گروه ایرنا زندگی - مدت‌هاست که رسم‌ورسوم نادرست و لاکچری به مناسبت‌های مختلف در بین مردم رواج یافته است. از نمونه این مراسم‌ها می‌توان به جشن تعیین جنسیت، دندان‌درآوردن بچه، از پوشک گرفتن، از شیر گرفتن، ورود به کلاس اول و جشن تکلیف اشاره کرد. اما سؤال اینجاست که بین جشن‌های لاکچری و جشن تکلیف چه تناسبی وجود دارد؟ اصلاً چرا چشم و هم چشمی و تجمل‌گرایی به جشن تکلیف کودکان هم ورود پیدا کرده است؟
دکتر محمدرضا کمن، روانشناس کودک و نوجوان درباره پدیده اجتماعی لاکچری توضیح می‌دهد: «سبک لاکچری در برنامه‌ها و زندگی امروز ما می‌تواند نشان از نداشتن اقتصاد و حسن تدبیر باشد و این خود نوعی اسراف گرایی است. چنانچه حضرت علی (ع) می‌فرمایند "هر گاه خداوند خیر بنده‌ای را اراده کند به او میانه‌روی و نیکو تدبیرکردن را الهام می‌کند و او را از سوء تدبیر و اسراف دوری می‌کند." لذا عقل اقتضا می‌کند که از این پدیده اجتماعی دوری کرد.»
کمن برگزاری مراسم‌های لاکچری را با دستورهای اسلامی در تناقض دانست و گفت: «ما گاهی با تسامح به اسراف نگاه می‌کنیم. برای روشن‌شدن منظور خوب است به این فرمایش امام صادق (ع) توجه کنیم که می‌فرمایند " پائین‌ترین مرتبه اسراف عبارت است از دورریختن آب اضافه از آشامیدن، یکی بودن کار و لباس بیرونی و دورانداختن هسته خرما؛ چون هسته خرما می‌تواند ماده غذایی بوده و برای کارهای دیگر استفاده شود." با این رویکرد مشخص می‌شود که متأسفانه برخی مراسم‌ها با دستورهای اسلامی در منافات است.»
این روانشناس با بیان اینکه گاهی برخی روش‌های ما در برگزاری مراسم لزوماً اسراف نیست؛ بلکه به جهت سامان‌دادن زندگی ماست، گفت: «پیامبر (ص) می‌فرمایند "جستن آنچه که مایه سامان زندگی انسان است، نشانه دنیادوستی ما نیست." دنیادوستی قطعاً مذمت شده است؛ اما اگر ما کاری انجام می‌دهیم که بدون عذر غیرمنطقی مایه سامان زندگی‌مان است، این نشانه دنیادوستی نیست.»
کمن بعد از تعریف افراط وتفریط در برگزاری مراسم تجملاتی، به این سؤال پاسخ داد که در تحلیل روانشناختی چرا برخی افراد مراسم‌های خود به ویژه جشن تکلیف کودکان را با تجمل زیاد و چشم‌وهم‌چشمی برگزار می‌کنند. او علت این مسئله را توجه‌طلبی افراد عنوان کرد و گفت:«توجه‌طلبی به این معنا که من چیزی از درون ندارم که آن را عرضه کنم لذا با هزینه‌های غیرمنطقی می‌خواهم به بقیه نشان دهم که من در کانون توجه هستم. »
جشن تکلیف‌های لاکچری برای کودکان آسیب‌زا است
کمن به‌جای واژه جشن تکلیف از جشن تشرف استفاده کرد و در بیان علت آن گفت: «دختران و پسران به‌واسطه سن بلوغ شرعی به بندگی خدا مشرف می‌شوند؛ لذا شایسته است به‌جای جشن تکلیف از جشن تشرف اسفاده کنیم.»
او بیان کرد: «نفس برگزاری جشن تشریف بسیار خوب است؛ اما اگر ما این جشن را به شکل تجملی برگزار کنیم، باعث آسیب به کودکان می‌شود.»
این استاد دانشگاه با تأکید بر اهداف برگزاری جشن تکلیف گفت: «گاهی ما هدف از برگزاری این جشن را فراموش می‌کنیم. ما به بچه‌ها گوشزد می‌کنیم که تو از این زمان به آستان بندگی خدا مشرف می‌شوی و به معنایی لیاقت مشرف‌شدن به بندگی خدا را جشن می‌گیری. این یک نوع تکریم و توجه دادن به این موضوع است؛ اما بندگی تعریف دارد. یکی از ویژگی‌های بندگی این است که در زندگی اسراف نکنی و سبک زندگی اسلامی را یاد بگیری. برای هر خرج و کاری باید دلیل داشته باشی و آن کار باید مورد رضایت خداوند و امام‌زمان باشد. درحالی‌که با برگزاری جشن تکلیف لاکچری ما نقض غرض کرده و جشنی می‌گیریم که مرضی رضای خدا نیست.»
