مستندهای فوتبالی جای خالی همه آن انتظاراتی که از حضور پررنگ فیلم‌های سینمایی در مستطیل سبز می‌رود را پر می‌کنند. واقعیت این است که سینماگران هنوز نتوانسته‌اند فیلم‌های سینمایی بی‌نظیری از دنیای فوتبال خلق کنند و شاید این اتفاق هرگز ممکن نباشد. هیجان و کششی که در حرکت توپ فوتبال وجود دارد، با هیچ فیلم‌نامه‌ای قابل روایت نیست و هیچ دوربینی نمی‌تواند تصویر سینمایی آن را روایت کند. با این حال به همان میزان که فیلم‌های سینمایی فوتبالی خسته‌کننده و بی‌ریشه به نظر می‌رسند، مستندهای فوتبالی روایت دقیق‌تری دارند.
شاید دلیل اصلی موفقیت مستندهای فوتبالی را باید در جنس روایت آن‌ها جستجو کرد؛ جایی که عوامل مستند برای بررسی حقایق یک اتفاق، وقایع تاریخی زندگی یک فوتبالیست و یا دلایل موفقیت و شکست یک باشگاه فوتبالی را بررسی می‌کنند تا دلیلی برای داستان‌سرایی پیچیده نداشته باشند. بنابراین پایین‌تر از مسابقات فوتبال، این مستندهای فوتبالی هستند که حس و حال بی‌نظیر این ورزش دوست‌داشتنی را به تماشاگران و علاقه‌مندان آن منتقل می‌کنند.
مستندهای بسیاری درباره فوتبال ساخته شده که تعداد زیادی از آن‌ها سوژه‌های جذابی دارند. برخی از مستندهای فوتبالی به بررسی شخصیت‌های شناخته‌شده دنیای فوتبال می‌پردازند و برخی هم فراتر می‌روند و تیم‌ها و باشگاه‌ها و حتی رقابت‌ها را بررسی می‌کنند. اگر به تماشای مستندهای فوتبالی نیاز دارید، لیست ذیل می‌تواند یک منبع جامع برای شما باشد.
مستند This is Football (این فوتبال است)
نمره در سایت IMDB: ۸.۳ از ۱۰
اگرچه فوتبال در اروپا، آمریکای جنوبی، آسیا و آفریقا ورزشی محبوب و شناخته‌شده است اما مردم آمریکای شمالی شناخت کم‌تری از این ورزش دارند. شاید دلیل این محبوبیت کم‌تر ریشه در شناخت محدودتر آن‌ها از فوتبال داشته باشد اما واقعیت امر این است که آن‌ها ورزش‌های بومی آمریکایی مانند بیسبال و فوتبال آمریکایی را هم ترجیح می‌دهند. مستند «این فوتبال است» در سال ۲۰۱۹ و برای شش اپیزود منتشر شد. این مستند را استودیوی Brutal Media برای سرویس استریم آمازون پرایم ساخته و شاید یکی زیباترین مستندهای فوتبالی چند سال اخیر باشد.
در این مستند همراه ستاره‌های بزرگ دنیای فوتبال مانند لیونل مسی، مگان راپینو، خوان ماتا و پپ گواردیولا می‌شویم تا تجربیات جالب آن‌ها در داخل و خارج مستطیل سبز را بررسی کنیم. مستند «این فوتبال است» یکی از آن عنوان‌های سرگرم‌کننده و جذابی به نظر می‌رسد که هدف و دلیل اصلی آن‌ها آشناکردن بیشتر مردم آمریکایی شمالی با فوتبال بوده و به همین دلیل صحنه‌های هیجان‌انگیز فوتبال بسیاری در مستند وجود دارد.
مستند All or Nothing: Manchester City (همه یا هیچ: منچسترسیتی)
نمره در سایت IMDB: ۸.۳ از ۱۰
باشگاه منچسترسیتی در چند سال اخیر پیشرفت شگرفی در فوتبال انگلیس را تجربه کرده و از یک باشگاه معمولی به یک مدعی همیشگی تبدیل شده است. مستند «همه یا هیچ: منچسترسیتی» که در سال ۲۰۱۸ و در قالب یک فصل با ۸ اپیزود از سرویس استریم آمازون پرایم منتشر شد، چیزی بیشتر از یک مستند فوتبالی به نظر می‌رسد. این مستند با موشکافی دقیق برنامه مالکان منچسترسیتی، تلاش اقتصادی آن‌ها برای موفقیت باشگاه را بررسی می‌کند و البته که در کنار داده‌های استراتژیکی که ارائه می‌دهد به تاکتیک‌های پپ گواردیولا هم نگاهی می‌اندازد.
