گروه ایرنا زندگی - در سال‌های اخیر موارد ابتلا به اختلال رشدی اوتیسم افزایش‌یافته است. مرکز کنترل بیماری‌ها (CDC) در سال ۲۰۲۱ اعلام کرد که میزان اوتیسم در طول سال ۲۰۱۸، یک کودک از هر ۴۴ کودک بوده که این افزایش قابل‌توجهی نسبت به نرخ‌های ارائه‌شده در سال ۲۰۱۶ را نشان می‌دهد.
به گزارش سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۲۲، کشورهایی که کمترین میزان اوتیسم را داشتند، کشورهای توسعه‌یافته اروپا بودند. فرانسه با ۶۹.۳ در هر ۱۰۰۰۰ نفر یا ۱ در ۱۴۴ نفر کمترین میزان اوتیسم را داشت اما آمار ابتلا به اوتیسم در ایران چگونه است؟
سید محمدعلی میری، مدیر مطالبه گری انجمن اوتیسم ایران در گفت‌وگو با ایرنا زندگی می‌گوید: «طبق آمار اعلام‌شده از سوی سازمان ثبت‌احوال، سال ۱۳۹۹ حدود یک‌میلیون و ۱۱۳ هزار نفر و سال ۱۴۰۰ یک‌میلیون و ۱۰۶ هزار کودک متولد شدند و با توجه به نرخ شیوع اوتیسم در ایران (۱ به ۱۵۰) می‌توان برآورد کرد که تعداد ۷۴۲۶ نفر از متولدین سال ۱۳۹۹ و تعداد ۷۳۷۳ نفر از متولدین سال ۱۴۰۰ دارای اختلال اوتیسم باشند اما نکته مهم این است که براساس ملاک‌های علمی، سن تشخیص اوتیسم حدود ۳ سالگی است و ما در بهترین حالت می توانیم این افراد را در سال آینده و سال ۱۴۰۳ شناسایی کنیم؛ البته این امر مشروط به آن است که والدین نیز شناسایی به هنگام داشته باشند و اطلاعات فرزندشان را به سازمان های مربوطه اعلام کنند.»
پسران بیش از دختران مبتلا به اوتیسم می‌شوند
در بحث ثبت موارد شیوع اختلالات اوتیسم، یک نسبتی براساس جنسیت وجود دارد که عموماً پسرها بیش از دختران مبتلا به اوتیسم می‌شوند. میری دراین‌باره می‌گوید: «این امر صادق است و تشخیص‌های گزارش‌شده توسط والدین و بررسی‌های پزشکی نشان می‌دهد که پسرها ۴ برابر بیشتر از دختران در طیف اوتیسم قرار می‌گیرند.»
چرا ابتلای به اوتیسم در پسران بیشتر است؟
اگرچه اوتیسم قابل وراثت است، اما شیوع اوتیسم در پسران باید به دلیل چیزی بیش از ژن باشد، زیرا دختران اوتیسمی بار جهشی بسیار بالاتری نسبت به پسران اوتیسم دارند؛ بنابراین، داشتن ژن‌های اوتیسم به‌تنهایی تعیین‌کننده این نیست که چرا پسران بیشتر از دختران مبتلا به اوتیسم می‌شوند.
محققان کانادایی در سال ۲۰۱۰ یک مطالعه ژنتیکی بر روی بیماران اوتیسم (ASD) انجام دادند و دریافتند که حدود یک درصد از پسران مورد آزمایش، جهش ژنی خاصی در کروموزوم X خود داشتند. اگر مشخص شود که این جهش با اوتیسم مرتبط است، می‌تواند دلیلی بر شیوع اوتیسم در پسران باشد.
همچنین اخیراً، دانشمندان آلمانی همبستگی مثبتی بین قشر نازک و احتمال تشخیص اوتیسم پیدا کردند. ازآنجایی‌که زنان ضخامت قشر مغز بیشتری نسبت به مردان دارند، این می‌تواند نشان دهد که مغز مردان به‌سادگی در برابر تغییرات ساختاری که باعث اوتیسم می‌شود، آسیب‌پذیرتر است.
میری به ارائه دلایل علمی دیگری در خصوص درصد بالای اوتیسم در پسران می‌پردازد و می‌گوید: «اگرچه درصد ابتلای پسران به اوتیسم بیش از دختران است اما ازآنجایی‌که اختلال اوتیسم نقص در مهارت ارتباطی – اجتماعی است، شاید تفاوت بروز این علائم در دختران و پسران منجر به‌احتمال درصد بالای شیوع پسران نسبت به دختران باشد به این معنی که ما براساس ملاک‌های پسرانه درحال بررسی علائم دختران هستیم. از سوی دیگر، عموماً دختران دارای اوتیسم با علائم خفیف، به دلیل نگرانی از برچسب‌های اجتماعی کمتر خودشان را معرفی می‌کنند و این هم می‌تواند عامل تأثیرگذار دیگر در بالا بردن درصد آمار پسران ابتلا به اوتیسم نسبت به دختران باشد.»
