کویر ورزنه اصفهان، سفر به بهشت شنی ایران

گروه ایرنا زندگی - کویر گردی، یکی از لذت‌بخش‌ترین فعالیت‌های گردشگری در ایران است. کشور ایران به‌دلیل موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد به «سرزمین چهار فصل» شهرت دارد و کویرها در کنار جنگل‌ها، آبشارها، دریاها، چشمه‌ها و دریاچه‌ها از زیباترین جلوه‌های طبیعت در ایران هستند. با شروع فصل سرما، مناطقی مانند کویرها که در طول فصل تابستان با گرمای سخت و طاقت‌فرسا، غیر قابل بازدید هستند، تبدیل به جاذبه‌هایی پرطرفدار و دلچسب می‌شوند که هر سال، میزبان هزاران گردشگر ایرانی و خارجی هستند.

کویر ورزنه مکانی مناسب برای کویرنوردی و راه رفتن روی ماسه‌های داغ، تفریح در بزرگ‌ترین سایت تفریحی کویر ایران، بازدید از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی شهر گردشگری ورزنه و تالاب بین‌المللی گاوخونی و همچنین تماشای پوشش گیاهی و جانوری بی‌نظیر کویری به شمار می‌آید. در ادامه با ما همراه باشید تا اطلاعات جامعی از کویر ورزنه را در اختیار شما قرار دهیم.

کویر ورزنه کجاست؟

کویر ورزنه در نزدیکی شهر ورزنه در بخش شرقی استان اصفهان در ۱۱۷ کیلومتری شهر اصفهان و ۱۵۰ کیلومتری غرب یزد قرار دارد و وسعت آن، حدود ۱۷ هزار هکتار است. این کویر با شهر ورزنه حدود ۱۰ کیلومتر فاصله دارد و در جنوب غربی تالاب بین‌المللی گاوخونی واقع شده است.

مشخصه‌ای که این کویر را از دیگر کویرهای ایران متمایز می‌کند، وزش بادهای متفاوت است که فرم‌هایی دیدنی و خارق‌العاده همچون تپه‌های ماسه‌ای طولی، هلالی و هرم‌های ماسه‌ای را به‌وجود می‌آورد که در بلندترین نقاط، ارتفاع آن‌ها به ۱۰۰ متر نیز می‌رسد. طول تلماسه‌ها حدود ۴۵ کیلومتر و عرض آن‌ها از ۱۰ کیلومتر در نزدیک ورزنه تا یک کیلومتر در خارای جرقویه متفاوت است.

کویر ورزنه از شمال با شهرستان ورزنه و رودخانه زاینده رود، از شرق با تالاب گاوخونی،‌ از جنوب با حسن آباد و از غرب با محور مواصلاتی ورزنه به حسن آباد، احاطه می‌شود.

فاصله کویر ورزنه تا تهران

فاصله کویر ورزنه تا شهر تهران، حدود ۵۳۰ کیلومتر است. موقعیت کویر ورزنه که در مرکز ایران و شرق استان اصفهان قرار دارد، دسترسی به آن را برای بسیاری از شهرهای ایران آسان کرده است. برای رسیدن به کویر ورزنه از محل اقامت‌تان خود را به شرق اصفهان برسانید و از طریق شهرهای اردستان، انارک، اصفهان و شهرضا در اطراف کویر ورزنه، به این کویر دسترسی پیدا کنید.

مسیر دسترسی به کویر ورزنه

مسیر کویر ورزنه از تهران

مسیر دسترسی به کویر ورزنه از تهران از بزرگراه خلیج فارس در جنوب تهران به‌سمت قم آغاز می‌شود. در ادامه با عبور از شهرهای کاشان و اردستان به ورودی شهر نائین می‌رسید. در این نقطه باید از جاده کمربندی به‌سمت تنگستان حرکت کنید. درست کمی بعد از تنگستان، وارد ورودی جاده ورزنه در سمت چپ جاده شوید. در ادامه مسیر، ابتدا به روستای ورزنه خواهید رسید و کویر ورزنه را در فاصله کوتاهی از جنوب روستای ورزنه پیدا خواهید کرد.