مانند بسیاری از مستندهای فوتبالی، این مستند هم با حضور پررنگ ستاره‌های شناخته‌شده باشگاه منچسترسیتی ساخته شده اما بزرگ‌ترین مزیت آن روایت متفاوتی است که به کار می‌گیرد. از همان روایتی حرف می‌زنیم که تمایزعظیم آن باعث می‌شود مستند «همه یا هیچ: منچسترسیتی» به یکی از جذاب‌ترین مستندهای فوتبالی چند سال اخیر تبدیل شود.
مستند Take The Ball, Pass The Ball (توپ را بگیر، توپ را پاس بده)
نمره در سایت IMDB: ۸.۱ از ۱۰
باشگاه بارسلونا از سال ۲۰۰۸ تا سال ۲۰۱۲ روزهای تاریخی و هیجان‌انگیزی را تجربه کرد که بخش مهمی از صفحات تاریخ این باشگاه لقب گرفت. این مستند اگرچه در سال ۲۰۱۸ منتشر شده اما در گفتگو با بازیکنان سال‌های نه چندان دور بارسلونا به دوران افتخارآمیز این باشگاه سفر می‌کند تا شرایط آن روزهای بارسلونا را توصیف کند. بنابراین مستند « توپ را بگیر، توپ را پاس بده» میزبان ستاره‌های شناخته‌شده بارسلونا مانند لیونل مسی، آندرس اینستا، سرجیو بوسکتس و جرارد پیکه می‌شود تا روایات آنان را منتقل کند.
با این حال همان طور که از نام مستند هم پیداست، این عنوان تنها درباره موفقیت‌های بارسلونا نیست و نگاهی ریشه‌ای و دقیق به فلسفه تاکتیکی این تیم یعنی «تیکی تاکا» هم دارد. بنابراین ترکیب صحنه‌های دراماتیک تلخ و شیرین باشگاه بارسلونا در چند سال اخیر با تاکتیک‌های باورنکردنی پپ گواردیولا باعث شده مستند « توپ را بگیر، توپ را پاس بده» به یکی از محبوب‌ترین مستندهای ورزشی چند سال اخیر تبدیل شود.
مستند Make Us Dream (رویای ما را تو بساز)
نمره در سایت IMDB: ۸.۱ از ۱۰
استیون جرارد اگر مهم‌ترین بازیکن تاریخ لیورپول نباشد بدون شک یکی از تاثیرگذارترین فوتبالیست این باشگاه در قرن بیست و یکم لقب می‌گیرد. اسطوره‌ای که همه دوران حرفه‌ای فوتبال خود را در باشگاه لیورپول تجربه کرد و با این باشگاه افتخارات بسیاری را رقم زد. مستند «رویای ما را تو بساز» یک بیوگرافی کامل از استیون محبوب لیورپولی‌ها را روایت می‌کند و به یک عنوان تمام‌عیار و جذاب از زندگی این هافبک دوست‌داشتنی تبدیل می‌شود.
مستند «رویای ما را تو بساز» موفقیت‌ها و شکست‌های استیون جرارد را واکاوی می‌کند و خاطرات تلخ و شیرین او را با دقتی مثال‌زدنی به کار می‌گیرد تا تماشاگرش را تا قله همه اطلاعاتی که از مرد محبوب آنفیلد نیاز دارد، همراهی کند.
در این زمینه بخوانید:
بهترین فیلم‌هایی که درباره حوادث هوایی ساخته شده‌اند
بهترین سریال‌هایی که تماشای آن‌ها در گرم‌ترین فصل سال توصیه می‌شود
مستند The Class of '92 (کلاس ۹۲)
نمره در سایت IMDB: ۸ از ۱۰
نسل‌های طلایی باشگاه‌های فوتبال یکی از محبوب‌ترین سوژه‌ها برای کارگردانان فیلم‌های مستند بوده و این مستند هم از این قاعده به دور نیست. با مستند «کلاس ۹۲» می‌توانید یکی از صمیمی‌ترین جمع‌های فوتبالی تاریخ را بیشتر از قبل بشناسید. دیوید بکام، رایان گیگز، گری نویل، فیل نویل، پل اسکولز و البته تیکی بات شش عضو سال‌های دور باشگاه منچستریونایتد، فوتبال خود را در این باشگاه و از سال ۱۹۹۲ آغاز کردند. به همین دلیل هواداران فوتبال این نسل از بازیکنان منچستریونایتد را با نام «کلاس ۹۲» می‌شناسند.