اوتیسم قابل‌درمان نیست
اوتیسم نوعی اختلال رشدی است که بر رشد فرد در زمینه‌های فیزیکی، ذهنی، رفتاری و اجتماعی تأثیر می‌گذارد و به‌عنوان یک وضعیت خاص در اوایل کودکی رخ می‌دهد. به عقیده میری، ازآنجایی‌که علت اوتیسم مشخص نیست و عوامل محیطی و ژنتیکی در آن نقش دارند، درمانی برای اوتیسم وجود ندارد اما با پیشگیری‌های سطح دو و سه می‌توان از شدت علائم اوتیسم جلوگیری کرد.
به گفته میری، اوتیسم با بزرگ شدن کودک از بین نمی‌رود و اینکه ما بگوییم بعد از گذشت سال‌ها فرد از طیف خارج می‌شود، باور اشتباه است و ممکن است نشان‌دهنده این باشد که تشخیص‌گذاری اشتباه بوده است.
وی ادامه می‌دهد: «اگرچه برای اختلال اوتیسم درمان قطعی وجود ندارد و این اختلال با بزرگ‌تر شدن از بین نمی‌رود اما والدین با مداخله زودهنگام، می‌توانند به کودک خود کمک کنند تا مهارت‌هایی را که کودک برای ارتباطات اجتماعی نیاز دارد را بیاموزد؛ بنابراین، اگر کودکی در سنین اولیه رشد و در سن طلایی یعنی قبل از ۵ سال، تشخیص به هنگام را دریافت کند می‌تواند از طیف متوسط یا شدید، در طیف خفیف قرار بگیرد.»
میری می‌گوید تشخیص و درمان دیرهنگام اختلال اوتیسم می‌تواند منجر به مشکلات متعدد در زندگی به خصوص در دوران نوجوانی شود: «ما مراجعینی داشتیم که اختلال اوتیسم کودک به‌موقع تشخیص داده‌شده اما به دلیل مداومت نداشتن آموزش‌ها و عدم‌حمایت‌های لازم کودک در دوره نوجوانی پس رفت کرده و این مسئله منجر به این شده تا در مراکز اوتیسم نگهداری شود؛ در مقابل مراجعینی هم داشتیم که در طیف متوسط قرار داشتند اما با تشخیص به هنگام و حمایت و آموزش‌های لازم، کودک توانایی کلامی و مهارت‌های خودیاری پیداکرده و توانسته وارد مدرسه شود.»
راهکارهای کاهش نرخ ابتلا به اوتیسم
میری می‌گوید: «به دلیل همبستگی عوامل محیطی با اختلال طیف اوتیسم، هرچقدر والدین با عوامل محیطی اثرگذار مثل آلودگی هوا، افسردگی، رژیم غذایی ناسالم و... کمتر مواجه شوند، می‌توان انتظار داشت که اختلال اوتیسم کمتر اتفاق بیفتد اما بااین‌وجود، عوامل مشخص و دقیقی برای کاهش نرخ ابتلا به اوتیسم وجود ندارد.»
او ادامه می‌دهد: «عموماً چیزی که به‌طورکلی برای تولد فرزند سالم مطرح می‌شود، سبک زندگی سالم است؛ ازجمله تغذیه سالم مادر به‌خصوص در دوران بارداری، عدم استرس دوران بارداری، توجه به عوامل ژنتیکی و... که این عوامل صرفاً محدود به طیف اوتیسم نمی‌شود و هر مادر بارداری لازم است در دوران بارداری به این نکات توجه نماید.»
حمایت انجمن اوتیسم ایران از بیماران مبتلا به اوتیسم
انجمن خیریه اوتیسم ایران یک سازمان مردم نهاد با دریافت مجوز از وزارت کشور و وزارت بهداشت است که از سال ۱۳۹۲ در راستای مطالبه گری، آگاهی بخشی و توانمندسازی فرد دارای اوتیسم و خانواده اقدامات مؤثری انجام داده است.
میری با اشاره به اقدامات انجمن خیریه اوتیسم ایران توضیح می‌دهد: «یکی از مطالبه‌گری‌های اخیر انجمن، معافیت سربازی همه افراد طیف اوتیسم بوده است که قبلاً تنها مبتلایان طیف متوسط و شدید معاف از سربازی بودند اما در حال حاضر طبق مصوبه تمام طیف‌های اوتیسم پس از بررسی در کمیسیون مشمول معافیت دائم هستند.»
یکی دیگر از گام‌های بزرگ انجمن خیریه اوتیسم ایران، پوشش بیمه‌های پایه توان‌بخشی به بیماران اوتیسم است: «در حال حاضر بیمه‌هایی همچون تأمین اجتماعی، سلامت و نیروهای مسلح پذیرفته‌اند که ۷۰ درصد تعرفه بخش خصوصی برای خدمات کاردرمانی، گفتاردرمانی و رفتاردرمانی را برای کودکان دارای اوتیسم زیر ۱۲ سال تحت پوشش قرار دهند.»
میری با اشاره به دیگر اقدامات انجمن اوتیسم می‌گوید: « انجمن اوتیسم ایران به منظور آگاهی‌بخشی و بالا بردن اطلاعات علمی خانواده‌ها به اجرای دوره‌ها و همایش‌ها در سراسر ایران می‌پردازد. همچنین انجمن اوتیسم ایران در کنار سایر ارگان‌ها تلاش کرده تا اوتیسم را در سرفصل بیماری‌های خاص قرار دهد و این مسئله منجر به این شده تا مجلس شورای اسلامی بودجه‌ای را به این افراد اختصاص دهد.»