گروه ایرنا زندگی - با بروز همه گیری بیماری کرونا مشاوره های آنلاین پزشکی بیش از پیش بر سر زبان ها افتادند. مردم پزشک هایی که در این روش معاینه کامل‌تری داشتند و وقت بیشتری برای سوال کردن از بیمار می گذاشتند را به هم معرفی می‌کردند. در شرایط پاندمی این روش کمک شایانی به کاهش حضور بیماران در جامعه کرد. طوری که آن ها با وجود ماندن در قرنطینه می توانستند از خدمات معاینه و ویزیت کامل پزشکی بهره‌مند شوند. اما سوال اینجاست که آیا برای درمان تمام بیماری‌ها می‌توان روی تشخیص درست و دقیق پزشک از طریق مشاوره آنلاین حساب باز کرد؟ دکتر علی اسدی معاون دفتر سلامت روان وزارت بهداشت در گفت‌وگو با ایرنا زندگی، در ارتباط با قانونی بودن یا نبودن مشاوره آنلاین پزشکی می گوید.
خدمات مشاوره آنلاین در زمان بحران
«در هیچ جای دنیا از جمله در کشور ما عملا قانونی و همین طور غیر قانونی بودن مشاوره پزشکی به صورت آنلاین را مشخص نکرده‌اند.» دکتر علی اسدی با بیان این مطلب ادامه می‌دهد: «مشاوره آنلاین می‌تواند با توجه به شرایط و موقعیت بحرانی جامعه مثل کووید و همچنین وضعیت بین بیمار و پزشک صورت بگیرد. پس در شرایط خاص امکان مشاوره آنلاین در زمینه پزشکی یا در زمینه‌های مختلف مثل روانشناسی وجود دارد، این مشاوره‌ها انجام می‌شود و مستند غیر قانونی بودن آن وجود ندارد.»
مشاوره به شرط مجوز
در دوره پیک های کووید 19 در مراکز خدمات جامع سلامت، بخشنامه شد مبنی بر این که خدمات، به صورت غیر حضوری صورت بگیرد که همان مشاوره‌های پزشکی آنلاین یا تلفنی است. این خدمات در حوزه‌هایی مثل سلامت روان، تغذیه و حیطه‌های مختلف صورت می‌گیرد و مشکل خاصی ندارد. این مسئله خیلی فرق دارد با سایت‌های مختلفی که در فضای مجازی ممکن است بدون مجوز رسمی بخواهند این خدمات را ارائه بدهند.
معاون دفتر سلامت روان در مورد سایت‌های غیر مجاز مرتبط به خدمات پزشکی می گوید:« خیلی از سایت‌ها در فضای مجازی مدعی این هستند که انواع خدمات پزشکی اعم از روانشناسی، تغذیه و بیماری‌های خاص را به مردم می‌دهند. اولین مسئله این است که خیلی از این سایت‌ها در واقع مجوز رسمی فعالیت از سازمان‌های ذیربط ندارند.»
دکتر اسدی در این رابطه ادامه می دهد : «نکته دوم این است که اگر یک سامانه‌ای مدعی ارائه چنین خدماتی است باید تمامی مجوزهای انجام این کار و پروانه فعالیت از مراکز سازمانی مثل وزارت بهداشت، سازمان نظام پزشکی، سازمان نظام روانشناسی، سازمان بهزیستی و غیره را داشته باشد. ما به مردم توصیه می‌کنیم که برای دریافت هر جنبه‌ای از خدمات سلامت دقت کنند که از سایت‌های غیر مرتبط یا سایت‌هایی که مجوزهایشان را نگذاشته‌اند یا مسئول فنی آنها مشخص نیست خدمات نگیرند.»
هنگام گرفتن مشاوره آنلاین به این موارد توجه کنید
معاون دفتر سلامت روان وزارت بهداشت می‌گوید: «اگر افراد می‌خواهند از مشاوره آنلاین پزشکی استفاده کنند حتما به این موارد دقت کنند که این سایت خاص آیا مجوز فعالیت دارد یا نه و اگر دارد باید از سازمان‌هایی مثل وزارت بهداشت، سازمان نظام روانشناسی یا سازمان بهزیستی باشد. در واقع هیچ سازمان دیگری نیست که صلاحیت صدور فعالیت پزشکی در حوزه سلامت در هر شکل آن را داشته باشد.»
دکتر اسدی درباره در بعضی تبلیغات غیر واقعی سایت‌های غیر مجازهشدار می‌دهد و می‌گوید: «سایت‌هایی هستند که تبلیغ می‌کنند و بیشتر جنبه تجاری دارند و به هیچ وجه مجاز نیستند. مثل سایت‌هایی که در مورد اعتیاد به صورت تضمین ترک اعتیاد سه روزه و چهار روزه تبلیغ می‌کنند یا تبلیغ کاهش وزن در عرض چند روز. اولا این تبلیغات به هیچ وجه پایه علمی ندارند. ضمن این که در بسیاری از موارد این سایت‌ها از سازمان‌های معتبر مجوز ندارند.»