مسیر کویر ورزنه از اصفهان

مسیر اول

همان طور که پیش‌تر گفتیم، فاصله شهر اصفهان تا کویر ورزنه، حدود ۱۱۷ کیلومتر است و شما با تنها دو ساعت رانندگی از مرکز شهر می‌توانید به کویر ورزنه برسید. مسیر رسیدن به کویر ورزنه از جاده آبشار در شرق اصفهان، به‌سمت کمربندی آغاز می‌شود و شما باید بزرگراه را تا جاده اصفهان-ورزنه ادامه دهید. در ورودی شهر از میدان آزادی به‌سمت خیابان بهشتی بروید و خیابان را تا انتها ادامه دهید تا به جاده دستجرد-ورزنه برسید. در جاده دستجرد-ورزنه به‌سمت راست بپیچید تا چند کیلومتر جلوتر به کویر ورزنه برسید.

بخش‌های زیادی از کویر ورزنه در غرب آن با ماشین قابل دسترسی است؛ اما اگر قصد بازدید از حاشیه شرقی کویر ورزنه را دارید، یا باید از سمت شهر ورزنه و از میان شنزارها عبور کنید تا به بخش شرقی برسید یا مسیر حاشیه جنوبی شهر ورزنه در امتداد زاینده رود را به‌سمت شرق ادامه دهید. توجه داشته باشید که برای بازدید از قسمت‌های جنوبی و شرقی کویر حتما باید از ماشین‌های آفرود و دو دیفرانسیل و راهنماهای حرفه‌ای و راه بلد کمک بگیرید.

مسیر دوم

به‌سمت بزرگراه شهید دستگردی بروید و وارد آن شوید؛ سپس به‌سمت شرق برانید تا به بلوار غدیر برسید. از بلوار غدیر وارد خیابان فرهنگ و سپس خیابان قلعه شور شده و در ادامه وارد بزرگراه پانزده خرداد شوید. پس از عبور از خیابان نیک آباد-اژیه و بلوار شهدا به جاده اصفهان-ورزنه می‌رسید. این جاده را تا میدان آزادی ادامه دهید و به خیابان بهشتی برسید. خیابان بهشتی شما را به‌سمت جاده دستجرد-ورزنه می‌برد و در این جاده تنها چند کیلومتر با مجتمع گردشگری واحه و تپه‌های شنی فاصله دارید.

آدرس کویر ورزنه: استان اصفهان، جاده اصفهان ورزنه، ۲۰ کیلومتری جنوب ورزنه، کویر ورزنه

بیابان خارا یا کویر ورزنه اصفهان؟

در گذشته کل این منطقه با عنوان «بیابان خارا» مشهور بود، زیرا ریگزارها زیر مجموعه مناطق بیابانی قرار دارند؛ اما در حال حاضر این منطقه را به‌دلیل تفاوت‌های آشکار به دو بخش مجزا تقسیم می‌کنند: کویر ورزنه در نزدیکی شهر ورزنه و بیابان خارا در نزدیکی روستای خارا. بیشتر تپه‌های بیابان خارا که در انتهای کویر و حدود ۳۰ کیلومتر دورتر از کویر ورزنه است، سست هستند و مکان خوبی برای کویرگردی و تفریحات کویری به شمار نمی‌آیند. این بخش از بیابان دارای امکانات گردشگری نیست و کمتر کسی به سراغ بازدید از آن می‌رود.

کویر ورزنه در نزدیکی شهر ورزنه قرار دارد و نام خود را از این شهر گرفته است. رمل‌ها و تپه‌های تماشایی و منحصربه‌فرد این کویر در کنار بزرگ‌ترین سایت تفریحی کویری ایران، کویر ورزنه را تبدیل به یکی از مشهورترین و پرطرفدارترین کویرهای ایران کرده‌اند. کویر ورزنه را با نام کویر حسن آباد نیز می‌شناسند و دلیل این نام‌گذاری، دسترسی به کویر ورزنه از جاده حسن آباد است؛ روستایی که در نزدیکی کویر قرار دارد.

