گروه ایرنا زندگی - قرون وسطا به‌طور کلی به‌عنوان دوره‌ای هزار ساله شناخته می‌شود. دوره‌ای که از سقوط امپراتوری روم در سال ۴۷۶ میلادی آغاز شده بود و تا فروپاشی امپراتوری بیزانس در سال ۱۴۵۳ ادامه داشت. در اروپا، این دوره با کاهش شدید ثروت، تجارت و افت شدید شهرنشینی همراه بود؛ به‌طوری که بسیاری از شهرها به حالت متروکه درآمده بودند؛ اما وضعیت در سایر نقاط جهان متفاوت بود.
در این دوران، خاورمیانه در اوج شکوفایی عصر طلایی اسلام به سر می‌برد؛ چین همچنان قدرت و ثبات خود را حفظ کرده بود و هند به‌عنوان یکی از قدرت‌های اقتصادی برجسته جهان شناخته می‌شد. این پیشرفت‌های فرهنگی و اقتصادی در شهرهای بزرگ آن دوران به وضوح قابل‌مشاهده بودند. شهرهایی که به رشد چشمگیری دست یافتند و به مراکز مهم تجاری و فرهنگی تبدیل شدند.
کایفنگ؛ چین
جمعیت تخمینی در دوران قرون وسطا: ۷۰۰,۰۰۰ نفر
«کایفنگ» (Kaifeng) برای قرن‌ها به‌عنوان یکی از مراکز سیاسی و اقتصادی مهم چین شناخته می‌شد. این شهر برای نخستین بار در قرن چهارم پیش از میلاد شهرت یافت، زمانی که به‌عنوان پایتخت «ایالت وی» (Wei state) انتخاب شد. در دوران حکومت «سلسله سونگ» (Song Dynasty)، کایفنگ بار دیگر به پایتخت این سلسله تبدیل شد و به اوج اهمیت خود رسید.
کایفنگ شهری با تنوع شگفت‌انگیز، میزبان محله‌هایی از اقوام و ادیان مختلف از سراسر آسیا بود. حضور یک جامعه بزرگ یهودی چینی، از ویژگی‌های مشهور کایفنگ، محسوب می‌شد که در اوایل قرن دوازدهم میلادی به این شهر مهاجرت کرده بودند. این گروه یهودی احتمالا از ایران یا هند به کایفنگ آمده بودند. در دوران سلسله سونگ، کایفنگ به مرکز اقتصادی بزرگی تبدیل شد و هزاران نفر از مردم، برای زندگی و کار، در این شهر ساکن شدند. جمعیت این شهر در قرن دوازدهم میلادی احتمالا، به یک میلیون نفر رسیده بود.
آنگکور؛ کامبوج
جمعیت تخمینی در دوران قرون وسطا: ۶۵۰,۰۰۰ نفر
شهر «آنگکور» (Angkor)، تقریبا ۶۰۰ سال پیش، قلب «امپراتوری خمر» (Khmer Empire) بود و یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی و اقتصادی منطقه به‌شمار می‌آمد. این شهر، شهرت اصلی خود را به‌خاطر «آنگکور وات» (Angkor Wat) به‌دست آورده بود؛ معبدی عظیم که در قرن دوازدهم میلادی تحت حکومت پادشاه «سوریاوارمان دوم» (King Suryavarman II) ساخته شد. امپراتوری خمر با کنترل مسیرهای تجاری بین هند، چین و دیگر مناطق حیاتی مانند اندونزی، به ثروت فراوانی دست یافت. جمعیت آنگکور در اوج شکوفایی خود، تقریبا به ۶۵۰,۰۰۰ نفر رسید.
