گروه ایرنا زندگی - در میان کوچه‌پس‌کوچه‌های شهر ابرکوه یزد، خانه‌ای قدیمی با بادگیری چشمگیر خودنمایی می‌کند که عمارت آقازاده نام دارد. این خانه تاریخی یکی از جاهای دیدنی ابرکوه در استان یزد به حساب می‌آید که زیباترین بادگیر دو طبقه ایران را در خود جای داده است و بزرگ‌ترین بادگیر کشور محسوب می‌شود. عمارت آقازاده در دوره قاجار ساخته شد و به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران، از نظر معماری و به کارگیری عناصر معماری سنتی درخور توجه است. در ادامه می‌توانید با این بنای تاریخی و زیبا بیشتر آشنا شوید.
عمارت آقازاده ابرکوه کجاست؟
آدرس: استان یزد، شهرستان ابرکوه، میدان امام حسین، خیابان شهید باهنر، کوچه شهید باهنر نوزدهم (نمایش روی نقشه)
عمارت آقازاده در میدان امام حسین ابرکوه، در محله دروازه میدان قرار دارد. فاصله این عمارت تا مرکز شهر یزد حدود ۱۵۰ کیلومتر و تا مرکز شهر ابرکوه حدود ۱۰ دقیقه است.
مسیر دسترسی به عمارت آقازاده
برای بازدید از عمارت آقازاده ابتدا خود را به میدان امام حسین ابرکوه برسانید که میدان مرکزی شهر است. در ادامه به‌سمت چپ میدان بروید تا وارد خیابان باهنر شوید. در انتهای این خیابان به میدانی می‌رسید و از آنجا می‌توانید این خانه تاریخی را ببینید.
درباره عمارت آقازاده ابرکوه
پنج خانه تاریخی در کوچه‌ای در ابرکوه قرار گرفته‌اند که موسوی، گبری، حسینی دوست، سیدعلی آقا و آقازاده نام دارند. خانه سید علی آقا در کنار خانه آقازاده قرار گرفته است و از طریق یک ساباط به آن متصل می‌شود و همین موضوع نشان از نزدیکی یا خویشاوندی اعضای خانه‌ها با هم دارد.
مهم‌ترین ویژگی عمارت مذکور را شاید بتوان بادگیر دو طبقه آن دانست که پشت اسکناس‌های ۲۰۰۰ تومانی چاپ شده است. جالب اینکه امارات متحده عربی در سال ۱۳۹۲ هجری شمسی به‌دنبال ثبت بادگیرها با نام کشور خود در یونسکو بود؛ اقدامی که با مخالفت سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری وقت روبه‌رو شد. متعاقبا دولت در سال ۱۳۹۳ هجری شمسی تصمیم به چاپ تصویر این سازه روی اسکناس‌های ۲۰۰۰ تومانی گرفت. این مجموعه از سال ۱۳۸۵ هجری شمسی برای یک دهه مورد مرمت قرار گرفت.
از آنجا که یزد از مناطق کویری ایران است و تابستان‌هایی بسیار گرم دارد، فصل بهار به‌خصوص تا اردیبهشت و فصل پاییز و زمستان تا دی را برای بازدید از عمارت انتخاب کنید. در صورتی که در تابستان به این شهر سفر کردید، در ساعت‌های اولیه صبح که هوا خنک‌تر است، به بازدید این اثر تاریخی بروید.
تاریخچه عمارت آقازاده
خانه آقازاده ابرکوه در حدود سال ۱۱۵۷ هجری شمسی با همت حاج حسین ابرقویی ساخته شد. آیت‌الله حاج سید میرزا محمد حسین مجتهد ابرقویی از ثروتمندان شهر بود که زمان زیادی از عمر خود را صرف امور عمرانی و کشاورزی کرد.
این عمارت باشکوه که ۸۲۰ متر مربع وسعت دارد، در تاریخ ۲۴ بهمن ۱۳۷۵ هجری شمسی با شماره ثبت ۱۸۳۸ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
معماری و بخش های مختلف عمارت آقازاده
ورود به عمارت آقازاده از طریق دالانی میسر است که شما را به حیاطی بزرگ و زیبا هدایت می‌کند و یک حوض مستطیلی زینت‌بخش مرکز آن شده است. هنگام قدم‌زدن در حیاط شاهد خانه‌ای دو طبقه با پنجره‌های ارسی و شیشه‌های رنگی و همین طور بادگیری خواهید بود که چشم‌ها را به خود خیره می‌کند. اتاق‌ها و بخش‌های مختلف در سه جهت حیاط قرار گرفته‌اند که در فصول مختلف سال به کار می‌رفتند. اتاق‌های شرقی و غربی به‌شکل سه دری و پنج دری هستند.
عمارت دو طبقه آقازاده همچون خانه‌های مناطق کویری ایران از مصالح بومی مثل خشت و آجر بنا شده است. چوب نیز کاربرد زیادی در ساخت در و پنجره‌ها داشته و گچ‌بری زینت‌بخش قسمت‌های زیادی از بنا است.
ورودی و حیاط
ورودی عمارت آقازاده در ضلع شمال‌غربی آن قرار دارد که بالای آن به‌شکل طاق‌مانند است. با گذر از در، ورودی به یک هشتی و سپس راهرویی می‌رسد که به حیاط خانه منتهی می‌شود. در وسط حیاط، حوضی سنگی قرار دارد و در سه طرف آن اتاق‌های خانه ساخته شده‌اند. کف حیاط با قلوه‌سنگ، فرش شده است.
اتاق‌ها
عمارت آقازاده از اتاق‌های پنج دری و سه دری در دو طبقه تشکیل شده است که اتاق‌های پنج دری به‌عنوان اتاق اصلی به کار می‌رفتند و اتاق های سه دری، اتاق خواب بودند که در طرفین پنج دری‌ها قرار داشتند.
