سعدی شیرازی معروف به «شیخ اجل»، شاعری تقدیرگرا که زندگی‌اش همزمان بود با حمله مغول به ایران اما از آن‌جا که بخت یارش بود حکومت اتابکان فارس مانع شد که حمله مغولان به شهرش که شیراز باشد را ببیند.
سعدی؛ شاعر مصلحت‌اندیش
ابومحمّد مُشرف‌الدین مُصلِح بن عبدالله بن مشرّف، متخلص به سعدی، شاعری که بیشترین تاثیر را در زبان فارسی امروزی داشته است اما آن‌چنان که باید در جایگاه واقعی‌اش شناسانده نشده است. شاعری که حتی به نسبت همشهری خودش؛ حافظ شیرازی و نزد مردمان امروز مهجور مانده است. نوشته‌های سعدی پس از چندین قرن شباهت بسیار نزدیکی به فارسی امروزی دارد و سال‌ها از آثار او برای آموزش زبان فارسی در مدرسه‌ها و مکتب‌خانه‌ها استفاده می‌شده و حتی بسیاری از ضرب‌المثل‌های رایج در زبان فارسی از آثار او اقتباس شده‌است. در زمان او تصوف نقش پررنگی در تاریخ اجتماعی ایران داشته است و سعدی‌شناسان او را تحت تاثیر فضای حاکم بر زمانه خودش می‌دانند. صوفی که به مصلحت‌اندیشی معروف است و ممکن است در نوشته‌هایش، گفته‌های خود را نقض کند.
زندگی در سفر
مرکز سعدی‌شناسی ایران به منظور مطالعه، شناختن و شناساندن ویژگی‌های شخصیت، آثار، دوران تاریخی و اجتماعی سعدی در شیراز راه‌اندازی شد این مرکز روز یکم اردیبهشت را روز سعدی نام‌گذاری کرده است. تاریخ تولد سعدی به درستی مشخص نیست و تولدش را ۱۵ سال که مابین سال‌های ۵۸۵ تا ۶۱۰ می‌دانند. سعدی برخلاف شاعر پرآوازه همشهری‌اش حافظ که تقریبا تمام زندگی خود را در شیراز گذراند، برای تحصیل به بغداد می‌رود و به گفته‌هایی سفر را به قرار در یک شهر ترجیح می‌داده است. سعدی مدتی را در شهرهای مختلف منطقه شام مثل دمشق و بعلبک به سر برده و به کار تدریس و موعظه مشغول بوده و به حجاز، شام و آسیای صغیر سفر کرده‌است. نشانه‌هایی از سفر به هندوستان، ترکستان، غزنین، آذربایجان، فلسطین، چین، یمن و آفریقای شمالی هم در سروده‌های او دیده می‌شود اما با هیچ قطعیتی نمی‌توان در این مورد صحبت کرد چرا که در مورد زندگی سعدی اطلاعات قطعی بسیار کمی در دست است. حتی در مورد تاریخ مرگ سعدی همانند تولدش روایت‌های مختلفی وجود دارد و مرگ او را میان سال‌های ۶۹۰ تا ۶۹۵ هجری قمری نوشته‌اند.
گلستان زاییده‌ی افسردگی سعدی
سعدی‌شناسان معتقدند که سعدی پس از نگارش بوستان دچار افسردگی شدید می‌شود و زندگی خود را یکسره باطل می‌دیده اما اطرافیانش او را به نوشتن کتابی جدید تشویق می‌کنند که بعد از این دوران افسردگی، گلستان خلق می‌شود و بوستان و گلستان شهرتی همیشگی برای او رقم می‌زنند. علاوه بر این‌ها سعدی قصاید، غزلیات، قطعات، ترجیع‌بند، رباعیات، مقالات و قصاید عربی بسیاری دارد که پژوهشگران تمامی آن‌ها را در کتاب کلیات او جمع کرده‌اند. سعدی به زبان عربی مسلط بود و اشعاری نیز به زبان عربی دارد که نشان‌دهنده میزان تسلط او بر این زبان است.
شعر سعدی هیچ‌گاه بر سر در سازمان ملل نبود
در ذهن هر ایرانی که در نظام آموزشی ایران درس خوانده باشد این گذاره حک شده است بیتی از شعر«بنی آدمی اعضای یکدیگرند/ که در آفرینش ز یک گوهرند» در باب اول «در سیرت پادشاهان» در کتاب گلستان سعدی آمده است بر سر در سازمان ملل متحد نصب شده‌است اما هیچ‌گاه چنین واقعیتی وجود نداشت. محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه که پیشتر نماینده ایران در سازمان ملل بود درباره اولین باری که به سازمان ملل می‌رود و به دنبال شعر سعدی است می‌نویسد که آن را پیدا نمی‌کند و با پیگیری‌های چند ساله فرش ایرانی منقش به همین سطور در کنار یک فرش چینی که در سازمان ملل بوده در دهه ۸۰ شمسی، نصب می‌شود.
تصویر مقبره سعدی و شعر معروفش هر روز با اسکناس های ۱۰ هزار تومانی، میان ما دست به دست می شود اما آن گونه که باید سعدی مورد توجه قرار نمی گیرد.