گروه ایرنا زندگی - در حال حاضر کنکور یک پدیده به‌شدت اضطراب‌زا است و این پدیده نه‌تنها بر فرد کنکوری تأثیرات مخربی می‌گذارد بلکه خانواده‌ی فرد کنکوری را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد. معمولاً دانش آموزان با در نظر گرفتن چشم‌انداز آینده خود، قبولی در کنکور را شرط موفقیت تحصیلی و حتی شغلی خود می‌دانند. به همین دلیل، عدم قبولی کنکورمنجر به سرخوردگی آنها شده و این افراد را دچار مشکلات روحی و روانی می‌کند. دکتر علی‌اکبر ارجمند نیا، متخصص روانشناسی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران درباره میزان شیوع مشکلات روحی و روانی ناشی از عدم قبولی در کنکور به خبرنگار ایرنازندگی می‌گوید:«اضطراب کنکور یک مسئله شایع برای همه افراد است؛ لذا فقط پشت‌کنکوری‌ها دچار مشکلات روحی و روانی نمی‌شوند، بلکه وقتی فردی در معرض یک اضطراب طولانی‌مدت و مزمن قرار می‌گیرد، فرقی نمی‌کند در کنکور موفق شود یا نه، بلکه حتماً دچار مشکلاتی می‌شود.»
ارجمند نیا معتقد است افرادی که در کنکور قبول نمی‌شوند دچار مشکلات و مسائل روان‌شناختی بیشتری خواهند شد:« این افراد اغلب احساس سرخوردگی، درماندگی و احساس بی‌کفایتی را تجربه می‌کنند و بعدازآن، در مواجهه با این احساسات تصمیماتی می‌گیرند که آن تصمیمات هم می‌تواند برای فرد مشکل‌ساز باشد. به‌عنوان‌مثال، افرادی که بعد از عدم موفقیت در کنکور تصمیم می‌گیرند که یکی دو سال دیگر پشت کنکور بمانند و درس بخوانند، این‌ها دچار مشکلات رفتاری می‌شوند و معمولاً هم نتیجه‌ای بهتر از سال قبل نمی‌گیرند، البته موارد استثنا زیادی هم وجود دارد اما درمجموع مشکلات زیادی می‌تواند برای این افراد ایجاد شود.»
این روانشناس در رابطه با افراد قبول‌شده در کنکور می‌گوید:«این افراد نیز به جهت اینکه اضطراب خیلی شدیدی را در یک دوره طولانی تجربه کرده‌اند، این‌ها هم بعد از قبولی در کنکور ممکن است مشکلات رفتاری و روان‌شناختی همچون اضطراب، افسردگی و مشکلات فکری و شخصیتی را تجربه کنند؛ البته این مورد هم استثناء دارد و شامل همه افراد نمی‌شود اما درصد قابل‌توجهی از افرادی که وارد دانشگاه می‌شوند، دچار چنین مشکلاتی خواهند شد.»
کنکور تنها راه موفقیت برای آینده نیست
ارجمند نیا در توصیه به افرادی که به دلیل قبول نشدن در کنکور دچار احساس یأس، ناامیدی،انزوا و افسردگی شده‌اند ، می‌گوید:«به این نکته توجه داشته باشید که قبولی در کنکور مساوی با خوشبختی نیست و صرف قبولی در کنکور و حتی قبولی در یک‌رشته و دانشگاه خوب نمی‌تواند تضمینی برای آینده باشد، بلکه خوشبختی و موفقیت حاصل زندگی هدفمند و تلاش و کوشش پیگیر و مداوم یک فرد است.»
او ادامه می‌دهد:« اگرچه تحصیلات خوب می‌تواند تأثیر مثبتی در موفقیت افراد داشته باشد اما کنکور تنها راه برای دستیابی به موفقیت نیست. چنانچه ما در کشومان شاهدیم درصد زیادی از افرادی که در رشته پزشکی تحصیل‌کرده‌اند، در رشته‌ای غیر از پزشکی مشغول کار هستند و این می‌تواند پیام خیلی مهم و روشنی برای ما داشته باشد.»
این روانشناس لازمه موفقیت در کنکور را کسب تکنیک‌های خاص تست‌زنی می‌داند و می‌گوید:«صرفاً با یک خواندن معمولی نمی‌توان انتظار نتیجه عالی در کنکور را داشت بلکه دانش آموزان باید باانگیزه، برنامه‌ریزی درست و کسب مهارت‌های خاص قدم در این مسیر بگذارند؛ لذا توصیه می‌کنم که اگر افراد به هر دلیلی انگیزه و زمان لازم برای درس خواندن را ندارند، حتماً به راه‌های دیگر موفقیت فکر کنند و برای کسب مدرک تحصیلی به دنبال گزینه‌های بدون کنکور باشند.»
ارجمند نیا تأکید می‌کند:«آن چیزی که افراد این روزها به آن نیاز دارند، تکنیک و مهارت است، لذا افراد باید خود را به یک مهارت کاربردی مجهز کنند تا بتوانند در زندگی نقش‌آفرینی داشته باشند. بنابراین، اگرچه کنکور مهم است اما تنها راه موفقیت برای آینده نیست و راه‌های زیادی برای موفقیت در زندگی وجود دارد.»
از خودکشی پشت‌کنکوری‌ها آمار دقیقی وجود ندارد
ارجمند نیا درباره آمار خودکشی پشت‌کنکوری‌ها می‌گوید:«آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد اما طبعاً افرادی که سال‌های متعددی را صرف کنکور کردند و تحت‌فشار خانواده قرار داشتند و همچنین افرادی که احساس می‌کنند که از هدفشان فاصله زیادی دارند، این افراد بیشتر دچار نگرش‌های خود تخریبی می‌شوند.»
