گروه ایرنا زندگی - سیستیت به التهاب مثانه گفته می‌شود که معمولاً ناشی از عفونت مثانه است. سیستیت نوعی شایع از عفونت مجاری ادراری است که در خانم‌ها رایج‌تر بوده و معمولاً بیشتر آزاردهنده است تا مشکلی خطرناک.
موارد خفیف سیستیت خودشان در عرض چند روز خوب می‌شوند؛ اما برخی از افراد دچار موارد شدیدتری از سیستیت می‌شوند و نیاز به درمان منظم یا بلندمدت دارند. همچنین در برخی موارد این احتمال وجود دارد که سیستیت منجر به عفونت جدی کلیه‌ها شود؛ بنابراین اگر علائمی دارید که بهتر نمی‌شوند ضرورت دارد به پزشک مراجعه کنید.
علائم سیستیت
اصلی‌ترین علائم سیستیت شامل موارد زیر می‌شوند:
. درد و سوزش یا احساس سیخ‌زدن هنگام ادرارکردن
. تکرر ادرار و نیاز فوری به ادرارکردن
. تیرگی یا کدر بودن ادرار یا بوی تند ادرار
. درد در پایین شکم
. احساس ناخوشی و درد و خستگی
. خون در ادرار
علائم سیستیت در کودکان
تشخیص سیستیت در کودکان می‌تواند دشوار باشد؛ زیرا علائم می‌توانند مبهم باشند و بچه‌های کوچک نمی‌توانند احساس خود را به‌خوبی توصیف کنند.
علائم سیستیت در کودکان شامل تب ۳۸ درجه یا بالاتر، ضعف و بی‌حالی، تحریک‌پذیری عصبی، کاهش اشتها و استفراغ می‌شود.
چه زمانی مراجعه به پزشک لازم است؟
اگر کودک علائم سیستیت را برای اولین‌بار دارد او را نزد پزشک ببرید. سیستیت معمولاً عارضهٔ خطرناکی نیست؛ اما علائم آن می‌توانند شبیه علائم دیگر عوارض باشند، بنابراین لازم است تشخیص به‌درستی انجام شود.
اگر یک خانم هستید و سابقه سیستیت را دارید نیازی نیست دوباره به پزشک مراجعه کنید. سیستیت در خانم‌ها بسیار شایع است و موارد خفیف آن خودبه‌خود برطرف می‌شوند. اگر به توصیه‌ای نیاز دارید می‌توانید با دکتر داروساز مشورت کنید؛ اما اگر علائمتان شدید هستند یا در عرض چند روز بهتر نشده‌اند یا باردار هستید باید حتماً به پزشک مراجعه کنید. کودکان و آقایان اگر علائم سیستیت را دارند باید حتماً به پزشک مراجعه کنند؛ زیرا این عارضه در این گروه از افراد چندان شایع نبوده و می‌تواند جدی‌تر باشد.
علت‌های سیستیت
سیستیت یا التهاب مثانه معمولاً ناشی از یک عفونت باکتریایی است؛ اما گاهی می‌تواند به دلیل تحریک یا آسیب به دلایل دیگری نیز رخ بدهد.
عفونت‌های باکتریایی
بیشتر عفونت‌ها زمانی روی می‌دهند که باکتری‌هایی که بی‌ضررند و در روده‌ها یا روی پوست زندگی می‌کنند از طریق مجری ادرار وارد مثانه شده و شروع به تکثیر می‌کنند.