پوشش گیاهی کویر ورزنه

پوشش غنی گیاهی و جانوری به‌دلیل نزدیکی به تالاب گاوخونی، یکی از مشخصه‌های بارز و مهم کویر ورزنه است. گیاهان مختلفی در کویر ورزنه دیده می‌شوند که در ادامه به معرفی برخی از آن‌ها خواهیم پرداخت.

گیاه اسکنبیل (Calligonum): گیاه اسکنبیل در شهرهای مختلف ایران همچون خور و بیابانک، نایین، کرمان، کویر مرکزی، ریگ جن، دامغان، سیستان و بلوچستان، کرج و آذربایجان دیده می‌شود و از تیره علف‌های هفت بند (Polygonaccae) است. در زبان عربی، این گیاهان را با نام «بطباط» می‌شناسند. رویش این گیاه از ماه اسفند آغاز می‌شود و تا اواسط فروردین ادامه دارد. این گیاه زیبا با گل‌های ریز و سفیدرنگ، از فروردین تا اواخر اردیبهشت در تماشایی‌ترین حالت خود است.

تاغ‌ها (Haloxylon): تاغ‌ها درختچه‌هایی از تیره تاج خروسان هستند که در برابر گرما و خشکی، گیاهانی مقاوم به حساب می‌آیند. این گیاهان به‌دلیل دارا بودن سیستم ریشه‌ای بسیار گسترده، برای بیابان‌زدایی بسیار مناسب هستند.

نسی (Stipagrostis plumose): نسی در خاک‌های گچ‌دار و آهک‌دار می‌روید و از تیره گندمیان است. این گیاه که برای بیابان‌زدایی بسیار مفید است در اطراف ریشه خود، غلافی از شن دانه دارد که آن را در مواقع کم‌آبی مقاوم می‌سازد.

حیوانات کویر ورزنه

طبیعت بی‌نظیر کویر ورزنه، محیطی مناسب برای زندگی حیوانات زیبا و دوست‌داشتنی مختلف را فراهم می‌کند که متاسفانه در سال‌های اخیر با کم آب شدن تالاب گاوخونی و تغییرات منفی اکوسیستم منطقه در محدوده وسیعی از تالاب و اطراف آن، جمعیت آن‌ها، به‌خصوص پرندگان مهاجر، با کاهش چشمگیری روبه‌رو شده است. در ادامه شما را با شماری از حیوانات کمیاب و تماشایی کویر ورزنه آشنا خواهیم کرد.

روباه شنی (Vulpes rueppelli): جثه روباه شنی از روباه معمولی کوچکتر است و گوش‌های دراز آن در نگاه اول، توجه شما را به خود جلب خواهد کرد. کف پاهای این روباه، موهای بسیار بلندی دارد تا امکان حرکت راحت‌تر در شن‌ها را برای او فراهم کند. روباه شنی حیوانی شبگرد است و در بخش کویر مرکزی، استان فارس و خوزستان زندگی می‌کند.

پامسواکی (Jaculus): پامسواکی، نوعی موش با چشم‌های درشت و جثه و گوش‌های بزرگ است که درست مانند روباه شنی، کف پاهایی پر از مو دارد تا بتواند راحت در شن‌ها حرکت کند. پامسواکی موجودی شبگرد است؛ اما امکان دیدن آن در شب‌های مهتابی کمتر است.

سارگپه پا بلند (Long-legged buzzard): سارگپه پا بلند، یک نوع پرنده شکاری است که صدای آن شبیه به سارگپه معمولی است، با این تفاوت که صدای سارگپه پا بلند، کمی آرام‌تر است. این پرنده از پرنده‌های بومی ایران است که روی تک درخت یا زمین زندگی می‌کند و از حیوانات تحت حمایت محیط زیست به شمار می‌آید. 

شغال، خرگوش، گربه، شاهین، افعی شاخدار و مار شتری (شترمار) از دیگر حیواناتی هستند که در این کویر زندگی می‌کنند.

