گروه ایرنا زندگی - نوبت به ماه خدا که میرسد، وقتی اذان عشق از گلدسته‌های بندگی طنین انداز میشود مسلمانان را شور و شعفی وصف نشدنی فرا می‌گیرد. همه می‌خواهند در این مهمانی آسمانی شرکت کنند و این خواسته تا جایی پیش می رود که حتی خیلی از آنهایی که بیماری دست و پاگیرشان شده نیز می‌کوشند تا بیماری خود را فراموش یا پنهان نمایند و بدین گونه آنها هم از خوان الهی در ماه مبارک رمضان سهمی نسیب خود کنند. اما این یک واقعیت است که در برخی از بیماری ها روزه گرفتن به دلیل صدمه ای که به فرد وارد میکند جایز نیست. بیماری دیابت یا همان مرض قند خودمان یکی از بیماری هایی است که روزه گرفتن برای مبتلایان به آن با اگر واما های فراوانی مواجه است. بیماران دیابتی باید برای کنترل قند خونشان دارو مصرف کنند و در طول ساعات روز در فواصل معینی غذا بخورند. اما آیا تحت هیچ شرایطی دیابتی‌ها نمی‌توانند روزه‌دار باشند؟ برای پاسخ به این سوال و همچنین شنیدن توصیه های لازم در خصوص روزه داری افراد مبتلا به مرض قند به سراغ دکتر اسد الله رجب رئیس انجمن علمی دیابت کشور رفته و با وی به گفتگو نشستیم.
آیا افراد مبتلا به بیماری دیابت مجاز به روزه داری در ماه مبارک رمضان هستند؟
درمان دیابت نیازمند ایفای نقش پزشک و بیمار است که اگر فرد دیابتی آموزشهای لازم را ندیده باشد نمیتواند همراهی لازم را با پزشک داشته و سیر درمانی خود را طی کند بنابراین کسانی که آموزش دیده باشند خودشان میتوانند قضاوت نمایند که آیا قادر به روزه گرفتن هستند یا خیر. اما به طور کلی باید در نظر گرفت که دیابت انواع مختلف دارد و دو نوع دیابت نوع یک و نوع 2 از شایع ترین انواع دیابت است.
دیابت نوع یک فقط با تزریق انسولین درمان می شود ومبتلایان به این نوع بیماری معمولا افراد زیر 30 سال هستند. اما دیابت نوع 2 که شایع ترین نوع این بیماری است و با مصرف داروهای پایین آورنده قند خون یا حتی بدون دارو و با رژیم غذایی کنترل می شود. کسانی که به دیابت نوع یک مبتلا هستند، ناگزیرند برای کنترل قند خونشان ،به طور مداوم انسولین تزریق کنند. برای این افراد روزه گرفتن توصیه نمی شود زیرا این تزریق انسولین ضمن آنکه میتواند به کنترل قند خون منجر شود اما اگر باید صحیح صورت گیرد و در کنار آن فرد دیابتی باید به دفعات غذا مصرف کند تا قند خونش کنترل شود . در غیر این صورت، میزان قند خون از کنترل خارج شده و فرد دچار عوارض ناشی از دیابت می شود بنابراین افراد بهتر است روزه نگیرند.
در صورتی که تنظیم قند خون به هم بخورد چه اتفاقی برای فرد دیابتی می افتد؟
عوارض دیابت به دو دسته عوارض زود رس و عوارض دیررس تقسیم میشود .پایین آمدن شدید قند خون یا هیپو گلسیمی اولین عارضه ای است که بیمار دیابتی در کوتاه مدت به آن دچار میشود و میتواند فرد را تا بیهوشی و حتی تشنج پیش ببرد . حالت دیگری که ممکن است اتفاق بیفتد افزایش ناگهانی قند خون است که حتی میتواند تا کما برسد .اما عوارض دیر رس دیابت که ممکن است چندین سال بعد به سراغ فرد بیاید شامل عوارض چشمی است که میتواند به نابینایی منجر شود . عوارض کلیوی که حتی تا پیوند کلیه و دیالیز پیش می رود و عوارض عصبی دیابت که گاهی به قطع عضو منتهی میشود و در نهایت عوارض قلبی و عروقی که در اثر این به هم خوردن توازن قند خون بوجود می آید.بنابراین برای پیشگیری از ایجاد چنین عوارضی ابتدا توصیه می شود که از بروز بیماری دیابت پیشگیری کنیم و اگر این بیماری اتفاق افتاد با تغذیه مناسب و زیر نظر پزشک آنرا کنترل کنیم.