معاون دفتر سلامت ادامه می‌دهد: «در حوزه سلامت روان چون خدمات سلامت روان بیشتر از جنس خدمات حضوری و کلامی و ... است بنابراین توصیه می‌کنیم با مراجعه به مراکز خدمات بهداشتی درمانی دانشگاههای علوم پزشکی این خدمت را از روانشناسان از طریق کلینیک‌های روانپزشکی در حوزه درمان، مراکز روانشناسی که زیر نظر سازمان روانشناسی و یا سازمان بهزیستی فعالیت می‌کنند، بگیرند.»
مراکز ذکر شده در حوزه سلامت روان کمتر در فضای مجازی فعالیت می‌کنند و اگر فعالیتهایی می‌کنند باید مجوز، شماره پروانه، صدور، نام مسئول فنی، سازمان صادرکننده پروانه داشته باشند. دکتر اسدی در این باره می‌گوید: «بهتر است قبل از اینکه مردم بخواهند از سایت‌های مجازی خدمتی را در حوزه سلامت بگیرند بهتر است این‌ها را برررسی کنند. افراد می‌توانند از طریق سامانه‌های پاسخگویی این سازمان‌ها اطلاعات را کسب کنند.
بیمار از چه طریق می تواند نسبت به سوابق، تحصیلات و تخصص پزشک اطلاعات به دست بیاورد؟
اسدی در ارتباط با کسب اطلاعات مردم در ارتباط با پزشک مرتبط این گونه توضیح می‌دهد : «مردم در این موارد می‌توانند از سامانه نظام پزشکی با توجه به تخصص پزشک اطلاعات بگیرند که اصلا چنین پزشکی وجود دارد یا خیر. اصولا سازمان نظام پزشکی کشور لیست اسامی پزشکان و تخصص‌ها و مکان فعالیت آنها را دارد و در اداره صدور پروانه های تحت پوشش وزارت بهداشت مثلا حوزه معاونت درمان دانشگاه‌ها هم این لیست را دارند. افراد برای خدمات روانشناسی می‌توانند از طریق روابط عمومی سازمان نظام روانشناسی چک کنند. در سایت‌های سازمان نظام روانشناسی هم لیست اسامی اشخاصی که ازطریق این سازمان پروانه فعالیت دارند وجود دارد.»
هزینه مشاوره آنلاین پزشکی چقدر است ؟
معاون دفتر سلامت روان در مورد هزینه مشاوره آنلاین پزشکی این توضیح را می دهد: « به طور کلی ویزیت توسط سیستم تعرفه گذاری بیمه سلامت و سازمان‌های همکار مشخص می‌شود. هزینه مشاوره در حوزه‌های مختلف متفاوت است. هزینه چه حضوری و چه غیر حضوری بر اساس تعرفه تعیین شده توسط هیئت دولت است که به سازمان‌ها ابلاغ می‌شود و توسط سازمان بالادستی نظارت می‌شود. مثلا هزینه‌های مشاوره روانشناسی را سازمان نظام روانشناسی تعیین می‌کند، پیشنهاد می‌دهد و به بیمه سلامت می‌دهد که تعیین و تأیید می‌شوند. سپس از طریق دولت، وزارت بهداشت، سازمان‌های مرتبط با تعرفه گذاری مثل بیمه سلامت و... اعلام می‌شود که معمولا به اطلاع عموم هم می‌رسد. اشخاص اگر از طریق سازمان نظام پزشکی یا سازمان نظام روانشناسی تعرفه‌های پزشکی یا روانشناسی در سال 1401 را جستجو کنند لیست تعرفه‌ها را می‌توانند مشاهده کنند.»
دکتر اسدی یادآوری می کند که در خدمات روانشناسی تعرفه ها متفاوت است که به زمان مشاوره بر می‌گردد. زمان استاندارد 45 دقیقه است که تعرفه آن مشخص شده است که در سایت سازمان نظام روانشناسی و سایت تعرفه گذاری‌های دولت هم وجود دارد. اگر زمان بیشتری ببرد به ازای دقایقی که بیشتر زمان می‌گذارند هزینه آن نیز بیشتر می‌شود.
چه بیمارانی نباید به مشاوره‌های آنلاین پزشکی بسنده کنند؟
معاون دفتر سلامت روان در ارتباط با بیمارانی که حتما باید حضوری ویزیت شوند می گوید : «این که چه بیمارانی نباید به این مشاوره‌های آنلاین بسنده کنند به تشخیص خود درمانگر بستگی دارد. اگر بحث بیماری‌های جسمی باشد طبیعتا مهمترین درمان بیماری جسمی، درمان دارویی است که باتوجه به تشخیصی است که داده می‌شود. ممکن است باتوجه به نوع بیماری مثلا خدمات مشاوره ای هم نیاز باشد.