تفریحات کویر ورزنه

پیاده ‌روی روی رمل‌ها و تپه‌های شنی کویر

پیاده ‌روی روی رمل‌ها و تپه‌های شنی کویر، یکی از لذت‌بخش‌ترین فعالیت‌هایی است که می‌توان در کویر ورزنه انجام داد. پیاده روی روی شن‌های داغ، بدون کفش و کسب آرامشی بی‌نظیر از سکوت و گرمای کویر در کنار تجربه شب کویر و تماشای گیاهان و حیوانات این منطقه از آن دسته تجربیاتی است که هیچ‌گاه در زندگی فراموش نخواهید کرد. پیاده ‌روی روی رمل‌ها و تپه‌های شنی کویر رایگان است و شما می‌توانید ساعت‌ها بر شن‌های داغ کویر قدم بردارید.

عکاسی در شب و رصد آسمان

عکاسی در شب و تماشای آسمان، یکی از مهم‌ترین دلایل سفر هر گردشگری به مناطق کویری است. آسمان کویر در شب، منظره‌ای تماشایی و فوق‌العاده زیبا است که علاقه‌مندان به عکاسی و نجوم را به‌سمت خود می‌کشاند.

کمپینگ و شب‌نشینی

چادر زدن و گذراندن شب در کویر، یکی از مهیج‌ترین تجربیاتی است که می‌توان در کویر ورزنه کسب کرد. اگر قصد شب‌ مانی در کویر را دارید، حتما با تجهیزات کمپینگ به مناطق کویری سفر کنید. روشن کردن آتش و نشستن دور آن در کنار گروه دوستان یا اعضای خانواده را هم فراموش نکنید تا تجربه کاملی از شب‌نشینی در کویر داشته باشید.

کویر ورزنه در شب

کویرگردی در شب، تماشای آسمان و ستارگان و عکاسی در شب، از بهترین تفریحات در کویر هستند. در حالی که روزهای کویر با تفریحات هیجان‌انگیز و مناظر تماشایی در انتظار شما هستند، شب‌های آن، شما را به تماشای چشم اندازهایی خارق‌العاده از آسمان و سکوتی آرامش‌بخش دعوت می‌کنند.

اگر قصد دارید برای شب در کویر ورزنه کمپ کنید، دو نکته را به خاطر بسپارید؛ اول اینکه در جای بلند کمپ نکنید و سعی کنید در گودال‌ها چادر خود را برپا کنید و دوم اینکه اجازه ندهید آتش حتی برای یک لحظه خاموش شود. برای درست کردن آتش حتما با خودتان چوب ببرید و فقط متکی به چوب‌های بیابان نباشید. 

آسمان شب مانند پرده‌ای درخشان و جادویی با هزاران ستاره در کویر ورزنه در جلوی چشمان شما قرار می‌گیرد؛ تصویری رویایی که می‌توانید ساعت‌ها به آن بنگرید و ستارگانی که آن‌قدر به شما نزدیک هستند که حس می‌کنید می‌توان آن‌ها را در دست گرفت.

کویر ورزنه در زمستان

کویرها مناطقی گرم و خشک هستند و گرمای آن‌ها به‌خصوص در فصول گرم سال برای افراد غیربومی، غیر قابل‌تحمل است. سفر در فصل بهار و تابستان به کویر ورزنه به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود؛ در حالی که روزهای پاییزی و زمستانی، بهترین زمان سفر به کویر ورزنه به شمار می‌آیند.

روزهای پاییزی در کویر ورزنه خیلی گرم نیستند و شب‌ها هم خیلی سرد نمی‌شود؛ به همین دلیل بسیاری از افراد فصل پاییز را به‌عنوان بهترین زمان سفر به کویر ورزنه می‌شناسند. کویر ورزنه در زمستان با روزهایی فوق‌العاده دلپذیر و خنک و شب‌هایی سرد همراه است و با وجود اینکه شاید تصور سرما در کویر کمی مشکل باشد، اما باید بدانید که دمای هوا در شب تا منفی ۱۰ درجه نیز کم می‌شود. پس اگر قصد سفر به کویر ورزنه و شب ‌مانی در زمستان را دارید، با تجهیزات و لباس کافی سفر کنید. 