او افزود: «ما به فرزندمان می‌گوییم تو داری مشرف به بندگی خدا می‌شوی و از این جا به بعد باید اوامر خدا را که به نفع خود توست انجام دهی و در همان برنامه کاری می‌کنیم که خداوند راضی نیست؛ لذا کودکان به دلیل این پارادکس دچار آسیب می‌شوند و اگر اکنون متوجه این تعارض نشوند، بعداً متوجه خواهند شد و لذا باور نمی‌کنند. این مفهوم چون نقض غرض است، ارزش این جشن گران‌بها را کم و حتی بی‌اثر می‌کند.»
به‌جای جشن تولد، برای فرزندتان سالانه جشن تکلیف بگیرید
کمن با بیان اینکه قطعاً برگزاری جشن تکلیف می‌تواند در عبودیت و انجام تکالیف عبادی کودک مؤثر باشد، گفت: «اصالت برگزاری جشن تکلیف مربوط به زمان کنونی نیست، شاید از اولین کسانی که نسبت به این موضوع توجه نشان دادند غیر از اهل‌بیت (ع) افرادی از علما مثل سید بن طاووس در قرن هفتم بوده‌اند.»
او ادامه داد:« این بزرگوار در کتاب کشف المحجة که به اسم فانوس ترجمه شده است، در مجموعه ای از نامه‌هایش به فرزندش محمد صریحاً به موضوع جشن تکلیف اشاره می‌کند و می‌گوید:" حالا که به بندگی خدا مشرف شدی، هر ساله این تاریخ و زمان را به یادآور، با تقدیم صدقات و خیرات و کارهای خوب برای این موضوع کاری انجام بده و سالانه به خاطر لطفی که خداوند به تو کرده به خودت متذکر شو."
کمن تصریح کرد: «معمولاً در کودکی برای بچه‌ها جشن تولد گرفته می‌شود اما با بزرگ‌شدن کودکان جشن تولد بی‌معنا می‌شود و به‌نوعی کودکانه است؛ چه خوب است که به‌جای جشن تولد سالانه برای دختر و پسرهایمان، سن رسیدن به بلوغ شرعی را سالانه جشن بگیریم؛ البته اینگونه جشن‌ها باید با رضایت خودِ دختر و پسر برگزار شود. شاید برای دخترها بتوان جشن عمومی‌تر گرفت اما پسرها معمولاً این را نمی‌پسندند.»
شکل جشن تشرف باید با جشن تولد متفاوت باشد
این روانشناس کودک و نوجوان با اشاره به نحوه برگزاری جشن تشرف گفت: «توجه داشته باشید که از جشن تشرف نباید اینگونه تعبیر کنیم که تعداد زیادی را دعوت کرده و از آنها انتظار هدیه داشته باشیم. شکل جشن تشرف باید با جشن تولد متفاوت باشد؛ جشن تشرف نیازی به هزینه زیاد، مهمان‌ها زیاد و هدایای سنگینی ندارد. حتی می‌تواند به‌صورت خانوادگی برگزار شود. فضا باید معنوی و نورانی و درعین‌حال شادمان باشد؛ اما جنبه شادی نباید بر علت کار غلبه پیدا کند؛ چون باعث نقض غرض شده و ما را از اهدافمان دور می‌کند.»
او تأکید کرد: «پیشنهاد مؤکد می‌کنم که جشن تکلیف در مکان‌های مقدس مثل مسجد و زیارتگاه‌ها برگزار شود و هدایا را در آن مکان تقدیم عزیزانمان کنیم. این امر به این دلیل است که فرزندان ما متوجه شوند که این تجدید عهد برای بندگی خدا با حضور، باواسطه و در کنار امام معصوم معنا پیدا می‌کند.»
جشن تکلیف جمعی کافی نیست
بهمن ۱۴۰۱ و در شب ولادت مولای متقیان امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) مراسم «جشن فرشته‌ها» با حضور صدها تن از دختران در محضر رهبر انقلاب اسلامی در حسینیه امام خمینی (ره) برگزار شد و پس از این مراسم بود که در جای‌جای کشور دختران درحضور نمایندگان رهبری و روحانیون سرشناس منطقه، جشن فرشته‌ها را برپاکردند؛ حتی مدارس هم در برپایی جشن های جمعی اهتمام ویژه ای به خرج دادند؛ کمن در رابطه با اهمیت برپایی این جشن تکلیف‌های جمعی گفت:« جشن‌های جمعی می‌تواند حلاوت سرسپردگی به فرمان الهی را در کودکان ایجاد کند و در ذهن آنها ماندگار شود؛ اما فراموش نشود که در کنار این مراسم که اغلب جمعیت کثیری هم حضور پیدا می‌کنند، لازم است برای آنکه ظرف توجه فرزندمان توسط خانواده پر شود، این جشن به صورت محدود در کنار خانواده هم برگزار شود؛ یعنی اینگونه نباشد که خانواده‌ها خودشان را تبرئه کنند و بگویند حالا که فرزندمان در اینگونه مراسم شرکت کرده دیگر نیازی به برگزاری جشن خانوادگی نیست.»
او تأکید کرد: «برگزاری جشن تکلیف جمعی بسیار خوب است؛ اما خانواده‌ها باید به‌صورت خانوادگی و در مکان مقدس جشنی را برای فرزندشان برگزار نمایند.»