گروه ایرنا زندگی - این روزها اضطراب و ترس از آینده در بسیاری از افراد به‌خصوص جوانان دیده می‌شود. احساس بلاتکلیفی، نداشتن برنامه مشخص برای زندگی و چالش‌ها و مشکلات پیش رو ازجمله دلایلی هستند که باعث می‌شود افراد در حال حاضر آرامش خود را از دست بدهند و نگران آینده باشند اما این نگرانی‌ها گاهی طبیعی و گاهی غیرطبیعی است.
هیچ‌کس نمی‌داند که آینده چه خواهد شد اما گاهی این خود ما هستیم که با انتخاب و تصمیمات خود آینده را رقم می‌زنیم، به همین خاطر نگرانی درباره مسائلی که تا حدی در کنترل ماست امری طبیعی است؛ مثل نگرانی درباره ازدواج، آینده شغلی، انتخاب رشته و... اما گاهی برخی افراد روی چیزهایی تمرکز می‌کنند که قابل پیش‌بینی یا کنترل نیستند مثل از دست دادن عزیزان، بیماری‌های لاعلاج، زلزله و...؛ این دسته افراد به‌جای آنکه در زمان حال زندگی کنند و از چیزی که دارند لذت ببرند، دائماً نگران آینده‌اند و مدام در تلاش‌اند که پیش‌بینی کنند بعدازاین چه خواهد شد! به گفته دکتر مهرداد نامدار، روانشناس بالینی و روان‌درمانگر این نگرانی‌ها غیرطبیعی است و چنانچه بر زندگی روزمره تأثیر بگذارد، می‌تواند نشانه‌ای از اضطراب پیش‌بینی یا آینده باشد.
اضطراب آینده منجر به ناامیدی و افسردگی می‌شود
به گفته دکتر نامدار، هر چیزی به‌صورت طبیعی ممکن است در ذهن ما اتفاق بیفتد و اغلب افراد نسبت به آینده ذهنیتی دارند که این افکار می‌تواند مثبت یا منفی باشد: «اگر ذهنیت درباره آینده تنها در حد فکر باشد، طبیعی است اما اگر فکر درباره آینده از حد معمول بگذرد و ما دائماً آن افکار را در ذهن مرور کنیم تا جایی که مضطرب شویم و نسبت به آینده احساس ناامیدی کنیم، این اضطراب غیرطبیعی بوده و نوعی اختلال است.»
این روانشناس ادامه می‌دهد: «چنانچه افکار منفی باعث شود تا فرد نسبت به زمان حال واکنشی نشان ندهد و فقط به آینده فکر کند، این اضطراب پیش‌بینی یا آینده است که باعث می‌شود تا فرد دائماً نسبت به آینده پیش‌بینی منفی کند؛ این منفی‌نگری‌ها منجر به اضطراب می‌شود و اضطراب، درنهایت به افسردگی ختم خواهد شد.»
نگرانی از آینده عملکرد افراد را به خطر می‌اندازد
افراد مبتلا به اضطراب پیش‌بینی، ممکن است زمان زیادی را صرف تصور بدترین اتفاقات کنند. نامدار درباره علائم این اضطراب و تأثیر آن بر عملکرد افراد می‌گوید: «اضطراب پیش‌بینی غالباً با علائمی مثل مشکل در مدیریت احساسات و خلق‌وخو، از دست دادن علاقه به سرگرمی‌های معمولی، بی‌قراری، تنش و درد عضلانی، از دست دادن اشتها، مشکلات خواب، احساس دلهره، نشخوار فکری و عدم تمرکز همراه است؛ لذا این اضطراب می‌تواند به‌شدت عملکرد افراد در روابط شخصی و محل کار را به خطر بیندازد.»
زنان بیشتر از مردان نگران آینده می‌شوند
نامدار بابیان اینکه ترس از آینده در خانم‌ها و آقایان تفاوت چندانی ندارد، می‌گوید: «هرکسی بیشتر فکر کند و به مسائل وسواس‌گونه نگاه کند، ترس و اضطراب از آینده را بیشتر تجربه خواهد کرد اما به‌طورکلی، خانم‌ها غالباً به دلیل بار فکری منفی بیشتر، ترس از آینده را بیشتر تجربه می‌کنند.»
