گروه ایرنا زندگی - هر سال تحصیلی، فصل جدیدی از داستان‌های شخصی و تجربه‌های گوناگون است که هر دانش‌آموز آن را به نحوی خاص تجربه می‌کند. در این گزارش، با هم به روایت‌های متفاوتی از دانش‌آموزان در مقاطع تحصیلی مختلف خواهیم پرداخت و نگاهی خواهیم انداخت به انتظارات و نگرانی‌های آنها.
علی، دانش‌آموز کلاس اول
علی که به تازگی وارد دبستان شده، در دلش هم هیجان و هم نگرانی موج می‌زند. او با وجود خوشحالی از دیدن دوستان جدید و آموختن بازی‌های جدید، از این می‌ترسد که نتواند در کلاس جدید با معلم و قوانین مدرسه وفق پیدا کند. ذهن کودکانه او پر از تصاویر رنگارنگ از لحظات شیرین مدرسه است، اما در عین حال، فکر به اینکه ممکن است معلم او را به خاطر اشتباهاتش تنبیه کند، او را نگران کرده است.
سارا، دانش‌آموز کلاس پنجم
سارا که سال‌های گذشته را با موفقیت پشت سر گذاشته، حالا به کلاس پنجم قدم می‌گذارد و انتظار دارد که بتواند در مسابقات علمی و فعالیت‌های فوق‌برنامه بیشتری شرکت کند. او به دنبال این است که بتواند اعتماد به نفسش را حفظ کرده و در امتحانات نمرات عالی بگیرد. نگرانی او از این است که با افزایش حجم دروس و مسئولیت‌ها، نتواند به خوبی مدیریت کند و از عهده تمام وظایف برآید.
آرزو، دانش‌آموز کلاس ششم
آرزو، که از دوران ابتدایی در یک مدرسه غیرانتفاعی تحصیل کرده بود، اکنون با آغاز سال تحصیلی جدید به مدرسه دولتی می‌رود. ورود به مدرسه دولتی، با مقیاس بزرگ‌تر و محیط متفاوت، او را با موجی از نگرانی‌ها و ترس‌ها مواجه کرده است. او به شدت نگران است که نتواند با حجم بالای دروس و فشارهای جدید سازگار شود. در مدرسه غیرانتفاعی، کلاس‌ها کوچک بودند و توجه معلم‌ها به هر دانش‌آموز بیشتر بود، اما حالا با تعداد زیادی دانش‌آموز و معلم‌های جدید روبروست که ممکن است نتواند به راحتی جلب توجه کند و از این بابت احساس نگرانی می‌کند.
ترس او تنها محدود به دروس و محیط مدرسه نیست؛ او همچنین نگران است که نتواند در گروه‌های اجتماعی و فعالیت‌های کلاسی جا بیفتد و دوستان جدیدی پیدا کند. در ذهنش، تصاویر از روزهای ابتدایی در مدرسه دولتی به نظرش بزرگ و ترسناک می‌آیند. او به این فکر می‌کند که ممکن است نتواند با دیگران ارتباط برقرار کند و به خاطر اینکه در مقایسه با دانش‌آموزان دیگر کمتر شناخته شده است، احساس تنهایی کند.
علی، دانش‌آموز کلاس هشتم
علی در حال آماده شدن برای ورود به مقطع متوسطه است و با هر دو احساس هیجان و استرس مواجه است. او نگران است که نتواند به خوبی با تغییرات جدید مانند معلم‌های جدید و افزایش فشار درسی کنار بیاید. در عین حال، منتظر است که بتواند دوستان جدیدی پیدا کند و در فعالیت‌های کلاسی بیشتری شرکت کند.