دیدنی های اطراف کویر ورزنه

شهر ورزنه، شهر سفیدپوش ایران

شهر تاریخی و گردشگری ورزنه، مرکز بن رود شهرستان اصفهان در کویر مرکزی ایران است که آخرین سکونتگاه زاینده رود به شمار می‌آید و پس از آن، رود به تالاب گاوخونی میریزد. تقریبا تمام زنان ساکن شهر ورزنه، از چادر سفید به‌جای چادر سیاه استفاده می‌کنند و اکثر مردان نیز پوشیدن لباس‌های سفید را ترجیح می‌دهند و شاید به همین دلیل باشد که شهر ورزنه را شهر سفیدپوش ایران نامیده‌اند.

نام این شهر از کلمه ورزندگان یا کشاورزان ریشه می‌گیرد که به‌معنای کشت دانه و کار روی زمین است. ورزنه از لحاظ تاریخچه پیدایش و آثار باستانی، گنجینه‌ای غنی دارد و به همین دلیل آن را «نگین شرق اصفهان» می‌نامند. اگر برای کویرنوردی به کویر ورزنه سفر کردید، به شهر ورزنه در فاصله ۱۰ کیلومتری این کویر هم سر بزنید و از تماشای جاذبه‌های بی‌نظیر تاریخی و طبیعی آن لذت ببرید.

جاذبه‌های تاریخی اطراف کویر ورزنه

مسجد جامع ورزنه

مسجد جامع ورزنه، یکی از مهم‌ترین اماکن تاریخی و مذهبی شهر ورزنه است که قدمت آن به  دوران تیموری برمی‌گردد. البته گفته می‌شود که این مسجد در گذشته آتشکده بوده است و در دوران تیموریان به مسجد تبدیل شده است. دو شبستان در شرق و غرب مسجد بعلاوه یک مناره با ارتفاع ۲۰ متر و کاشی‌کاری‌های محراب مسجد، این مسجد را به مکانی تماشایی تبدیل کرده‌اند.

مسجد جامع ورزنه در طول ۵۰۰ سال گذشته چند بار به دست هنرمندان ایرانی تزیین و مرمت شده است و بازدید از آن به گردشگران توصیه می‌شود.

ساعت‌های بازدید: در زمان نماز

آدرس پل تاریخی ورزنه: استان اصفهان، شهر ورزنه، خیابان شهید بهشتی

فاصله تا سایت تفریحی واحه: ۱۰٫۲ کیلومتر

پل تاریخی ورزنه

پل تاریخی ورزنه با مساحت حدود ۵۰۰ متر روی آب‌های زاینده رود در قسمت شمال شهر ورزنه واقع شده است و در واقع، آخرین پل روی این رود، پیش از رسیدن به تالاب گاوخونی به حساب می‌آید. این پل در حال حاضر به پل ارتباطی بخش قدیم و بخش جدید تبدیل شده است.

پل تاریخی ورزنه دارای شش میل راهنما است که چهارتای آن‌ها با ارتفاعی بلندتر مربوط به دوره اول ساخت پل است و برای استحکام آن ساخته شده است؛ در حالی که دوتای دیگر مربوط به دوره متاخر ساخت پل هستند و تنها جنبه تزیینی دارند. از مصالح به کار رفته برای ساخت این پل می‌توان به لاشه سنگ در پی‌سازی همراه با ملاط ساروج و آجر با ملاط گچ و خاک در بدنه و طاق‌ها اشاره کرد.

پل تاریخی ورزنه روی زه آب‌های زاینده رود در دو مرحله ساخته شده است؛ ساخت هفت چشمه طاق این پل، مربوط به دوره دیلمیان و سلجوقیان است و سه چشمه طاق دیگر پل ورزنه در قسمت شمالی پل مربوط به اواخر دوره قاجار است و گفته می‌شود که سیف الله اردکانی، این بخش از پل را ساخته است.

امروزه به خاطر قدمت و اهمیت این پل تاریخی، رفت‌وآمد وسایل نقلیه روی آن ممنوع است و تنها عابران پیاده حق عبور از این پل قدیمی را دارند. یک پل فلزی در ۲۵۰ متری غرب همین پل ساخته شده است تا وسایل نقلیه بتوانند از روی آن عبور کنند. در ضمن برای ارتباط جاده حسن‌آباد به گردنه ملااحمد، یک پل فلزی دیگر در ۵۰۰ متری شرق این پل قدیمی احداث شده است که مسافران زیادی در محور شیراز به مشهد از آن عبور می‌کنند.