دکتر اسدی ادامه می‌دهد: «اگر بحث بیماری‌های روانپزشکی و روانشناختی است معمولا بسته به نوع بیماری است. یعنی اگر بیماری اختلالات افسردگی یا اختلالات وسواس یا دوقطبی، اختلالات اضطراب باشد بسته به نوع شدت روانپزشک می‌بیند، تشخیص می‌دهد و بر اساس شدت بیماری و علائم، دارو تجویز می‌کند و بعد ممکن است که ارجاع بدهد که خدمات روانشناسی دریافت کند.بنابراین این که چه بیمارانی اندیکاسیون این را دارند که چه خدمتی بگیرند بستگی به تشخیص درمانگری دارد که مسئولیت درمان بیمار را به عهده دارد و همچنین علائم و نشانه‌هایی که بیمار در آن شرایط دارد. اصولا در حوزه روانپزشکی- روانشناختی بهترین درمان‌ها معمولا درمان‌های تکمیلی یعنی هم درمان‌های دارویی و هم درمان‌های غیر دارویی است.»
عدم فرآیند معاینه حضوری چه تاثیری در تشخیص بیماری دارد؟
معاون دفتر سلامت روان در مورد تفاوت تشخیص بیماری در مراجعه حضوری یا آنلاین می گوید: «معاینه به صورت بالینی یعنی پزشک در کنار بیمار باشد. یعنی دیدن بیمار، گرفتن فشار خون ، معاینه کردن، رو در رو با بیمار صحبت کردن. چه در حوزه پزشکی(طب جسمی) و چه سلامت روان یک علائمی در چهره بیمار مشخص است. به عنوان مثال در حوزه سلامت روان، وقتی یک بیمار افسرده است، بسیاری از علائم و یا شدت بیماری را در حالات، چهره عاطفی، تن صدا، انرژی و علائم و نشانه‌های جسمی می‌توان دید و طبیعتا باعث تشخیص بهتر بیماری می‌شود. بنابراین اصولا مشاهده بیمار و در واقع گفت‌وگوی مستقیم و استخراج علائم از نزدیک نسبت به درمان مشاوره‌ای غیر حضوری می‌تواند دقت بیشتری را به همراه داشته باشد. »
در مشاوره آنلاین پزشکی تا چه میزان ممکن است تشخیص پزشک نادرست باشد و شیوه درمان و داروی نامناسب تجویز کند؟
دکتر اسدی در ارتباط با امکان خطا در تشخیص یا درمان مشاوره آنلاین این توضیح را می‌دهد: «استانداردی وجود ندارد که مثلا اگر مشاوره پزشکی غیر حضوری باشد چند درصد ممکن است تشخیص غلط باشد یا درمان دارویی مشخص نباشد یا اشتباه باشد. همان طور که در درمان‌های بالینی حضوری هم ممکن است این اتفاقات پیش بیاید. بنابراین نمی‌شود به روشنی گفت که تا چه میزان ممکن است تشخیص، شیوه درمان یا تجویز دارو نادرست باشد. در واقع وقتی بیمار و پزشک کنار هم قرار دارند، بررسی علائم و نشانه‌ها از نزدیک می‌تواند میزان تشخیص دقیق تری را برای پزشک داشته باشد. طبیعتا میزان خطای آن کمتر است. ولی اینکه غیر حضوری چه قدر خطا دارد نمی‌توان پاسخ روشنی داد.»
در چه زمانی می توانیم مشاوره آنلاین پزشکی را جایگزین معاینه حضوری کنیم؟
دکتر اسدی در ارتباط با زمان مناسب جایگزین کردن مشاوره آنلاین با معاینه حضوری می‌گوید: «همان طور که در ابتدا هم به آن اشاره شد، در شرایط بحران مثل حوادث طبیعی و غیرطبیعی یا پاندمی‌هایی که در دنیا اتفاق می‌افتد، ترجیحا خدمات به صورت آنلاین صورت می‌گیرد یا در شرایطی که بیمار وضعیتی دارد که حضوری نمی‌تواند به سیستم و پزشک دسترسی داشته باشد. در این طور مواقع هم مجبور می‌شویم از خدمات غیر حضوری استفاده کنیم.»
در صورت شکایت بیمار از روند مشاوره آنلاین به چه صورت به این موضوع رسیدگی می شود؟
معاون دفتر سلامت روان در ارتباط با چگونگی شکایت از روند مشاوره آنلاین می‌گوید: «اگر سایت موردنظر مجوز داشته باشد مثل داشتن پروانه فعالیت یا مشخص بودن مسئول فنی می‌توانند به سازمان‌های مسئول یعنی هر سازمانی که صادرکننده پرونده است شکایت کنند اما اگر مجوز نداشته باشد عملا خیلی نمی‌توانند شکایت بکنند. نهایتا از آن شکایت‌های خیلی پیچیده می‌شود و باید از طریق مراکز قضائی دنبال کنند که اگر تحلفی صورت گرفته از نظر قضائی بررسی شود.»