پس شما روزه را برای افراد مبتلا به دیابت نوع یک مجاز نمی دانید؟
در مواردی که فرد خودش احساس میکند که می تواند روزه بگیرد به طور استثنا و زیر نظر پزشک ممکن است بتوانند روزه بگیرند. البته این روزه گرفتن شرایطی دارد و این افراد باید دو سه ماه قبل از ماه مبارک رمضان به شکل امتحانی ضمن آنکه میزان فند خونشان را کنترل می کنند روزه بگیرند و باز تاکید می کنم افراد مبتلا به دیابت نوع یک در موارد استثنایی زیر نظر پزشک و با توصیه های وی درباره چگونگی مصرف دارو و کنترل قند خونشان ممکن است بتوانند روزه بگیرند.
مبتلایان به دیابت نوع دو چطور، ایا این افراد می توانند بدون عوارضی که به آن اشاره کردید روزه داری را تجربه کنند؟
افراد مبتلا به دیابت نوع دو اگرچه در روزه گرفتن کمی آزاد تر از افراد دیابتی نوع یک هستند اما روزه گرفتن آنها نیز مشروط به کنترل قند خونشان در حد طبیعی و مطلوب است. به این منظور که اگر فرد دیابتی نوع دو با مصرف دارو و یا رژیم غذایی نتواند میزان قند خونش را در حد مطلوب کنترل کند از آنجایی که روزه گرفتنش وی را در آینده دچار مشکل میکند در نتیجه ما به این افراد روزه گرفتن را توصیه نمی کنیم. کسانی که قندشان در حد طبیعی کنترل شود، میتوانند روزه بگیرند. این افراد قبل از وعده های اصلی غذا یعنی قبل از افطار و قبل از سحر میزان قند خونشان روی 120-130 باشد و دو ساعت بعد از غذا بالای 160 واحد نباشد و در طی روز یعنی بین ساعت 1 تا سه ظهر قندشان کمتر از 60 نشود، زیرا قند پایین تر ازاین میزان می تواند سبب هیپو گلسیمی میشود. با رعایت این شرایط و کنترل قند خون به شرحی که ذکر شد آن هم نه برای مدت یکی دو روز بلکه برای مدت طولانی دوتا سه ماه، فرد دیابتی می تواند روزه بگیرد .
باید در نظر داشت به طور کلی کسانی که قند خونشان کنترل شده نباشد، کسانی که دچار عوارض دیر رس دیابات هستند به علاوه بیمارانی که انسولین مصرف می کنند، در زمره روزه ممنوع ها محسوب می شوند.
قند خون بعضی بیماران در نوسان است یعنی یک لحظه قند خونشان پایین و در لحظه ای دیگر قند خونشان بالاست، روزه گرفتن این افراد چه شرایطی دارد؟
روزه می تواند سلامتی افرادی که دچار نوسانات شدید قند خون هستند را به خطر بیندازد.نوسانات بالای قند خون به این معناست که یک بار قندخون فرد بسیار بالاست مثلا300 است و یک مرتبه بسیار پایین است در حد40یا 50 .این افراد نیز از منظر پزشکی مجاز به روزه داری نیستند.