شهر آنگکور به‌همراه مجموعه معابد عظیم خود، در قرن شانزدهم، به‌طور معمایی و غیرمنتظره‌ای رها شد و دیگر اثری از زندگی در آن نبود. به‌رغم تحقیقات گسترده، هنوز دلایل دقیق نابودی آنگکور به‌طور کامل درک نشده است؛ با این حال، نظریه‌های اصلی بیان می‌کنند که این شهر تحت‌تاثیر چندین بلای طبیعی قرار گرفت که منجر به پراکندگی جمعیت وسیع آن به مناطق روستایی اطراف شد.
گانگایکوندا چولاپورام؛ هند
جمعیت تخمینی در دوران قرون وسطا: ۳۰۰,۰۰۰ نفر
«گانگایکوندا چولاپورام» (Gangaikonda Cholapuram)، پایتخت امپراتوری قدرتمند «چولا» (Chola)، در قرون ۱۰ تا ۱۳ میلادی بخش‌های گسترده‌ای از جنوب هند و سریلانکا را تحت سلطه داشت. این شهر به دستور پادشاه چولا، «راجندرا اول» (Rajendra I)، پس از پیروزی بزرگ او بر امپراتوری رقیب «پالا» (Pala) ساخته شد. گانگایکوندا چولاپورام به‌دلیل کاخ سلطنتی باشکوه و مجموعه‌ای از معابد بی‌نظیرش شهرت داشت. پادشاهان چولا به آثار هنری عمومی بسیار اهمیت می‌دادند و بسیاری از این شاهکارها هنوز در ویرانه‌های این شهر باستانی قابل‌مشاهده‌اند.
جمعیت گانگایکوندا چولاپورام در دوران اوج خود، تقریبا به ۳۰۰,۰۰۰ نفر رسید؛ اما با فروپاشی امپراتوری چولا در سال ۱۲۷۹ میلادی و بروز شورش‌های داخلی، گانگایکوندا چولاپورام وارد دوره‌ای از افول و انحطاط شد.
کیوتو؛ ژاپن
جمعیت تخمینی در دوران قرون وسطا: ۳۰۰,۰۰۰ نفر
«کیوتو» (Kyoto) برای قرن‌ها پایتخت ژاپن بود و از سال ۷۹۴ میلادی مرکز حکومت‌های مختلف سیاسی این کشور به‌شمار می‌آمد. در این دوران، هم امپراتورها و هم شوگان‌ها از کیوتو بر ژاپن حکومت می‌کردند و سرمایه‌گذاری‌های عظیمی برای ساخت زیرساخت‌ها و بناهای فرهنگی انجام دادند. کیوتو با وجود اینکه از ساحل دریا دور بود، توانست از طریق تجارت با شهرهای ساحلی ژاپن، به ثروت زیادی دست پیدا کند. دولت مرکزی قدرتمند این شهر، جمعیت زیادی را از مناطق روستایی به بازارها، مهمانسراها و مراکز اشرافی جذب کرد و باعث رونق اقتصادی و اجتماعی آن شد.
کیوتو در بیشتر دوران قرون وسطا شکوفا بود؛ اما سرانجام در دهه ۱۵۰۰ میلادی، با ورود ژاپن به دوره‌ای از جنگ‌های داخلی، به‌طور کامل ویران شد. در قرن‌های بعد، این شهر آرام‌آرام جایگاه خود را بازیافت، تا اینکه در قرن نوزدهم، توکیو (ادو سابق) از کیوتو پیشی گرفت و به پایتخت جدید ژاپن تبدیل شد.
قاهره؛ مصر
جمعیت تخمینی در دوران قرون وسطا: ۳۰۰,۰۰۰ نفر
«قاهره» (Cairo)، پایتخت کنونی مصر، در دوره قرون وسطا یکی از ثروتمندترین و مهم‌ترین شهرهای جهان بود. این شهر ابتدا در قرن هفتم میلادی به‌عنوان اردوگاهی نظامی در زمان فتح اسلامی تاسیس شد. بعدها، قاهره به‌عنوان مرکز قدرت «سلسله ایوبیان» (Ayyubid dynasty) شناخته شد؛ سلسله‌ای که توسط «صلاح‌الدین» (Saladin)، فرمانده برجسته و رهبر جنگ‌های صلیبی دوم و سوم در قرن دوازدهم، بنیان‌گذاری شد.