مستند «کلاس ۹۲» بیشتر از آن که یک مستند فوتبالی باشد، نگاهی می‌اندازد به رابطه دوستانه و عمیق میان شش عضو تیم تاریخی الکس فرگوسن که برای مدتی طولانی قلب همه هواداران فوتبال را ربوده بودند. واقعیت این است که دوستی و صمیمیت میان این شش فوتبالیست، فراتر از تصورات هر تماشاگری به نظر می‌رسد. با این حال همه تمرکز مستند «کلاس ۹۲» روی بررسی وضعیت شش دوست قدیمی دنیای فوتبال نیست و جزییات جالبی هم از تیم محبوب منچستریونایتد در سال‌های درخشش آن‌ها روایت می‌کند.
مستند Diego Maradona (دیگو مارادونا)
نمره در سایت IMDB: ۷.۷ از ۱۰
بیش از ده مستند از زندگی دیگو مارادونا، اسطوره فوتبال آرژانتین، ساخته شده با این حال این مستند که در سال ۲۰۱۹ منتشر شد اگر بهترین آن‌ها نباشد، جدیدترین آن‌ها لقب می‌گیرد. مستند «دیگو مارادونا» یک نگاه دقیق و موشکافانه به زندگی مرد تاریخ‌ساز آرژانتینی می‌اندازد که در مقایسه با همه روایت‌های قبلی، کامل‌تر به نظر می‌رسد. به عبارت دیگر، اگرچه برای مدتی طولانی منتظر یک مستند جذاب از زندگی مارادونا بودیم اما هیچکدام از عناوینی که براساس زندگی او ساخته می‌شدند واقعا تمام‌عیار نبودند. اما این مستند با عبور از همه کلیشه‌ها به همان مستند شایسته‌ای تبدیل می‌شود که از مارادونا نیاز داریم.
به همین دلیل هم این مستند جایزه بهترین مستند سال جوایز بفتا را تصاحب کرد و به اعتقاد بسیاری از اهالی فوتبال می‌تواند لقب بهترین مستندی که تا امروز درباره فوتبال ساخته شده را تصاحب کند. ادعایی که پس از تماشای این مستند به واقعی‌بودن آن بیشتر فکر کنید.
مستند Messi (مسی)
نمره در سایت IMDB: ۷.۳ از ۱۰
مستند «مسی» نه آن‌قدر قدرتمند است که بتوانیم آن را یک اثر بی‌بدیل بدانیم و نه آن‌قدر ناامیدکننده ظاهر می‌شود که جایی در لیست بهترین مستندهای فوتبالی نداشته باشد. بنابراین با عنوانی روبرو هستیم که زندگی لیونل مسی، فوق ستاره آرژانتینی بارسلونا، را با دقت روایت می‌کنید. به همین دلیل می‌توانید زندگی ستاره محبوب آبی و اناری‌ها را با جزییات بی‌مثالی که دارد، تماشا کنید. در کنار لیونل مسی، بسیاری از ستاره‌های دنیای فوتبال که سابقه همکاری با او داشته‌اند را هم در این مستند حضور دارند.
مستند Ronaldo (رونالدو)
نمره در سایت IMDB: ۶.۴ از ۱۰
مستندهایی که زندگی شخصی و خصوصی فوتبالیست‌ها را نمایش می‌دهد به همان میزان که در ابتدای انتشار هیجان‌انگیز هستند، به مرور زمان به آثاری خسته‌کننده تبدیل می‌شوند. به همین دلیل می‌توان گفت مستند «رونالدو» هم چنین شرایطی دارد. شاید اگر در سال ۲۰۱۵ و در روزهایی کریستیانو رونالدو انتشار این مستند را اعلام کرد به تماشای آن می‌نشستید، احساس بهتری داشتید. با این حال پس از حدود پنج سال، مستند زندگی شخصی فوق ستاره پرتغالی باشگاه یوونتوس هنوز هم جذاب به نظر می‌رسد.
مستند «رونالدو» به زندگی شخصی کریستیانو ورود می‌کند و رابطه او با خانواده، دوستان و هم‌تیمی‌هایش را به تصویر می‌کشد. از آن‌جایی که این مستند در دوران حضور رونالدو در باشگاه رئال مادرید ساخته شده شاید حالا اطلاعات خیلی جدیدی از تماشای آن کسب نکنید. اما قطعا برای شناخت بیشتر یکی از بهترین بازیکنان تاریخ فوتبال به تماشای این مستند جالب نیاز دارید.