گروه ایرنا زندگی - سن تقویمی، تنها یک عدد است و معیار درستی برای اثبات پیری و جوانی افراد نخواهد بود، زیرا بدن ما با سرعت‌های متفاوتی پیر می‌شود. برای مثال، ۷۰ سالگی هر فردی با فرد دیگر می‌تواند بسیار متفاوت به نظر برسد. برخی افراد ممکن است در دهه ۷۰ سالگی سالم و سرپا به نظر برسند، درحالی‌که برخی دیگر نیاز به کمک داشته باشند.
ازنظر علمی ثابت‌شده که هر فردی، دو سن دارد؛ سن تقویمی و سن بیولوژیکی. سن بیولوژیکی مهم‌تر از سن تقویمی افراد است زیرا سن بیولوژیکی با توجه به سبک زندگی، تغذیه و بیماری‌های افراد نشان می‌دهد که بدن ازنظر سلامتی در مقایسه با سن تقویمی چگونه پیر شده است؛ همچنین دانستن سن بیولوژیکی می‌تواند به ما کمک کند تا درک دقیق‌تری از وضعیت سلامتی خود داشته باشیم.
برابر بودن سن بیولوژیکی با سن واقعی، می‌تواند به این معنی باشد که بدن با سرعت مناسبی پیر می‌شود. اگر سن بیولوژیکی کمتر از سن واقعی باشد، به این معنی است که بدن کندتر از سن واقعی پیر می‌شود. اگر سن بیولوژیکی بیشتر از سن واقعی باشد، ممکن است به این معنی باشد که آسیب زیادی به سلول‌ها واردشده است و بدن سریع‌تر از سن واقعی پیر می‌شود.
بااین‌حال، باید توجه داشت که عوامل مختلف می‌تواند تأثیر نامطلوبی بر سن بیولوژیکی داشته باشد؛ ازجمله: فقدان فعالیت بدنی و ورزش، رژیم غذایی ناسالم که سرشار از قند است و منجر به افزایش وزن می‌شود و بیماری‌هایی مانند دیابت، فشارخون بالا و بیماری‌های روانی.
بیماری روانی باعث پیری زودرس می‌شود
تحقیقات جدید نشان می‌دهد که افراد مبتلا به بیماری روانی ازنظر جسمی بزرگ‌تر از سن خود هستند. پیری زودرس ممکن است ناشی از انزوای اجتماعی، سبک زندگی ناسالم و استرس مزمن باشد. از این رو، درمان بیماری‌های روانی و حفظ عادات سالم می‌تواند روند پیری را کُند کند.
بر اساس تحقیقات ارائه‌شده در کنگره روان‌پزشکی اروپا در سال ۲۰۲۳، افراد دارای سابقه بیماری‌های روانی مانند اضطراب، افسردگی یا اختلال دوقطبی، دارای نشانگرهای زیستی بودند که نشان می‌داد آن‌ها از سن واقعی خود پیرتر هستند. به‌عنوان‌مثال، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی دارای نشانگرهای خونی بودند که نشان می‌داد آن‌ها حدود دو سال از سن تقویمی خود بزرگ‌تر بودند.
محققان برای تعیین سن بیولوژیکی، متابولیت‌های خون بیش از صد هزار ساکن بریتانیا را تجزیه‌وتحلیل کردند. متابولیت‌ها، ترکیبات آلی کوچکی هستند که توسط متابولیسم انسان مانند گلوکز، کلسترول و اسیدهای آمینه ایجاد می‌شوند. غلظت برخی از متابولیت‌ها در جریان خون باگذشت زمان افزایش می‌یابد، درحالی‌که برخی دیگر کاهش می‌یابد و محققان را قادر می‌سازد از آن‌ها به‌عنوان معیار سن استفاده کنند. با این روند، محققان دریافتند افرادی که ازنظر روانی بیمار هستند دارای مشخصات متابولیتی فراتر از سال‌های زندگی خود هستند.
چرا افراد مبتلا به بیماری روانی زودتر پیر می‌شوند؟
بیماری روانی از راه‌های مختلفی می‌تواند بر بدن تأثیر بگذارد. مثلاً افراد مبتلا به اختلالات روانی اغلب به دلیل شرایط زندگی نامطمئن دچار کاهش امید به زندگی می‌شوند. انگ پیرامون بیماری روانی نیز می‌تواند منجر به انزوای اجتماعی و حتی خشونت شود که این مسئله بر سلامت کلی تأثیر منفی می‌گذارد.
علائم بیماری روانی همچنین می‌تواند در توانایی فرد برای حفظ عادات سالم اختلال ایجاد کند. افرادی که بیمار روانی هستند، بیشتر سیگار می‌کشند و کمتر از رژیم غذایی مغذی و ورزش منظم استفاده می‌کنند.
درنهایت، خود بیماری تأثیر فیزیکی دارد. اضطراب و افسردگی، گردش هورمون‌های استرس را در جریان خون افزایش می‌دهد و منجر به التهاب مزمن می‌شود و به بیماری‌های مرتبط با افزایش سن کمک می‌کند.