چرا برخی افراد دچار اضطراب پیش‌بینی می‌شوند؟
نامدار در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «عواملی زیادی باعث بروز اضطراب پیش‌بینی در افراد می‌شود و نمی‌توان عامل مشخصی برای همه افراد عنوان کرد اما معمولاً مشکلات و فشارهای روزمره زندگی می‌تواند باعث تشدید این اضطراب در افراد شود. همچنین افرادی که دچار بروز حادثه، طلاق و تنش می‌شوند یا به‌نوعی زمینه‌های اضطراب را تجربه می‌کنند، بیشتر گرفتار اضطراب پیش‌بینی می‌شوند.»
خیال‌بافی می‌تواند باعث اختلال اضطرابی شود
نامدار، خیال‌بافی بهنجار را خوب و خیال‌بافی نابهنجار را عامل ایجاد اختلال اضطرابی می‌داند و می‌گوید: «ما نمی‌توانیم خیال‌بافی را بخشی از اضطراب بدانیم بلکه گاهی نیاز داریم برای رفع اضطراب، رؤیاپردازی کنیم چراکه خیال‌پردازی یکی از مکانیسم‌های دفاعی بدن است که اگر به‌جا و درست استفاده شود، مفید خواهد بود.»
او ادامه می‌دهد: «خیال‌بافی بیش‌ازاندازه مثبت یا منفی، می‌تواند منجر به ایجاد اضطراب پیش‌بینی در افراد شود و افزایش اضطراب منجر به اختلال اضطرابی خواهد شد.»
این روانشناس می‌گوید اختلال اضطرابی می‌تواند عاملی برای بروز بیماری‌های روانی و جسمانی باشد: «گاهی زمینه‌های اضطراب آن‌قدر زیاد می‌شود که تمام ابعاد زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و درعین‌حال می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های روانی ازجمله افسردگی و وسواس و بیماری‌های جسمانی از جمله گرایش به خواب زیاد و ضعف سیستم ایمنی بدن شود.»
توصیه‌ای برای مقابله با نگرانی از آینده
به گفته نامدار، تمام بخش اضطراب، فکری است و درواقع، این افکار است که باعث ایجاد اضطراب نسبت به آینده می‌شود؛ از این رو، اولین کار برای پیشگیری و درمان اضطراب آینده، مقابله با افکار است.
او می‌گوید: «افراد باید درعین‌حال که به گذشته و آینده خود نگاه می‌کنند، در زمان حال زندگی کنند و بتوانند سه بخش گذشته، حال و آینده را از یکدیگر تفکیک کنند.»
این روانشناس بالینی ادامه می‌دهد: «به‌صورت طبیعی همه افراد بیشتر وقتشان را به زمان حال اختصاص می‌دهند و گاهی به گذشته و گاهی به آینده فکر می‌کنند و این طبیعی است اما اگر به‌جای تمرکز بر حال، دائماً به گذشته و آینده فک کنیم، دچار زنگ خطر می‌شویم چراکه فکر کردن مداوم به گذشته، منجر به افسردگی و فکر کردن به آینده، منجر به اضطراب می‌شود.»
این روانشناس توصیه می‌کند: «برای آنکه زیاد غرق در گذشته و آینده نشویم باید یاد بگیریم که با انجام برخی کارها که باعث حواس‌پرتی می‌شود مثل ورزش، تفریح با خانواده و دوستان، ریلکسیشن، پیاده‌روی، کتاب خواندن و... بر روی افکار تکراری‌مان کنترل داشته باشیم. یادمان باشد که اضطراب و ترس عواملی هستند که زندگی را از شیرینی و لذت دور می‌کنند، پس باید با تغییر روند فکری و همچنین زندگی در زمان حال تلاش کنیم تا از نگرانی نسبت به آینده رهایی یابیم.»