سیستیت در زنان شایع‌تر از مردان است، به این دلیل که در بدن زنان مقعد به مجرای ادرار نزدیک‌تر بوده و کوتاه‌تر نیز می‌باشد. همیشه هم معلوم نیست باکتری‌ها چگونه به مثانه راه پیدا می‌کنند اما می‌توان احتمال دلایل زیر را مطرح کرد:
. داشتن رابطه جنسی
. استفاده از دستمال توالت خصوصاً از عقب به سمت جلو
. واردکردن تامپون یا سوند
. استفاده از دیافراگم برای پیشگیری از بارداری
چه عواملی احتمال سیستیت را افزایش می‌دهند؟
قادر به تخلیه مثانه نبودن
اگر نتوانید مثانه خود را به طور کامل تخلیه کنید، باکتری‌هایی که داخل هستند نمی‌توانند دفع شوند و به‌راحتی تکثیر خواهند شد.
در شرایط زیر ممکن است نتوانید مثانه را به طور کامل تخلیه کنید:
. انسدادی در سیستم ادراری‌تان وجود دارد، مثلاً یک سنگ مثانه
. باردارید و جنین به مثانه‌تان فشار وارد می‌کند
. (در آقایان) پروستاتتان بزرگ شده و به مجرای ادرار فشار وارد می‌کند
یائسگی
در مورد خانم‌هایی که وارد مرحله پیش از یائسگی یا یائسگی می‌شوند، به دلیل کمبود هورمون استروژن، دیواره مجرای ادرار می‌تواند استحکام خود را از دست بدهد و نازک بشود. تعادل طبیعی باکتری‌ها در واژن نیز به هم می‌ریزد که می‌تواند زمینه را برای رشد باکتری‌های مضر فراهم کند. در نتیجه مجرای ادرار مستعد عفونت شده و این عفونت ممکن است به مثانه برسد.
دیابت
اگر دیابت داشته باشید احتمال اینکه دچار سیستیت شوید بیشتر است. بالابودن قند خون در ادرار می‌تواند محیط مناسبی برای تکثیر باکتری‌ها فراهم کند، بنابراین هر باکتری که وارد مثانه می‌شود ممکن است باعث سیستیت شود.
دیگر علت‌های سیستیت
سیستیت می‌تواند ناشی از آسیب یا تحریک مجرای ادرار یا مثانه نیز رخ دهد که به عوامل زیر مرتبط است:
. اصطکاک ناشی از رابطه جنسی
. محرک‌های شیمیایی مثل موادی که در صابون‌های معطر وجود دارند
. آسیب ناشی از سوند یا عمل جراحی مثانه
. رادیوتراپی در ناحیه لگن یا درمان با برخی از داروهای شیمی‌درمانی
. استفاده زیاد از داروی کتامین
درمان سیستیت
موارد خفیف سیستیت همان‌طور که گفتیم معمولاً خودبه‌خود در عرض دو سه روز برطرف می‌شوند، البته گاهی ممکن است نیاز به آنتی‌بیوتیک وجود داشته باشد. در موارد زیر سیستیت به درمان نیاز دارد:
. برای اولین‌بار علائم سیستیت را دارید
. علائم بعد از دو سه روز بهتر نشدند
. مکرراً به سیستیت دچار می‌شوید
. علائم شدید سیستیت را دارید؛ مثلاً خون در ادرار
. باردارید و علائم سیستیت را دارید
. آقایی هستید که علائم سیستیت را دارید
. کودکتان علائم سیستیت را دارد
خانم‌هایی که سابقه سیستیت دارند اگر دچار سیستیت خفیف شوند معمولاً نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک مجدد ندارند و در عرض چند روز خوب خواهند شد. در این حالت راهکارهای زیر هم می‌توانند کمک‌کننده باشند.
راهکارهایی که خودتان می‌توانید به کار ببرید
. داروی مسکن بدون نسخه مثل استامینوفن و ایبوپروفن مصرف کنید. البته همیشه بهتر است دستورالعمل روی دارو را چک کنید یا اگر مطمئن نیستید از دکتر داروساز سؤال کنید.
. زیاد آب بنوشید تا عفونت زودتر از بدنتان خارج شود.
. از بطری آب گرم استفاده کنید و آن را روی شکمتان یا بین ران‌هایتان نگه دارید تا احساس درد و ناراحتی‌تان کمتر شود.