ساعت‌های بازدید: ۲۴ ساعته

آدرس پل تاریخی ورزنه: استان اصفهان، شمال شهر ورزنه

فاصله تا سایت تفریحی واحه: ۱۲ کیلومتر

موزه مردم شناسی

موزه مردم شناسی در واقع منزل حاج حسن یوسفی است که توسط سازمان میراث فرهنگی با همکاری شهرداری مورد مرمت قرار گرفته و در حال حاضر، میزبان علاقه‌مندان به تاریخ است. این موزه، معرف زندگی گذشته مردم ورزنه و رودشت است و به‌صورت تخصصی، صنایع دستی ورزنه یا همان سفره‌بافی را به بازدیدکنندگان معرفی می‌کند.

مساحت خانه یوسفی، حدود ۱۹۰۰ متر مربع است و در قلب مجموعه حاکم نشین ورزنه قرار دارد. این ساختمان به سبک دوره قاجار، دارای حیاطی بزرگ، حوضخانه و بادگیر است و پوشش اتاق‌های آن به‌صورت طاق چشمه طراحی شده است. بخش اعظمی از خانه یوسفی به حیاط زیبا و چشمگیر آن اختصاص دارد و فضاهای معماری آن در قسمت جنوب خانه دیده می‌شوند. ورودی این خانه در گوشه شمال غربی بنا واقع شده است و قسمت مرکز خانه شامل حوضخانه و بادگیر می‌شود.

دو اتاق در شرق و غرب حوضخانه قرار دارند که پوشش آن‌ها به‌صورت طاق و چشمه است. یک اتاق نیز در ضلع جنوبی بنا قرار دارد که در گذشته به‌عنوان زندان خانه از آن استفاده می‌شده است. آب‌انبار، مطبخ و طویله در قسمت شرقی ساختمان، واقع شده‌اند. خانه یوسفی، واقع در خیابان شهید دکتر بهشتی ورزنه در سال ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۱۹۰۴۵ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است؛ پس در سفر به شهر ورزنه بازدید از آن را از دست ندهید.

آدرس موزه مردم شناسی: استان اصفهان، شهر ورزنه

فاصله تا سایت تفریحی واحه: ۱۰٫۵ کیلومتر

آسیاب شتر

سازه آسیاب شتر یا شتر آسیاب در مسیر تپه‌های ماسه‌ای در ابتدای جاده ورزنه به حسن آباد قرار دارد و یکی از نمادهای کهن و همچنین یکی از جاذبه‌های مهم و ارزشمند گردشگری شهر ورزنه محسوب می‌شود. این بنا با مدیریت آقای قدرت الله محمدی به‌شکل سنتی خود احیا شده است و گردشگران می‌توانند در تمام ایام سال از آن دیدن کنند.

آسیاب‌ها در فرهنگ ایرانی از اهمیت خاصی برخوردار بودند؛ زیرا نان، قوت اصلی مردم را تشکیل می‌داد. آسیاب‌های بادی، آبی یا دستی، بسته به اقلیم منطقه در شهرهای مختلف کشور مورد استفاده قرار می‌گرفتند. در مناطق بیابانی و کویری به‌دلیل در دسترس نبودن آب، آسیاب‌ها را روی قنات‌ها می‌ساختند تا بتوانند از آب قنات برای آسیاب کردن استفاده کنند؛ اما تمام آسیاب‌ها به این شکل کار نمی‌کردند.

آسیاب شتر با وسعت ۶۰۰ متر مربع در منطقه خشک ورزنه با قدمتی بیش از ۳۰۰ سال در دوران صفویه ساخته شد و با سیستمی کاملا متفاوت کار می‌کرد. این آسیاب که تماما از چوب گیاه عناب ساخته شده است، یک دور توسط شتر چرخانده می‌شد و به این ترتیب، محور وسطی آسیاب برای شش دور و سنگ آسیاب برای ۳۶ دور چرخانده می‌شد. آسیاب شتر در روز برای ۵ ساعت فعال بوده است و ۳۰۰ کیلو یا ۵ من آرد تولید می‌کرده است. جالب است بدانید که چشم شتر را در هنگام چرخیدن می‌بستند تا سرش گیج نرود.