پیری زودرس، نتیجه قطعی بیماری روانی نیست
افراد مبتلا به اختلالات روانی می‌توانند برای سالم ماندن و کند کردن روند پیری اقداماتی انجام دهند. اولین و مهم‌ترین مسئله، درمان سلامت روان است. تشخیص، درمان و در صورت لزوم، دارو می‌تواند کیفیت زندگی افراد مبتلا به بیماری‌های روانی را بهبود بخشد و فشاری را که بیماری روانی بر بدن وارد می‌کند، کاهش دهد.
نشان داده‌شده است که مدیتیشن و ذهن آگاهی منظم نیز علائم روانی اضطراب و افسردگی را کاهش می‌دهد. علاوه بر این‌ها، گاهی علائم تحت کنترل را می‌توان با تغذیه مناسب، فعالیت بدنی، ترک سیگار و ایجاد سبک زندگی سالم کاهش داد. همه این تمرینات هم برای سلامت جسمی و هم برای سلامت روانی مفید است.
چطور سن بیولوژیکی خود را کاهش دهیم؟
سن بیولوژیکی به‌نوعی تعیین‌کننده میزان سلامتی بدن شماست؛ بنابراین، فارغ از اینکه مبتلا به اختلال روانی یا بیماری خاصی باشید یا خیر، لازم است تا اقداماتی را در جهت بهبود سن بیولوژیکی خود انجام دهید. همچنین اگر با محاسبه سن بیولوژیکی خود از طریق آزمایش خون یا سایر روش‌های خانگی، متوجه شدید که سن بدنتان بالاتر از سن واقعیتان است، نگران نشوید.عدد بیولوژیکی بدنتان در نوسان است و با انجام اقدامات زیر می‌توانید آن را کاهش دهید:
ورزش کنید
حرکت منظم روزانه و ورزش حتی فقط ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در روز می‌تواند تفاوت قابل‌توجهی ایجاد کند.
از عادات غذایی سالم پیروی کنید
سعی کنید غذاهایی مانند میوه‌ها و سبزیجات، لوبیا، لبنیات کم‌چرب و غلات پر فیبر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. همچنین سعی کنید با برنامه‌ریزی و رعایت آن، وعده‌های غذایی خود را در زمان مناسب میل کنید.
پرهیز از غذاهای حاوی مواد نگهدارنده و افزودنی، مواد غذایی بسته‌بندی‌شده، غذاهای روغنی و سرخ‌شده، غذاهای پر کربوهیدرات و غذاهای شیرین و نمکی بسیار مهم است زیرا مواد مغذی بسیار کمی دارند و برای سلامت ما مضر هستند. آن‌ها همچنین منجر به بسیاری از بیماری‌های مزمن می‌شوند که می‌توانند تأثیر منفی بر سن بیولوژیکی ما داشته باشند.
سیگار را ترک کنید
سیگار کشیدن می‌تواند تا ۳ سال، سن بدن شما را افزایش دهد. سعی کنید مصرف روزانه خود را کاهش دهید و از کشیدن سیگار خودداری کنید.
خواب و استراحت کافی داشته باشید
کمبود خواب با شرایط سبک زندگی مانند دیابت، فشارخون بالا و حتی بیماری‌های سلامت روان مانند افسردگی مرتبط است و می‌تواند منجر به احساس خستگی دائمی شود. کمبود خواب و بی‌خوابی همچنین می‌تواند یک تا دو سال سن بیولوژیکی را افزایش دهد.
استرس را از خودتان دور کنید
یکی دیگر از عوامل مهم در سن بیولوژیکی، سطح استرس است. استرس مزمن، پیری زودرس را تسریع می‌کند. استرس، تلومرهای DNA که نقش حیاتی در طول عمر انسان دارند را کوتاه می‌کند و خطر ابتلا به سیستم ایمنی ضعیف و بسیاری از بیماری‌های مزمن را افزایش می‌دهد.
کاهش استفاده از ابزارهایی که EMF تابش می‌کنند
ابزارهایی مانند تلفن همراه، هدفون، کامپیوتر یا لپ‌تاپ و سایر دستگاه‌ها مانند ماکروویو، تلویزیون‌های هوشمند، وای‌فای و غیره، تشعشعاتی را منتشر می‌کنند که می‌تواند برای بدن ما مضر باشد. خوابیدن با تلفن همراه یا استفاده از هدفون می‌تواند تأثیر مخربی بر سن بیولوژیکی شما داشته باشد؛ بنابراین، استفاده خود را از چنین ابزارهایی محدود کنید.
در نهایت اگر به‌خوبی از بدن خود مراقبت کنید، غذای خوب بخورید، روزانه ورزش کنید، از اعتیادهای غیرضروری اجتناب کنید و سبک زندگی سالمی را در پیش بگیرید، ممکن است شانس افزایش سن بیولوژیکی خود را داشته باشید.