک ملی بوجاق را به نابودی می‌کشاند.
هرگونه آلودگی صوتی و نوری، حس امنیت زیستگاهی حیوانات ساکن پارک ملی از بین می‌برد و روند عادی زندگی آن‌ها به مخاطره می‌اندازد.
هرگز زباله‌های خود را در طبیعت رها نکنید و از گل‌آلود کردن رودخانه و تالاب بپرهیزید. کیسه زباله به‌همراه داشته باشید و چنانچه زباله‌ای در طبیعت بود، آن را جمع کنید.
فضای پارک‌های ملی بسیار بکر است و خبری از امکانات گردشگری و رفاهی در آن‌ها نیست. امکان شب‌مانی در پارک ملی بوجاق و ساحل آن وجود دارد. گردشگران می‌توانند با رعایت نکات ایمنی، در بخش‌های امن پارک چادر بزنند.
در صورت نیاز به روشن کردن آتش، هرگز شاخه‌های درختان را قطع نکنید و به بوته‌های پارک آسیب نزنید. برای این کار هیزم همراه خود داشته باشید؛ یا از شاخه‌های ریخته شده روی زمین استفاده کنید. با ایجاد سطحی بالاتر از زمین از به‌جا ماندن اثر آتش جلوگیری کنید. حتما از خاموش شدن آتش مطمئن شوید.
برای تماشای حیوانات و پرندگان از دوربین شکاری و تلسکوپ مخصوص استفاده کنید و هرگز نزدیک آن‌ها نشوید.
برای پرنده‌نگری و تماشای حیوانات وحشی لازم است که لباس نزدیک به رنگ طبیعت (رنگ سبز، خاکی، کرم و خاکستری) بپوشید. این کار سبب استتار می‌شود و درصد موفقیت را بالا می‌برد.
همراه داشتن چکمه در برنامه‌های پرنده‌نگری ضروری است.
به پا داشتن کفش پیاده‌روی و مناسب طبیعت‌گردی در این سفر بسیار مهم است.
در سفر به طبیعت بکر بوجاق حتما دوربین عکاسی همراه داشته باشید.
برای ورود به برخی قسمت‌های پارک ملی بوجاق به کسب مجوز از اداره محیط زیست کیاشهر نیاز است.
تفریحات پارک ملی بوجاق
پیاده‌روی، عکاسی، دوچرخه سواری، پاراگلایدر (محدوده مشخصی در غرب پارک)، موتور سواری (محدوده مشخصی در شرق پارک)، تماشای حیات وحش، قایق‌سواری، ماهیگیری (با رعایت مقررات صیادی و پرهیز از ماهیگیری در زمان‌های صید ممنوع)، کمپ و طبیعت‌گردی از تفریحات پارک ملی بوجاق هستند. پرنده‌نگری تفریح رایج پارک ملی بوجاق است. گردشگران به میان تالاب می‌روند و ضمن استتار میان نیزارها به تماشای پرندگان می‌نشینند.
لوتکاسواری یکی از تفریحات پارک ملی بوجاق است. لوتکا در واقع به‌نوعی قایق چوبی، کوچک و قدیمی با گنجایش سه نفر گفته می‌شود که برای گردش و ماهیگیری در مرداب‌ها و رودخانه‌ها کاربرد دارد. لوتکاچی (کسی که لوتکا را می‌راند) تنها از یک پارو استفاده می‌کند و باید مهارت زیادی در برقراری تعادل لوتکا داشته باشد. تماشای پرندگان، پروانه‌ها، سنجاقک‌ها و ماهی‌ها هنگام لوتکاسواری در تالاب بوجاق بسیار خاطره‌انگیز است.
بهترین زمان بازدید از پارک بوجاق
طبیعت در فصل بهار جانی دوباره می‌گیرد و باران‌های بهاری طراوتی مثال‌زدنی به پارک ملی می‌بخشند. این زمان از سال یکی از بهترین فرصت‌ها برای لذت بردن از زیبایی‌های طبیعی بوجاق است. بسیاری از گردشگران در فصل تابستان به شمال کشور سفر می‌کنند. از اواخر بهار تا اواسط شهریور هوای گیلان و پارک ملی بوجاق نسبتا گرم و شرجی است؛ اما حضور در کنار بستر ساحلی پارک همچنان خوشایند و خاطره‌انگیز خواهد بود.
