گروه ایرنا زندگی - ماه رمضان و بویژه شب های قدر، درهای رحمت الهی گشوده می شود اما سوال این است که آیا رحمت خدا شامل حال گنهکاران هم می شود؟
طبق آیات ۵۳-۵۵ سوره زمر خداوند درهای غفران و رحمت را به روی همه بندگان گشوده است، مشروط بر این که بعد از ارتکاب گناه به خود آیند و توبه کنند و با عمل به دستورات الهی صداقت خود در توبه را نشان دهند. به این ترتیب نه شرک از آن مستثناست و نه غیر آن، و استثناء مشرکان از بخشش در سوره نساء، مربوط به مشرکانی است که در حالت شرک از دنیا بروند، نه آنها که بیدار شوند و راه حق پیش گیرند، چرا که اکثریت قریب به اتفاق مسلمانان صدر اسلام، چنین بوده اند.
دفتر آیت الله مکارم شیرازی از مراجع تقلید شیعه در پاسخ به این سوال چنین آورده است: خداوند در این آیات از سوره زمر با لحنی آکنده از نهایت لطف و محبت، آغوش رحمتش را به روی همگان باز کرده و فرمان عفو آنها را صادر نموده، می فرماید: به آنها بگو ای بندگان من که بر خودتان اسراف و ستم کرده اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را می بخشد که او بخشنده و مهربان است؛ «قُلْ یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لاتَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللّهِ إِنَّ اللّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ».
دقت در تعبیرات این آیه، نشان می دهد که از امیدبخش ترین، آیات قرآن مجید نسبت به همه گنهکاران است، شمول و گستردگی آن، به حدی است که طبق روایتی، امیرمؤمنان علی(علیه السلام) فرمود: (در تمام قرآن آیه ای وسیع تر از این آیه نیست)؛ «ما فِی القُرْآنِ آیَةٌ أَوْسَعُ مِنْ یا عِبادِیَ الَّذِیْنَ أَسْرَفُوا...».
در اینجا دو مسأله، فکر مفسران را به خود مشغول ساخته که اتفاقاً راه حل آن در خود آیه و آیات بعد نهفته است:
نخست: آیا عمومیت آیه، همه گناهان حتی شرک و گناهان کبیره دیگر را فرا می گیرد؟ اگر چنین است، پس چرا در آیه ۴۸ سوره «نساء» شرک از گناهان قابل بخشش استثناء شده است؟ «إِنَّ اللّهَ لایَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ»؛ (خداوند شرک را نمی بخشد، اما کمتر از آن را برای هر کس که بخواهد می بخشد).
دوم: آیا این وعده غفران که در آیه مورد بحث آمده است، مطلق است یا مشروط به توبه و مانند آن؟
البته این دو سؤال، به هم مربوط است و پاسخ آن را در آیات بعد به خوبی می توان یافت؛ زیرا سه دستور در آیات بعد داده شده، که همه چیز را روشن می سازد:
«وَ أَنِیبُوا إِلی رَبِّکُمْ»؛ (به سوی پروردگارتان باز گردید).
«وَ أَسْلِمُوا لَهُ»؛ (در برابر فرمان او تسلیم شوید).
سوم: «وَ اتَّبِعُوا أَحْسَنَ ما أُنْزِلَ إِلَیْکُمْ مِنْ رَبِّکُمْ»؛ (از بهترین دستوراتی که از سوی پروردگارتان بر شما نازل شده پیروی کنید).
این دستورهای سه گانه، می‌گوید درهای غفران و رحمت به روی همه بندگان بدون استثنا گشوده است، مشروط بر اینکه بعد از ارتکاب گناه به خود آیند، و تغییر مسیر دهند، رو به سوی درگاه خدا آورند، در برابر فرمانش تسلیم باشند و با عمل، صداقت خود را در این توبه و انابه، نشان دهند، به این ترتیب نه شرک از آن مستثناست و نه غیر آن، و نیز مشروط بودن این عفو عمومی و رحمت واسعه، به شرائطی غیر قابل انکار است.
و اگر می‌بینیم در آیه ۴۸ سوره «نساء» بخشش و عفو مشرکان را استثنا کرده در مورد مشرکانی است که در حالت شرک از دنیا بروند، نه آنها که بیدار شوند و راه حق پیش گیرند، چرا که اکثریت قریب به اتفاق مسلمانان صدر اسلام، چنین بوده اند.
اگر حال بسیاری از مجرمان را در نظر بگیریم که، بعد از انجام گناهان کبیره، چنان ناراحت و پشیمان می شوند که باور نمی‌کنند راه بازگشتی به روی آنها باز باشد، و آن چنان خود را آلوده می دانند که با هیچ آبی قابل شستشو نیستند، می پرسند: آیا به راستی گناهان ما قابل بخشش است؟
آیا راهی به سوی خدا برای ما باز است؟ آیا پلی در پشت سر ما وجود دارد که ویران نشده باشد؟ مفهوم آیه را به خوبی درک می کنیم؛ زیرا آنها آماده هرگونه توبه‌اند ولی گناه خود را قابل بخشش نمی دانند، مخصوصاً اگر بارها توبه کرده باشند، و شکسته باشند.
این آیه، به همه آنها نوید می دهد که راه به روی همه شما، باز است.