مینا، دانش‌آموز کلاس دهم
مینا که به مقطع دبیرستان وارد شده، به شدت نگران آزمون‌های کنکور و انتخاب رشته است. او به دنبال ایجاد تعادل بین تحصیل و فعالیت‌های فوق‌برنامه است و امیدوار است که بتواند در هر دو موفق باشد. او با خود فکر می‌کند که آیا توانایی کافی برای رسیدن به اهدافش را دارد و چگونه می‌تواند فشار روانی را کنترل کند.
کیوان، دانش‌آموز کلاس دوازدهم
کیوان که آخرین سال دبیرستان را تجربه می‌کند، در انتظار امتحانات نهایی و کنکور است. او به شدت نگران است که نتایج این امتحانات تأثیر زیادی بر آینده‌اش بگذارد. از طرفی، او امید دارد که با تلاش و پشتکار، بتواند به دانشگاه دلخواهش راه پیدا کند و قدم به دنیای جدیدی بگذارد.
فاطمه، دانشجوی سال اول دانشگاه
فاطمه که تازه وارد دانشگاه شده، با دنیای جدیدی از استقلال و مسئولیت‌های بیشتر مواجه است. او از این می‌ترسد که نتواند به خوبی با توقعات جدید دانشگاه و محیط جدید سازگار شود. در عین حال، او امیدوار است که بتواند دوستان جدیدی پیدا کند و در فعالیت‌های دانشگاهی و فرهنگی مشارکت کند.
این روایت‌ها نشان‌دهنده تنوع تجربیات و احساسات دانش‌آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی است. هر کدام از آنها با چالش‌ها و امیدهای خاص خود در آغاز سال تحصیلی روبرو هستند و این مسیر جدید می‌تواند همزمان با بذرهای موفقیت و نگرانی‌های بزرگ آغاز شود.
بزرگ‌نمایی قوانین توسط والدین، عاملی برای افزایش اضطراب دانش‌آموزان
دکتر آرزو سادات ملک نیا، روانشناس تربیتی با اشاره به مسائل و نگرانی‌های دانش‌آموزان در شروع سال تحصیلی، بر تأثیر قوانین مدرسه بر رفتار و سلامت روان آنها تأکید کرد. او معتقد است که قوانین مدرسه باید با مشارکت دانش‌آموزان تدوین شوند تا احساس بی‌عدالتی و سرکوب کاهش یابد.
او بیان کرد که برخی والدین با بزرگ‌نمایی قوانین، به نگرانی‌های فرزندان خود دامن می‌زنند. از طرف دیگر، اجرای سخت‌گیرانه قوانین بدون در نظر گرفتن دیدگاه‌های دانش‌آموزان، می‌تواند به فرهنگ منفی در مدرسه منجر شود و مشکلاتی مانند اضطراب، غیبت غیرمجاز و کاهش خلاقیت را افزایش دهد.
به گفته او، توجه به تفاوت‌های فردی و فرهنگی در اجرای قوانین اهمیت دارد و در غیر این صورت، سلامت روان و خلاقیت دانش‌آموزان آسیب می‌بیند. ملک نیا تأکید کرد که مشارکت دانش‌آموزان در تصمیم‌گیری‌ها باعث بهبود انضباط و ایجاد محیطی حمایتی و مؤثر برای یادگیری می‌شود.
دلایل نگرانی دانش‌آموزان در انتقال مدارس
این روانشناس تربیتی، به نگرانی‌های دانش‌آموزانی که از مدارس غیرانتفاعی به دولتی منتقل می‌شوند اشاره کرد و توضیح داد که این ترس‌ها می‌تواند اجتماعی یا تحصیلی باشد. از جمله دلایل اصلی این نگرانی‌ها، ازدحام بیشتر دانش‌آموزان در مدارس دولتی، قوانین سخت‌تر، و دشواری در برقراری ارتباط عاطفی با معلمان است. همچنین، تعداد زیاد دانش‌آموزان در این مدارس می‌تواند باعث شود که دانش‌آموزان در دوست‌یابی دچار مشکل شوند. علاوه بر این، دلایل شخصی مانند ورشکستگی خانواده یا جدایی والدین نیز می‌تواند موجب نگرانی و ناراحتی دانش‌آموزان در این انتقال شود.
