درد و زخم پاسخی طبیعی بدن به ورود مواد خارجی است. اما میزان این درد به عوامل زیادی بستگی دارد. بیشتر کسانی که واکسن کویید-۱۹ دریافت می‌کنند احساس سوزش در محل تزریق دارند که ساعاتی بعد از تزریق آغاز می‌شود. شیوع گستردۀ درد بازو در بین دریافت‌کنندگان واکسن نگرانی و سؤالاتی را ایجاد کرده است که چرا برخی از افراد چنین درد و سوزشی را حس نمی‌کنند و برخی دیگر دچار درد شدید می‌شوند. در این گزارش علت بروز درد بازو پس از تزریق واکسن را بررسی می‌کنیم.
چرا پس از تزریق واکسن بازو درد می‌گیریم؟
بیشتر واکسن‌ها زخم‌هایی در اطراف محل تزریق ایجاد می‌کنند و این امری شایع است. سلول‌های آنتی‌ژن در عضلات، پوست و سایر بافت‌ها وجود دارند. وقتی این سلول‌ها یک مهاجم خارجی را تشخیص دهند به صورت زنجیره‌ای واکنش نشان می‌دهند تا پادتن و محافظت در برابر عوامل بیماری‌زا ایجاد کنند. این روند که نوعی پاسخ ایمنی سازگار است و بین یک تا دو هفته طول می‌کشد تا به صورتی پایدار دربیاید. در این فاصله درد و سوزش ممکن است وجود داشته باشد. در هنگام تزریق، سلول‌های آنتی‌ژن که در معرض مستقیم تزریق هستند شروع به فرستادن پیام به سلول‌ها می‌کنند که یک خطر خارجی را گزارش می‌دهد. این واکنش سریع نوعی واکنش ایمنی ذاتی است که طی آن تعداد زیادی سلول ایمنی به نام‌های، سیتوکین‌ها، کموکین‌ها و پروستاگلاندین‌ها را به محل تزریق فرا می‌خواند. سیتوکین‌ها رگ‌های خونی را گشاد کرده و جریان خون را افزایش می‌دهند و باعث تورم و قرمزی می‌شوند. آنها همچنین می‌توانند اعصاب را تحریک کرده و باعث درد شوند. سیتوکین‌ها و کموکین‌ها التهاب ایجاد می‌کنند، که دردناک نیز است. پروستاگلاندین‌ها مستقیماً با گیرنده‌های درد موضعی ارتباط برقرار می‌کنند. پاسخ ایمنی ذاتی در بازو متوقف نمی‌شود و به سرتاسر بدن کشانده می‌شود و در برخی از افراد، همین روند التهابی می‌تواند باعث تب، درد در بدن، درد مفاصل، جوش یا سردرد شود.
در این زمینه بخوانید:
نگرانی‌ها درباره عوارض واکسن کرونا؛ مانع از تزریق آن می‌شود؟
دلیل اینکه برخی از واکسن‌ها بیش از سایر واکسن‌ها علائم ایجاد می‌کنند به دلیل استراتژی‌ها و مواد تشکیل دهنده آنها است. به عنوان مثال، واکسن سرخک، اوریون و سرخجه از اشکال زنده و ضعیف شده ویروس‌ها ساخته می‌شوند که به عمد باعث ایجاد نوع خفیف عفونت می‌شوند. این واکسن‌ها پاسخ ایمنی ذاتی بدن را تحریک می‌کنند و منجر به بروز علائم خفیف بیماری در بازوها می‌شوند. برخی از واکسن‌ها مانند آنفولانزا هم از ویروس‌های غیرفعال استفاده می‌کنند. واکسن هپاتیت ب بخش‌هایی از ویروس را همراه با مواد شیمیایی خاصی به کار می‌گیرد.
کدام واکسن‌ها باعث بازو درد می‌شوند؟
هر سه واکسن کووید-۱۹ مورد تأیید سازمان غذا و دارو ایالات متحده آمریکا از طریق آمپول به بازو تزریق می‌شوند و همه آنها همان درد ناشی از فشار ضربه سریع را دارند. اما میزان احساس درد متفاوت است. بعد از دریافت اولین دوز ۸۷ درصد از افراد زیر ۶۵ سال و ۷۴ درصد از افراد ۶۵ سال و بالاتر درد موضعی را گزارش کردند، همان تحقیقات نشان می‌دهد که واکنش ایمنی با افزایش سن کاهش می‌یابد. پس از تزریق دوم، این گزارش‌ها به ۹۰ درصد گروه سنی جوان‌تر و ۸۳ درصد افراد مسن رسید.
اولین تزریق فایزر، در آزمایش‌ها باعث درد زیادی شد: ۸۳ درصد افراد تا ۵۵ سال و ۷۱ درصد افراد مسن درد را گزارش کردند. واکسن یک دوزی جانسون و جانسون باعث درد بازوی کمتری شد. ۵۹ درصد افراد زیر ۶۰ سال و ۳۳ درصد افراد مسن درد را گزارش کردند.
افزایش میزان درد در بازو با واکسن‌های فایزر و مدرنا می‌تواند با فناوری مورد استفاده آنها مرتبط باشد. بر خلاف واکسن جانسون و جانسون، که از ویروس اصلاح شده برای انتقال ژنی استفاده می‌کند واکسن فایزر و مدرنا دستورالعمل‌های ساخت پروتئین از طریق فناوری mRNA را ارائه می‌دهند. مدت‌ها است که محققان می‌دانند RNA ، که برخی ویروس‌ها برای حمل مواد ژنتیکی خود استفاده می‌کنند، یک محرک قوی برای سیستم ایمنی ذاتی است.
زخم در بازو چقدر جدی است؟
بلافاصله پس از تأیید واکسن مدرنا در دسامبر، متخصصان آلرژی کار خود را آغاز کردند. واکنش‌های آلرژی همچون کهیر، جوش و مواردی شبیه به این در اطراف محل تزریق دیده شدند. البته این واکنش‌ها چندان جدی نیستند و برخلاف حساسیت‌های نادر و خطرناک که می‌تواند بلافاصله پس از تزریق رخ دهد، کهیر و جوش که بعد از چند ساعت در محل تزریق ظاهر می‌شوند معمولاً نیازی به درمان ندارند. در آزمایش‌های بالینی واکسن مدرنا، ۰.۸ درصد از دریافت‌کنندگان واکسن چهار روز یا بیشتر پس از اولین تزریق و ۰.۲ درصد از افراد پس از دوز دوم وجود جوش و کهیر را گزارش کردند. علائم حساسیت به طور متوسط هفت یا هشت روز پس از تزریق ظاهر می‌شوند.
چه کسانی درد را احساس می‌کنند؟
متخصصان می‌گویند، به احتمال زیاد عوامل ژنتیکی و جنسیت در احساس میزان درد اثرگذار باشد. زنان در پاسخ به واکسن کووید-۱۹ عوارض جانبی بیشتری نسبت به مردان دارند، اگرچه مردان بیشتر به این ویروس مبتلا می‌شوند.
ترس و اضطراب می تواند احساس درد را تشدید کند. مطالعات نشان می‌دهد که ترس از آمپول برای تعداد قابل توجهی از افراد مانع مهمی برای دریافت واکسیناسیون است. در یک تحقیق یک چهارم بزرگسالان گزارش دادند که از آمپول می‌ترسند. طبق یک تحلیل جدید ۱۶ درصد از بزرگسالان و ۲۷ درصد از کارکنان بیمارستان به دلیل ترس از آمپول واکسن آنفولانزا دریافت نکردند.
منبع: NATIONAL GEOGRAPHIC