آسیاب شتر برای آرد کردن گندم، جو، غلات و حبوبات مورد استفاده قرار می‌گرفته است و کماکان از آن استفاده می‌شود. آسیاب شتر ورزنه تنها آسیاب فعال از نوع خود در ایران است و شما می‌توانید علاوه بر بازدید از خود آسیاب، از موزه نیز بازدید کنید. انواع و اقسام ابزارهای کهن زراعت و زندگی قدیم مردم ورزنه از جمله انواع هاون، دلو آبکشی، خمره گِلی، صندوقچه، کوزه، خورجین، بیل، خیش چوبی و تخته «چوم» (خرد کننده گندم) در این موزه برای بازدید عموم در دسترس هستند.

آدرس آسیاب شتر: استان اصفهان، شهر ورزنه 

گاوچاه حاج ابراهیم ورزنه

گاوچاه حاج ابراهیم در مسیر تپه‌های ماسه‌ای ورزنه در ابتدای جاده ورزنه به حسن آباد واقع شده است و در واقع نوعی سیستم استخراج آب از چاه با گاو است. حاج ابراهیم حیدری، یکی از اهالی شهر ورزنه با بازسازی گاوچاه، این مکان را تبدیل به یکی از جاذبه‌های گردشگری ورزنه کرده است که بازدیدکنندگان در آن می‌توانند با شیوه سنتی آبیاری آشنا شوند. حاج ابراهیم می‌گوید: 

با این روش سنتی، روزانه سه‌ هزار متر مربع زمین کشاورزی را در دو نوبت صبح و عصر می‌توان آبیاری کرد. با این روش، دیگر نیازی به مصرف برق و استفاده از موتور آب‌کشی نیست و برای بالا کشیدن آب از یک یا دو راس گاو کوهان‌ دار سیستانی استفاده می‌شود. گاویار به گاوها کمک می‌کند تا بر یک سطح شیب‌دار یا «گاو رو» حرکت کنند و دلو را که به چرخ چاه بسته شده، در حالی که پر از آب شده است، از کف چاه بالا بکشند. دستیار او نیز آب را از دلو خالی و در مزرعه هدایت می‌کند.

آدرس گاوچاه: استان اصفهان، کویر ورزنه، مسیر تپه‌های ماسه‌ای ورزنه ، ابتدای جاده ورزنه به حسن آباد

برج کبوترخانه ورزنه

برج کبوتر خانه ورزنه با قدمتی از دوران صفویه در نزدیکی پارک ساحلی و در مجاورت خیابان شیخ بهایی ورزنه واقع شده است. این برج با شعاع ۹ متر و ارتفاعی بیش از ۲۰ متر به‌تازگی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. نمای لانه‌های کبوتر که شبیه به یک کندوی زنبور بزرگ است، زیبایی چشمگیری به این برج اعطا کرده است. 

کاربری این برج در گذشته، نظامی و کشاورزی (استفاده از کود کبوترها) بوده است و در حال حاضر تعداد کمی کبوتر در آن زندگی می‌کنند. یک نمایشگاه صنایع دستی کوچک نیز در تنها برج کبوتر خانه باقی‌مانده در ورزنه وجود دارد که بازدید از آن خالی از لطف نیست.

آدرس برج کبوترخانه ورزنه: استان اصفهان، شهر ورزنه، کنار خیابان شیخ بهایی 

قلعه تاریخی قورتان

قلعه تاریخی قورتان یا مجموعه ارگ قورتان با مساحت ۵ هکتار، یکی از جاذبه‌های تاریخی مهم کویر ورزنه به شمار می‌آید. این قلعه در روستایی به نام قورتان واقع شده است و قدمت آن به دوران باستان و عصر ساسانیان برمی‌گردد. مجموعه ارگ قورتان در واقع یک شهر باستانی ساخته شده از خشت و گل با ۱۴ برج دیده‌بانی بوده است که در گذشته مردم در آن زندگی می‌کردند. بخش‌های زیادی از این قلعه از جمله مساجد، بازار، حمام و کبوترخانه آن کماکان پا برجا هستند.