رقابت مسموم؛ مانعی برای موفقیت در کنکور
ملک‌نیا به تأثیرات منفی فضای رقابتی سنگین در امتحانات نهایی و کنکور که سبب نگرانی در دانش‌آموزان می‌شود، اشاره کرد و گفت که این فضای رقابتی که توسط برخی مدارس تقویت می‌شود، نه تنها باعث بهبود عملکرد دانش‌آموزان نمی‌شود، بلکه انگیزه آنها را کاهش داده و ممکن است به ترک تحصیل یا عدم شرکت در کنکور منجر شود.
ملک‌نیا تأکید کرد که برنامه‌های درسی یکسان برای همه دانش‌آموزان ناکارآمد است و باید برنامه‌ریزی آموزشی بر اساس توانایی‌ها و شرایط فردی هر دانش‌آموز انجام شود. او پیشنهاد داد که به دانش‌آموزان آموزش داده شود تا خودشان برنامه‌ریزی کنند و پیشرفت خود را با عملکرد خودشان مقایسه کنند، نه با دیگران. همچنین، آموزش تکنیک‌های خاص برای آمادگی در کنکور و آزمون‌های نهایی به عنوان راهکاری برای کاهش اضطراب و افزایش کارایی مطرح شده است.
اهمیت همدلی در سازگاری دانش‌آموزان با تغییرات
ملک‌نیا درباره چگونگی کمک به دانش‌آموزان و دانشجویان برای سازگاری با محیط جدید مدرسه یا دانشگاه گفت که برای سازگاری با تغییرات، باید به دانش‌آموزان زمان داد و تا زمانی که با قوانین جدید آشنا نشده‌اند، نباید آنها را تنبیه کرد. قوانین باید سخت و مشخص باشند، اما در اجرای آنها باید انعطاف نشان داد. اگر دانش‌آموزی به دلیل مدرسه، دوستان یا معلمان جدید احساس ناراحتی دارد، نباید این احساسات را انکار کرد.
ملک‌نیا توصیه کرد که به دانش‌آموزان اجازه داده شود تا از ترس‌ها و نگرانی‌هایشان صحبت کنند و به احساسات آنها پاسخ همدلانه داده شود. او پیشنهاد کرد که از خود دانش‌آموز خواسته شود تا راهکاری برای سازگاری با شرایط جدید ارائه دهد. انکار ترس‌ها فقط به تشدید نگرانی‌ها منجر می‌شود و می‌تواند اوضاع را بدتر کند.
کلید کاهش نگرانی‌های تحصیلی: اعتماد، تشویق، و امنیت
ملک‌نیا درباره نقش والدین در کاهش نگرانی‌های آغاز سال تحصیلی جدید فرزندان خود توضیح داد که اعتماد به توانایی‌های فرزند و شناسایی این توانایی‌ها بزرگترین کمک والدین است. والدین باید از فشار بیش از حد بر فرزند خود پرهیز کنند و او را با دیگران مقایسه نکنند، چرا که تفاوت‌های فردی اجازه مقایسه منصفانه نمی‌دهد.
این روانشناس تربیتی پیشنهاد کرد که هر پیشرفت فرزند باید در جایگاه خود تشویق شود و والدین باید کمال‌گرایی را کنار بگذارند. او همچنین به اهمیت ایجاد فضای امن در خانه و مدرسه اشاره نمود و تأکید کرد که دانش‌آموزان باید در محیطی بدون فشار و تنبیه، به یادگیری بپردازند. والدین و مدارس باید محبت و حمایت بی‌قید و شرط را ارائه دهند تا دانش‌آموزان بتوانند با احساس امنیت به یادگیری و سازگاری با محیط جدید بپردازند.