این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد:«درصدی از افرادی که در کنکور قبول نمی‌شوند، گاهی به دلیل احساس بی‌کفایتی دست به خودکشی می‌زنند اما این عمومیت ندارد و ما آمار دقیقی هم دراین‌ارتباط نداریم.»
قبولی در کنکور معیار درستی برای سنجش استعداد افراد نیست
به گفته ارجمند نیا، والدین اغلب به دلیل هزینه‌های هنگفت برای ثبت‌نام فرزندشان در مدارس غیرانتفاعی، کلاس‌های کنکور، گرفتن معلم خصوصی و ... انتظار بالایی از فرزندشان دارند، لذا عدم قبولی فرزندشان در کنکور بالطبع آنها را تحت‌فشار و استرس قرار می‌دهد. ازآنجایی‌که این دسته والدین قبولی فرزندشان را شاخص موفقیت کل خانواده تلقی می‌کنند، آنها نیز احساس سرخوردگی می‌کنند و به همین ترتیب، موج انتقادها، تخریب‌ها، مقایسه‌ها و برچسب‌های به‌شدت مخرب شروع می‌شود.
او ادامه می‌دهد:« تحقیر و سرزنش خانواده‌ها به دلیل عدم قبولی فرزندشان در کنکور گاهی چنان آثار مخربی به دنبال دارد که می‌تواند جوان را دچار مشکلات روحی و روانی حاد کند؛ در چنین شرایطی، گاهی خانواده‌ها سال‌ها باید مشاوره و روان‌درمانی انجام دهند تا بتوانند فرزندشان را از افسردگی، انزوا و مشکلات روان‌شناختی متعددی که به‌تبع آن اتفاق می‌افتد، نجات دهند.»
این استاد دانشگاه با اشاره به نقش والدین برای گذر سالم از این دوران پراضطراب افزود:«اولاً، خانواده‌ها باید بدانند که موفقیت در کنکور تنها راه خوشبختی نیست؛ دوماً عدم قبولی در کنکور نشان از ناتوانی و بی‌عرضگی فرزندتان نیست بلکه شاید شما اشتباهاً فرزندتان را در این مسیر قراردادید و به او فشار وارد کردید؛ سوماً خانواده‌ها نباید به سبب شکست فرزندشان در کنکور احساس سرشکستگی کنند زیرا شکست همیشه مقدمه‌ای برای پیروزی است و هیچ‌کس به‌سادگی به موفقیت دست پیدا نکرده است.»
او تأکید می‌کند:«باید بپذیریم که توانایی افراد با یکدیگر متفاوت است و قرار نیست که همه در کنکور رتبه عالی کسب کنند. فضای کنکور یک فضای رقابتی است. یکی دو سال گذشته، چهار هزار نفر از بچه‌های رشته تجربی با معدل بیست در کنکور شرکت کردند اما طبیعتاً ظرفیت برای همه آنها در رشته پزشکی وجود نداشت. همچنین گاهی با یک تست اشتباه رتبه‌ی فرد چند صد نفر جابجا می‌شود؛ لذا قبولی در کنکور معیار درستی برای سنجش استعداد و توانایی افراد نیست.»
کنکور به کشتارگاه استعدادها و توانمندی‌ها تبدیل‌شده است
ارجمند نیا کنکور را به‌عنوان یک کشتارگاه استعدادها و توانمندی‌ها معرفی می‌کند و می‌گوید:«ما به‌جای کنکورباید به دنبال یک گزینه بهتر برای کسب استعدادهای کشورمان باشیم زیرا افرادی هم که از این سطح با موفقیت عبور می‌کنند، اغلب آورده‌ای برای جامعه و کشور ندارند. چنانچه آمارها نشان می‌دهد که درصد بالایی از رتبه‌های برتر کنکور مهاجرت کرده‌اند.»
او یادآور می‌شود:«لازم است درزمینه کنکور تجدیدنظر اساسی صورت بگیرد تا ما علاوه بر جلوگیری از عوارض آن، بتوانیم در به‌کارگیری استعدادهای کشورمان موفق عمل کنیم؛ زیرا ما در حوزه ارزیابی و شناسایی استعدادها فوق‌العاده موفق هستیم اما در به‌کارگیری استعدادها بسیار ناتوانیم. لذا اینکه ما به سبب کنکور تنها به کشف استعدادها بپردازیم و درنهایت آنها را تقدیم کشورهای غربی کنیم، ارزش و آورده‌ای برای ما نخواهد داشت.»
پشت کنکور نمانید
ارجمند نیا به پشت‌کنکوری‌ها می‌گوید:« بنده در شرایط عادی به هیچ فردی توصیه نمی‌کنم که پشت کنکور بماند زیرا افراد معمولاً بهترین عملکرد را در همان سال اول از خودشان نشان می‌دهند و عملکرد فرد در سال بعد به‌مراتب بدتر می‌شود، به جهت اینکه خیل عظیمی از رقبای تازه‌نفس دوباره وارد می‌شوند و طبیعی است که شرایط برای آن فرد می‌تواند سخت باشد، مگر اینکه برای فرد اتفاق خاص افتاده باشد.»
او ادامه می‌دهد: «اگر یک مشاور و روانشناس متخصص تشخیص دهد که عدم قبولی در کنکور به دلایل خاصی بوده و امکان رفع آن دلایل وجود دارد، در این صورت فرد می‌تواند با کمک یک مشاور مجرب برنامه‌ریزی کرده و طبق برنامه پیش رود؛ زیرا فردی که پشت کنکور می‌ماند، فرازوفرودهای زیادی به لحاظ انگیزشی پیدا می‌کند که به‌تنهایی ممکن است نتواند از پس این موضوع برآید.»
نظر شما