آیین «قاباخلاما»
صدها سال است که آذری‌های شمال کشور با نزدیک شدن به ماه رمضان آیین «قاباخلاما» را به جا می‌آورند. طبق این رسم آنها از 3 تا 10 روز پیش از ماه رمضان با روزه‌داری به پیشواز آن می‌روند. استقبال از ماه مبارک تنها به روزه داری نیست. آنها با نزدیک شدن به رمضان، به نظافت مشغول می‌شوند و خانه و مساجد خود را برای یک ماه عبادت و بندگی آماده می‌کنند. نظافت خانه در میان زنان این منطقه به ویژه زنان روستایی اهمیت زیادی دارد چرا که معتقدند خانه‌ای که برای شروع ماه رمضان پاک و تمیز نباشد، خیر و برکت ماه خدا، از آن دور می‌شود.
پخت غذای رمضان با گوشت قربانی
در برخی مناطق آذربایجان شرقی، مرسوم است هر خانواده بسته به توان خود، حیوانی را قربانی کند و از گوشت آن برای پخت غذا در طول ماه رمضان استفاده کند. آنها با این اعتقاد که این عمل برکت را به خانه می‌آورد، وعده‌های سحری و افطار را با غذاهایی که از این گوشت قربانی تهیه شده، آماده می‌کردند. البته، سفره افطار مردم این خطه دو خوراک ملزوم دارد و آن خرما و نمک است. به اعتقاد مردم آذربایجان شرقی حضرت علی (ع) روزه خود را با خرما و نمک باز می‌کرد و بر همین اصل باید بر سفره آنها هم باشد.
رویت چهره در آیینه
در منطقه شمال‌غرب کشور رسم است که پس از رویت هلال ماه در آسمان، در آیینه نگاه کنند و بر محمد(ص) و آل او سلام و درود بفرستند. هنوز هم بسیاری از قدیمی‌ها بعد از دیدن خود در آینه و صلوات فرستادن، آیینه را دور خود و اهل خانه می‌گردانند تا از ناپاکی و بدی دور باشند. این رسم بر این اعتقاد مبتنی است که دل مومنان در ماه رمضان باید مانند آیینه صاف و از ناپاکی‌ها دور باشد.
در این زمینه بخوانید:
برپایی رسم «اوباش دان»
در اکثر فرهنگ‌ها، بیدار کردن همسایگان و اهل محل برای سحری یک رسم متداول و مرسوم است. در فرهنگ مردم شمال‌غرب کشور هم آیین سحری‌خوانی با نام «اوباش دان» انجام می‌گیرد. در گذشته مردم روستا وقت سحر و اذان صبح را از حرکت ستاره‌ها مشخص می‌کردند که از آن به «اولکرلر» یاد می‌کنند. بیدار شدن برای سحر در این منطقه علاوه بر مناجات خوانی موذن مسجد و نواختن طبل، با کوبیدن دیوار خانه‌ها زنجیره‌وار انجام می‌گیرد.
پیش‌کشی طاباغ اوروجی به عروس
از دیگر رسوم مردم آذربایجان، به ویژه بخش شرقی، اجرای رسم «طاباغ اوروجی» برای خانواده‌هایی است که به تازگی دختر خود را عروس یا پسر خود را داماد کرده‌اند. طبق این رسم، خانواده داماد در سبد یا طبقی، چند لباس، شال، روسری و انواع شیرینی و میوه می‌چیند و به خانه عروس برده و هدیه رمضان می‌دهد.
پخت «ترَه حالواسی» و «یاغلی فتیر»
زنان آذری به آراستن سفره با غذاهای رنگین مشهورند. آنها در این ماه سنگ تمام می‌گذارند. یکی از خوراک‌هایی که در آستانه ماه رمضان پخته و برای سفره افطار آمده می‌شود، حلوای ماه رمضان مشهور به «ترَه حالواسی» است.
نان محلی «یاغلی فتیر» نیز از دیگر خوراک‌های معروف در این ماه است که در سفره اکثر آذری‌های شمال کشور دیده می‌شود. اگر کسی بخواهد در این ماه نذری یا هدیه‌ای دهد، این نان محلی را برای نذر تهیه می‌کند. به اعتقاد آنها با خوردن این نان، کمتر دچار گرسنگی می‌شوند.
کیسه‌دوزی در مساجد
یکی از رسوم متداول در میان آذری‌های شمال کشور، رسم کیسه دوزی است. این رسم با کمی تغییر در مناطق مختلف انجام می‌گیرد. در مناطقی، زنان در آخرین جمعه ماه رمضان به مسجد می‌روند و هر خانواده با تکه پارچه‌ای نو برای خود کیسه‌ای می‌دوزد که به آن کیسه برکت می‌گویند. آنها با این اعتقاد که تا سال آینده بی‌پول نخواهند شد، درون کیسه چند سکه می‌اندازند و بر آن دعا می‌خوانند.
زنان آذربایجان غربی نیز در 27 رمضان که از آن به روز قصاص ابن ملجم یاد می‌کنند، در مساجد گرد هم جمع می‌شوند و کیسه‌ای با نام کیسه مراد یا کیسه لعن ابن ملجم می‌دوزند. آنها با هر کوک زدن بر این کیسه بر ابن ملجم لعن و نفرین می‌فرستند.
دعای بچه‌دار شدن
در برخی از روستاهای آذربایجان شرقی، همزمان با آخرین جمعه ماه رمضان، زنانی که بچه‌دار نمی‌شوند به وقت غروب به مسجد می‌روند و بعد از خواندن دو رکعت نماز حاجت، به در خانه 7 زن از اهالی محله که نام فاطمه دارند، می‌روند و از آنها تکه پارچه‌ای هدیه می‌گیرند و با آنها لباس بچگانه‌ای می‌دوزند که نام آن را پیراهن فاطمه گذاشته‌اند. پیراهن تا سال بعد در خانه نگه‌داشته می‌شود با این باور که تا رمضان سال آینده حتما بچه‌دار خواهند شد.
رسم «عارافات آخشامی» برای اهل قبور
یکی دیگر از رسوم آذری‌ها، مراسم «عارافات آخشامی» است که در این روز آنها به دیدار اهل قبور می‌روند و لوازم و خوراکی‌های عید فطر را آماده می‌کنند. مردم این خطه در این روز با رفتن بر سر قبر مردگان خود، مزار را می‌شویند، برای آمرزش آنها قرآن و فاتحه می‌خوانند و نذری‌هایی مانند حلوا، خرما یا نقل خیرات می‌کنند.