موقعیت جغرافیایی قاهره در کنار رود نیل، امکان دسترسی آسان به دریای مدیترانه و ارتباط با امپراتوری‌ها و پادشاهان مختلف را فراهم کرد. این موقعیت استراتژیک، شهر را به یک مرکز تجاری و فرهنگی پررونق تبدیل کرد. تا سال ۱۲۵۰ میلادی، قاهره به بزرگترین شهر در جهان اسلام بدل شده بود و جایگاه خود را به‌عنوان قلب اقتصادی و سیاسی منطقه تثبیت کرد.
تانجاوور؛ هند
جمعیت تخمینی در دوران قرون وسطا: ۲۵۰,۰۰۰ نفر
«تانجاوور» (Thanjavur) اولین پایتخت امپراتوری چولا بود که در جنوب گانگایکوندا چولاپورام قرار داشت. این شهر شباهت‌های زیادی به پایتخت جدید داشت؛ اما رشد آن به‌طور طبیعی در طول زمان رخ داده بود. تانجاوور، همچون گانگایکوندا چولاپورام، به‌دلیل تعداد زیاد بناهای مذهبی و معابد شهرت داشت. جمعیت تانجاوور، در اوج شکوفایی‌اش، تقریبا به ۲۵۰,۰۰۰ نفر رسید.
تانجاوور، پس از انتقال پایتخت به گانگایکوندا چولاپورام، وارد دوره‌ای از افول شد؛ البته توانست پس از فروپاشی امپراتوری چولا نیز، اهمیت خود را حفظ کند. سلسله‌های «ویجایاناگار» (Vijayanagar)، «مراتا» (Maratha) و حتی بریتانیایی‌ها نیز تانجاوور را از جهات مختلف ارزشمند می‌دانستند و به آن توجه ویژه‌ای داشتند.
قسطنطنیه؛ ترکیه
جمعیت تخمینی در دوران قرون وسطا: ۲۵۰,۰۰۰ نفر
«قسطنطنیه» (Constantinople)، که امروزه به نام استانبول شناخته می‌شود، پایتخت «امپراتوری بیزانس» (Byzantine Empire؛ امپراتوری روم شرقی) در دوران قرون وسطا بود. پس از فروپاشی امپراتوری روم در سال ۴۷۶ میلادی، قسطنطنیه به‌عنوان ادامه‌دهنده میراث و عظمت روم باقی ماند. این شهر به‌دلیل قرار گرفتن در تقاطع اروپا و آسیا و انتهای یک شبه‌جزیره، از موقعیت جغرافیایی استراتژیک و تقریبا بی‌نظیری برخوردار بود و همین امر تصرف به آن را تقریبا غیرممکن کرده بود.
قسطنطنیه، پس از قرن‌ها افول، در سال ۱۴۵۳ به‌دست عثمانیان افتاد. مورخان معتقدند که این شهر پس از تصرف در چهارمین جنگ صلیبی در سال ۱۲۰۴ به‌نوعی محکوم به شکست شد؛ حتی با وجود بازپس‌گیری شهر توسط رومی‌ها، قسطنطنیه هرگز به شکوه و عظمت پیشین خود بازنگشت.
بغداد؛ عراق
جمعیت تخمینی در دوران قرون وسطا: ۲۵۰,۰۰۰ نفر
«بغداد» (Baghdad) در طول قرون، جواهر تاج دنیای اسلام بود و بسیاری از پیشرفت‌ها و دستاوردهای دوران طلایی اسلام در کتابخانه‌ها و دانشگاه‌های این شهر شکل گرفت. موقعیت مرکزی بغداد آن را به مکانی ایدئال برای پایتخت تبدیل کرده بود. امپراتوری‌های مختلف اسلامی از بغداد به‌عنوان پایتخت سیاسی خود برای حکومت بر امپراتوری‌های وسیع استفاده می‌کردند. این شهر همچنین یکی از ایستگاه‌های کلیدی در مسیر تجاری جاده ابریشم بود که از اروپا تا چین امتداد داشت.