همان طور که اشاره کردید افراد دیابتی نوع دو که قند خونشان در حد مطلوب کنترل شده است و افراد مبتلا به دیابت نوع اول به شکل استثنایی و تحت مراقبتهای پزشک می توانند روزه بگیرند .هر دو گروه از این افراد دارو مصرف میکنند. آیا دز یا شیوه مصرف دارویی این افراد در این دوره روزه داری تغییر می کند؟
بله به طور یقین میزان داروی مصرفی در افراد دیابتی که روزه میگیرند متفاوت خواهد بود و لازم است تقلیل یابد .در مواردی میزان داروی مصرفی میتواند به یک سوم حالت عادی کاهش پیدا کند.
البته نباید از یک اصل کلی غافل شویم و آن اصل این است که هر فرد دیابتی که قصد دارد شیوه زندگی خود را تغییر دهد طبیعتا باید شیوه درمانی اش نیز عوض شود. چراکه شیوه درمان هر بیمار دیابتی مخصوص به خود اوست و با شیوه زندگی او تطبیق داده می شود.به طور مثال بارداری ، تغییرشیفت کاری ، سفر یا روزه دار شیوه زندگی فرد را دستخوش تغییر می کند و متناسب با این تغییر شیوه زندگی لازم است تا در مسیر درمان نیز تغییراتی بوجود آید.کسی که میخواهد روزه داری کند در واقع شیوه زندگی اش تغییر میکند و به جای سه وعده غذای اصلی دو وعده غذای اصلی را مصرف می کند و باید درمان با این تغییر شیوه تطبیق یابد.
در ماه مبارک رمضان سفره‌های افطاری پر از مواد چرب و شیرین است با توجه به حساسیت مواد قندی برای افراد دیابتی آیا این بیماران مجاز به مصرف شله‌زرد، حلوا و زولبیا بامیه هستند؟
مصرف زیاد شیرینی جاتی که در ماه مبارک رمضان به طور معمول بر سر سفره‌های افطاری ما قرار می‌گیرد برای سلامتی همه افراد و به خصوص افراد دیابتی مضر است و میتواند به فرد صدمه برساند. در واقع افراد دیابتی که روزه میگیرند باید مواد قندی را بسیار محدود و به شکل کاملا کنترل شده مصرف کنند.
در رابطه با مصرف داروها چه توصیه ای دارید. آیا به دلیل تغییر کلی در شرایط زندگی نوع و زمان مصرف دارو ها نیز باید متفاوت شود؟
بله به طور یقین همین طور است، کسانی که انسولین دریافت میکنند میتوانند تا فاصله 3 ساعت هم انسولین تزریق کنند و مشکلی پیش نمی آید اما در باره کسانی که داروهای خوراکی استفاده میکند باید در نظر داشت که این دارو ها حد اکثر 12 تا 18 ساعت اثر دارد و کسی که میخواهد قندش کنترل شود باید بیشترین میزان دارو را در هنگام افطار استفاده کند در حالی که مقدار این دارو برای وعده سحر به نصف تقلیل پیدا میکند و در مواردی که قند فرد به نحو مطلوب تری کنترل شده باشد شاید حتی به دارو در وعده سحر نیازی نباشد. البته برخی از داروها ی دیابتی برای کنترل قند خون در طول روز اثر کوتاه مدت دارند و برای کسی که با وجود بیماری دیابت میخواهد روزه بگیرد لازم است تا از مدتها قبل آمادگی لازم راکسب کند و این روزه داری حتما زیر نظر پزشک باشد چون نوع دارو ها و ساعت مصرف آنها در طول روز متفاوت خواهد بود.
به نظر می رسد پس از پایان ماه مبارک خروج از این روزه داری نیز برای افراد دیابتی آمادگی خاصی می طلبد. اینطور نیست؟
قطعا همین طور است خروج از حالت روزه‌داری و بازگشت به حالت عادی نیز کاری نیست که یک روزه و به طور ناگهانی امکانپذیر باشد بلکه باید به تدریج و آرام آرام این اتفاق بیفتد و شاید مهمترین نکته این باشد که بیماری دیابت بیماری‌ای است که نمیتوان برای مبتلایانش نسخه‌ای واحد پیچید و توصیه های درمانی برای هر فرد از دیگری متفاوت است و بیمار دیابتی باید به طور منظم تحت نظر پزشک معالج باشد.