اتاق تابستان نشین: این اتاق در فصل تابستان مورد استفاده اهالی خانه قرار می‌گرفت؛ زیرا از تابش مستقیم آفتاب در امان است. اتاق تابستان‌نشین که در بخش جنوبی حیاط قرار دارد و بالای بام آن، بادگیر خودنمایی می‌کند، دارای ایوانی با فضای نیمه‌باز است. این ایوان در مقایسه با سایر نقاط خانه از تزیینات کمتری برخوردار است؛ زیرا فضای باز، آن را در معرض گردوغبار قرار می‌دهد. در کنار این اتاق، اتاق خیشخان با سقف نورگیر به چشم می‌خورد که نورگیر را ﺑﺎ ﺣﺼﻴﺮ، ﺳﻔﺎل و... میﭘﻮﺷﺎﻧﺪند و بر آن آب می‌پاشیدند تا اتاق خنک شود.
اتاق‌های پنج دری: اتاق‌های پنج‌دری یا اتاق شاه‌نشین دارای پنج لنگه در ارسی هستند که روبه‌روی حوض بزرگ قرار گرفته‌اند.
اتاق‌های سه دری: این اتاق‌ها نیز با پنجره‌های ارسی مزین شده‌اند و نام آن‌ها از روی تعداد ارسی‌ها مشخص می‌شود.
کلاه فرنگی عمارت آقازاده درست کنار بادگیر و روی بام تالار اصلی قرار دارد. این بخش از خانه شکل هشت پر دارد و در هر طرف آن پنجره‌ای با شیشه‌های رنگی تعبیه شده است تا بیشترین نور را به تالار اصلی منتقل کنند. در واقع ترکیب بدیع بادگیر و کلاه فرنگی در کنار یکدیگر به خنکی و نوررسانی فضای زیرین و تالار خانه کمک می‌کرد.
زیرزمین
زیرزمین عمارت مانند روستای میمند به‌صورت دستکند و با کندن سنگ‌ها شکل گرفته است.
تزیینات عمارت آقازاده
تزیینات یکی از عناصر اصلی معماری عمارت‌های قدیمی به حساب می‌آید و عمارت آقازاده نیز از این قاعده مستثنی نیست. از جمله این تزیینات می‌توان به مقرنس‌کاری بخش زیرین کلاه فرنگی و سقف مقرنس‌کاری تالار اصلی اشاره کرد.
ارسی‌های مشبک مستطیلی نیز مزین به شیشه‌های رنگی با قاب چوبی گره‌چینی هستند که جذابیتی دوچندان به معماری بنا بخشیده‌اند؛ به‌خصوص با گچ‌بری‌هایی که در حاشیه پنجره‌ها و درها کار شده است. قطاربندی از دیگر تزیینات عمارت محسوب می‌شود که در فضای بیرونی خانه استفاده شده است.
تزیینات گچ‌بری در راس هر دو بادگیر بالایی و پایینی که به‌صورت اشکال هندسی با قوس‌های مختلف هستند، بخش دیگری از تزیینات عمارت را تشکیل می‌دهند. این تزیینات از الگوی خاصی پیروی نمی‌کنند و به‌نوعی امضای معمار بر اثرش محسوب می‌شوند.
مشخصات بادگیر عمارت آقازاده
بادگیر دو طبقه عمارت آقازاده به سبک یزدی بر فراز تالار اصلی قرار دارد و از این نظر با سایر خانه‌های مناطق کویری تفاوت دارد. در واقع این نوع بادگیر توانایی دریافت و ورود باد از هر چهار جهت به کانال را دارد و بادگیر چهارطرفه محسوب می‌شود.
جالب اینکه مهندسی بادگیر عمارت به‌گونه‌ای است که حتی اگر بادی نوزد، تهویه اتاق‌ها به‌خوبی انجام می‌شود. این بادگیر از هر سوی شهر نمایان است و تصویر آن بر بسیاری از محصولات تولیدی کشور به چشم می‌خورد.
این بادگیر که عمل تهویه اتاق را انجام می‌دهد، ۱۸ متر ارتفاع از کف حیاط دارد و طبقه بالا و پایین آن کاملا با یکدیگر هماهنگ هستند. مساحت زیر آن نیز ۱۸ متر مربع است. بادگیر طبقه دوم کوچک‌تر از اولی است و هر دو پلان مستطیلی‌شکل دارند. طراحی و ساخت بادگیر دو طبقه، هنر و ظرافت در معماری اصیل ایرانی را نشان می‌دهد.
بادگیر عمارت آقازاده درمجموع ۱۹ دریچه دارد که دریچه‌های هر دو بادگیر شکل صلیبی دارند و تزییناتی در آن‌ها به کار رفته است. بادگیر پایینی مجهز به ۱۳ دریچه در طول و ۶ منفذ در عرض است. بادگیر بالایی نیز ۶ دریچه در طول و دو منفذ در عرض دارد. مهندسی بادگیر به شکلی انجام شده که امکان باز و بسته‌کردن دریچه‌ها در زمان وزش شدید باد یا سرمای زمستان وجود داشته باشد.
به گزارش وب گاه گردشگری کجارو، ابعاد و حتی نوع مصالح به کار رفته در بادگیر ارتباط مستقیمی با وضیعت مالی صاحب خانه داشته است و اشخاص ثروتمندی مانند مالک عمارت آقازاده، بادگیر دو طبقه و چهار طرفه را ترجیح می‌دادند که علاوه بر خشت و گل، از آجر و گچ برای ساخت آن استفاده می‌شد و دارای تزیینات ظریفی بود.
نظر شما