با وجود شکوه و عظمت بغداد در دوران‌های مختلف، این شهر در دوران سلطنت برخی حاکمان به‌تدریج دچار افول شد. در نهایت، بغداد در سال ۱۲۵۸ میلادی توسط مغول‌ها نابود شد. غارت بغداد به‌قدری کامل و بی‌رحمانه بود که این شهر قرن‌ها بعد نتوانست خود را بازسازی کند و آثار ویرانی‌های آن هنوز به‌وضوح قابل‌مشاهده است.
نیشابور؛ ایران
جمعیت تخمینی در دوران قرون وسطا: ۲۵۰,۰۰۰ نفر
نیشابور برای اولین بار در قرن سوم، تحت سلطنت امپراتوری ساسانیان تاسیس شد. در دوران اسلامی و از قرن هفتم به بعد، این شهر به‌عنوان یک مرکز تجاری پررونق در منطقه شناخته می‌شد و به‌خاطر موقعیت استراتژیک خود که در مسیر جاده ابریشم قرار داشت، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود. نیشابور به تولید ابریشم، پنبه و دیگر منسوجات باکیفیت شهرت داشت. این محصولات، در سراسر منطقه به فروش می‌رسیدند و ثروت فراوانی را به شهر بازمی‌گرداند؛ اما نیشابور همانند بغداد سرنوشتی مشابه داشت.
در نهایت نیشابور، توسط مغول‌ها غارت شد و علاوه بر آن، وقع زلزله‌هایی مهیب نیز به ویرانی‌های آن دامن زد. نیشابور که زمانی شهری پرجنب‌وجوش و پررونق بود، به‌شدت دچار آسیب شد و بخش زیادی از جمعیت آن، فرار کردند یا کشته شدند.
قرطبه؛ اسپانیا
جمعیت تخمینی در دوران قرون وسطا: ۱۱۰,۰۰۰ نفر
«قرطبه» یا «کوردوبا» (Cordoba) در دوران قرون وسطا، قلب تپنده امپراتوری‌های اسلامی مختلف بود و بخش‌های وسیعی از اسپانیای امروزی را تحت فرمان خود داشت. در قرن هشت میلادی، پس از حمله مسلمانان، این شهر تقریبا ویران شد؛ اما طی سال‌ها، آن را به‌طور تدریجی بازسازی کردند. تا اواسط قرن ۱۰، قرطبه بزرگترین شهر اروپا بود و احتمالا تنها شهر قابل مقایسه با قسطنطنیه به‌شمار می‌آمد. در دوران حکومت «امویان»، جمعیت این شهر به بیش از ۱۰۰,۰۰۰ نفر رسید.
در سال ۱۲۳۶ میلادی، نیروهای مسیحی، قرطبه را دوباره تصرف کردند و این شهر همچنان به‌عنوان نقطه‌ای کلیدی در جنگ‌های نظامی علیه پادشاهی‌های مسلمان باقی ماند. با این حال، تبدیل شدن آن به‌عنوان یک مقر نظامی، باعث کاهش رشد فرهنگی و هنری‌اش شد و تا پایان روند بازپس‌گیری «اندلس»، در سال ۱۴۹۲ میلادی، قرطبه به‌طور قابل‌توجهی کاهش جمعیت پیدا کرده بود.
به گزارش وب گاه گردشگری کجارو، با وجود اینکه قرون وسطا گاهی به‌عنوان دوره‌ای از رکود و پسرفت به تصویر کشیده می‌شود، در آن دوران، شهرها و مکان‌هایی نیز وجود داشتند که نه‌تنها به بقا ادامه می‌دادند، بلکه در حال شکوفایی نیز بودند.