فصل پاییز پارک ملی بوجاق در اوج زیبایی است. رنگ‌های متنوع پاییزی، هوای خنک و مطبوع و حضور پرندگان مهاجر سبب جذب گردشگران بسیاری در این فصل می‌شود. ازاین‌رو، چنانچه به پرنده‌نگری علاقه‌مندید، بهتر است نیمه دوم سال را برای سفر برگزینید. در فصل زمستان رفت‌وآمد به پارک ملی ممکن است چندان ساده نباشد؛ اما دیدن مناظر و طبیعت منطقه را در این فصل نباید از دست داد. پرندگان مهاجر سیبری تا اواخر زمستان در پارک ملی بوجاق سکونت دارند.
اقامت در پارک ملی بوجاق
اگر قصد سفر چند روزه به پارک ملی بوجاق را دارید، بهترین کار کمپ و شب‌مانی در طبیعت است. برای این منظور حتما تجهیزات کامل همچون چادر مسافرتی، لوازم پخت‌وپز، چراغ قوه، پتو یا کیسه‌خواب و زیرانداز به‌همراه داشته باشید؛ همچنین هتل دریا، اقامتگاه امیرکیاسر در کیاشهر و هتل‌های صیادی و کوثر در زیباکنار، نزدیک‌ترین گزینه‌های اقامتی به پارک ملی بوجاق هستند.
دیدنی های اطراف پارک ملی بوجاق
پل چوبی کیاشهر
آدرس: شهر کیاشهر، انتهای خیابان فلسطین شمالی
فاصله از پارک ملی بوجاق: حدود ۶ کیلومتر (۱۳ دقیقه با ماشین)
پل چوبی کیاشهر در شمال این شهر و در قسمت شرقی پارک ملی بوجاق واقع شده است. این پل به طول ۷۰۰ متر و عرض ۲٫۵ متر از میان نیزارهای شرقی تالاب بوجاق می‌گذرد و در مسیری رویایی به ساحل دریای خزر می‌رسد. تماشای منظره طلوع و غروب خورشید و گوش سپردن به آواز پرندگان و انبوه صدای قورباغه‌های تالاب از روی این پل، فراموش‌ناشدنی است.
پارک جنگلی صفرا بسته
آدرس: کیلومتر ۱۳ جاده کیاشهر به آستانه اشرفیه، روستای صفرا بسته
فاصله از پارک ملی بوجاق: حدود ۲۰ کیلومتر
پارک جنگلی صفرا بسته در جنوب شرقی پارک ملی بوجاق قرار دارد. این پارک جنگلی بکر و جاده زیبا و سرسبز آن محل بسیار مناسبی برای یک تفریح خانوادگی و دوستانه هستند. این جاده از میان روستای صفرا بسته می‌گذرد.
درختان در دو طرف جاده زیبای صفرا بسته به هم رسیده و تونلی رویایی و جنگلی به طول دو کیلومتر به وجود آورده‌اند. مناظر بی‌نظیر این جاده سوژه‌ای عالی برای عکاسی به‌ویژه در فصل‌های مختلف هستند. سکوهای سیمانی متعددی برای نشستن اطراف جاده و میان جنگل تعبیه شده‌اند. فضاهای مناسبی برای پارک خودرو اطراف جاده وجود دارد. نبود سطل زباله، سرویس بهداشتی، نمازخانه و آب آشامیدنی از نقاط ضعف این جاذبه طبیعی هستند.
پارک ساحلی امین آباد
آدرس: ۶ کیلومتری غرب زیباکنار، روستای امین آباد
فاصله تا پارک ملی بوجاق: حدود ۱۲ کیلومتر
پارک ساحلی امین آباد که در میان بومیان به نام ساحل خشکبیجار شناخته می‌شود، در غرب پارک ملی بوجاق قرار دارد و یکی از سواحل ماسه‌ای، تمیز و زیبای استان گیلان است. قایق‌سواری، شنا، جت اسکی، شاتل‌سواری، کمپ و شب‌مانی و عکاسی تفریحات رایج در این پارک ساحلی هستند. پارکینگ، سوئیت کنار دریا، کافه و رستوران از امکانات رفاهی این جاذبه طبیعی به شمار می‌روند.