. تا زمانی که خوب نشده‌اید رابطه جنسی نداشته باشد زیرا می‌تواند علائمتان را بدتر کند.
. استفاده از محصولاتی که اسیدیته ادرار را کم می‌کنند (مثل سدیم بی‌کربنات یا پتاسیم سیترات) می‌تواند علائمشان را کاهش دهد؛ اما این باور هنوز پشتوانه علمی ندارد. ضمناً این محصولات مناسب همه نیستند و حتماً باید پیش از استفاده از پزشک سؤال کنید.
آنتی‌بیوتیک‌ها
در برخی موارد، پزشک ممکن است یک دوره آنتی‌بیوتیک تجویز کند که معمولاً شامل قرص یا کپسول دو تا چهار بار در روز و به مدت سه روز می‌شود. آنتی‌بیوتیک‌ها باید زود اثر کنند؛ اما اگر علائم بعد از دو سه روز مصرف دارو کمتر نشدند به پزشکتان اطلاع بدهید.
بیشتر افراد دچار عوارض جانبی ناشی از درمان با آنتی‌بیوتیک نمی‌شوند؛ اما ممکن است دچار خارش و اسهال و بثورات پوستی شوید.
اگر سیستیت تکرار شود
اگر دچار سیستیت مکرر باشید پزشک ممکن است درمان با آنتی‌بیوتیک را ادامه بدهد. شاید لازم باشد در موارد زیر ماه‌ها مصرف آنتی‌بیوتیک را ادامه دهید:
. اگر سیستیت معمولاً بعد از رابطه جنسی رخ بدهد احتمالاً پزشک توصیه می‌کند در عرض دو ساعت بعد از رابطه جنسی آنتی‌بیوتیک مصرف کنید
. اگر سیستیت با رابطه جنسی ارتباطی نداشته باشد شاید پزشک آنتی‌بیوتیکی با دوز پایین تجویز کند تا طی یک دوره شش‌ماهه مصرف کنید.
پیشگیری از سیستیت
اگر به طور مکرر به سیستیت مبتلا می‌شوید، مواردی وجود دارد که می‌توانید امتحان کنید تا از بازگشت آن جلوگیری کند. بااین‌حال، مشخص نیست که بیشتر این اقدامات چقدر مؤثر هستند.
این اقدامات عبارت‌اند از:
. از صابون و حباب حمام معطر یا پودر تالک در اطراف اندام تناسلی خود استفاده نکنید و انواع ساده و بدون عطر را انتخاب کنید.
. به‌جای حمام‌های طولانی دوش بگیرید. این کار از قرارگرفتن بیش از حد اندام تناسلی شما در معرض مواد شیمیایی موجود در محصولات پاک‌کننده برای مدت طولانی جلوگیری می‌کند.
. به‌محض نیاز به ادرارکردن به توالت بروید و همیشه مثانه‌تان را کاملاً خالی کنید.
. بدنتان را سیراب نگه دارید؛ نوشیدن مایعات زیاد می‌تواند به جلوگیری از تکثیر باکتری‌ها در مثانه کمک کند.
. وقتی به توالت می‌روید، همیشه خودتان را از جلو به عقب بشویید.
. پس از رابطه جنسی مثانه‌تان را دراسرع‌وقت خالی کنید.
. به‌جای مواد مصنوعی مانند نایلون، از لباس زیرهای با جنس نخی یا پنبه استفاده کنید و تاحدامکان شلوار جین و شلوار تنگ نپوشید.
. به گزارش وب گاه تبیان، نوشیدن آب زغال‌اخته به طور سنتی به‌عنوان راهی برای کاهش احتمال ابتلا به سیستیت توصیه می‌شود. بااین‌حال، مطالعات بزرگ نشان داده‌اند که تفاوت قابل‌توجهی ایجاد نمی‌کند.