تالاب بین‌المللی امیرکلایه
آدرس: شرق بندر کیاشهر، کیلومتر ۲۷ جاده کیاشهر به چمخاله
فاصله تا پارک ملی بوجاق: حدود ۳۰ کیلومتر
تالاب امیرکلایه در سال ۱۳۵۴ با ۱,۲۳۰ هکتار وسعت به‌عنوان پناهگاه حیات وحش امیرکلایه تحت حفاظت سازمان محیط زیست قرار گرفت. این تالاب دائمی و آب شیرین در فهرست تالاب‌های بین‌المللی کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است. نی، لویی، جگن و نیلوفر آبی پوشش‌گیاهی غالب منطقه را تشکیل می‌دهند.
تالاب امیر کلایه یکی از سایت‌های پرنده‌نگری کشور است. همه ساله و در فصل پاییز و زمستان پرندگان مهاجر سیبری در این تالاب می‌نشینند. قو، غاز، انواع اردک، حواصیل، کشیم کوچک و گردن سیاه، باکلان بزرگ و کوچک، حواصیل خاکستری، اگرت بزرگ و خاکستری، غاز خاکستری، چنگر نوک سرخ، طاووسک، کاکایی دریای خزر و سر سیاه، سنقر تالابی و عقاب دریایی دم سفید از جمله پرندگان بومی و مهاجر تالاب امیر کلایه هستند. ماهیانی چون سیم پرک، کاهی کپور، حوض وحشی، سرخ باله، اسبله، گامبوزیا، رفتگر ماهی خاردار، سوزن ماهی، اردک ماهی، سوف حاجی طرخان، گاو ماهی مرمری، کپور و سفید در این پهنه آبی زندگی می‌کنند.
پل خشتی نیاکو
آدرس: آستانه اشرفیه، ابتدای جاده لاهیجان، روستای نیاکو
فاصله تا پارک ملی بوجاق: حدود ۳۶ کیلومتر
پل خشتی نیاکو جاذبه تاریخی به جامانده از راه قدیم شاه عباسی است. برخی از باستان‌شناسان ساخت این پل را به دوره صفویه و برخی دیگر به دوره قاجار نسبت داده‌اند. دو پل در روستای نیاکو و روی رودخانه شمرود بنا شده است. پل اصلی و بزرگ‌تر یکی از مسیرهای تردد خودروها در روستای نیاکو است. پل کوچک‌تر که «کوچک پورد» نام دارد، در ضلع غربی پل بزرگ و نزدیک به شالیزارهای پایین محله نیاکو بنا شده است و بیشتر برای عبور و مرور و دسترسی محلی استفاده می‌شود. مصالح به کار رفته در پل‌های تاریخی روستای نیاکو آجر و ساروج است.
پل کوچک پورد نیاکو حدود ۳۰۰ متر از پل بزرگ نیاکو فاصله دارد و روی رودخانه هشت رود (از انشعابات سفید رود) بنا شده است. این پل ۱۳ متر طول و حدود ۳٫۴۰ متر عرض دارد و جهت آن شرقی - غربی است. پل کوچک پورد روستای نیاکو در سال ۱۳۳۵ با شماره ۱۴۴۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
پل خشتی نیاکو (پل اصلی و بزرگ نیاکو) ۵۰ متر طول و ۵٫۸ متر عرض دارد. در دو طرف پل جان‌پناه‌هایی با آجرهای ۳۷ سانتی‌متری ساخته شده است. این پل یک دهانه بزرگ قوصی شکل در وسط و دو دهانه کوچک‌تر در دو طرف دارد. پهنای دهانه اصلی و بزرگ‌تر ۲٫۳ متر و بلندی آن از وسط قوس تا زمین ۱٫۴ متر است. دو دهانه کوچک‌تر سبب افزایش استحکام پل شده‌اند. بلندی کف پل خشتی نیاکو تا سطح آب حدود ۶ متر است.
پل خشتی نیاکو سنگ‌فرش ضخیم و مستحکمی دارد. این پل زیبا تا قبل از ساخته‌شدن جاده ارتباطی جدید رشت به لاهیجان از مسیرهای اصلی شهر به شمار می‌رفت؛ ولی امروزه بیشتر برای گردشگری و دسترسی مردم روستا کاربرد دارد.