با قدم گذاشتن در قلعه تاریخی قورتان حس می‌کنید که در تاریخ به گذشته سفر کرده‌اید. تماشای شهری باستانی که صدها سال قبل، مردم زیادی در آن زندگی می‌کردند، حس عجیب و جالبی به شما خواهد داد. زبان مردم منطقه قورتان با مردم منطقه کاملا متفاوت است و همین مسئله نشان می‌دهد که در گذشته، فرهنگی مستقل بر این شهر باستانی حکم‌فرما بوده است. قلعه خشتی قورتان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

آدرس قلعه تاریخی قورتان: اصفهان، جاده اصفهان به ورزنه، روستای قورتان

برج کبوترخانه قورتان

برج کبوترخانه قورتان، یکی از بخش‌های این شهر قدیمی در بخش شمال غربی قلعه قورتان و در کنار رودخانه زاینده رود است که کماکان شکل ظاهری خود را حفظ کرده است. ساخت کبوترخانه در اطراف شهرهای یزد و اصفهان در گذشته بسیار رایج بوده است. برج کبوترخانه قورتان، یکی از کبوترخانه‌های قدیمی و باستانی محسوب می‌شود که بازدید از آن را به‌هیچ‌وجه نباید از دست دهید.

نمای بیرونی برج کبوترخانه قورتان برخلاف سایر کبوترخانه‌ها صاف و دارای ۱۲ سیلوی هلالی شکل است که هرکدام از این سیلوها در واقع، یک پایه این بنا با ارتفاع ۱۵ متر و قطر ۱۲ متر هستند.

آدرس قلعه تاریخی قورتان: اصفهان، جاده اصفهان به ورزنه، روستای قورتان

کاروانسرای قلعه خرگوشی

کاروانسرای سنگی قلعه خرگوشی در بیابان‌های یزد و در نزدیکی شهر ورزنه، قرار دارد و قدمت آن به عصر صفویان برمی‌گردد. این کاروانسرای شگفت‌انگیز و زیبا در ۳۰ کیلومتری تالاب گاوخونی در میانه جاده قدیمی یزد- اصفهان واقع شده است و شما با طی کردن مسافت ۶۰ کیلومتری از شهر عقدا و ورزنه می‌توانید به آن برسید.

قلعه خرگوشی یکی از ۹۹۹ کاروانسرایی است که به دستور شاه عباس صفوی بیش از ۴۰۰ سال قبل در مسیرهای اصلی آن عصر ساخته شده است. در ساخت تمام ساختمان این کاروانسرا، حتی صفه‌ها، حجره‎ها و اصطبل از سنگ گرانیت معادن اطراف و آجر استفاده شده است و شاید به همین دلیل است که کاروانسرای سنگی قلعه خرگوشی تا به امروز پا برجا مانده است. در داخل کاروانسرا نیز غاری به نام غار خانه دیو وجود دارد که بر اثر حرکت آب تالاب گاوخونی در شیب پدید آمده است.

عرض دیواره روی پشت بام کاروانسرا، دو متر است و سر دری دو طبقه دارد که طبقه دوم شاه‌نشین است. ۱۸ صفه در کاروانسرا وجود دارند که بزرگ‌ترین آن‌ها و یک صفه دیگر در قسمت جنوبی کاروانسرا دارای محراب و نمازگاه نیز هستند. در چهار گوشه کاروانسرا، چهار مدخل برای ورود به طویله دیده می‌شود و مخزن آب به‌صورت آب‌انبار در وسط کاروانسرا ساخته شده است. زیباترین تزیین کاروانسرا، کتیبه‌ای بر سر در ورودی است که روی آن ۱۵ قطعه سنگ سبز رنگ به طول ۸ متر و عرض ۶۰ سانتی‌متر و در سه ضلع مدخل نصب شده است و علی رضا عباسی، خطاط مشهور عصر شاه عباس روی آن، خطاطی کرده است.

برای رسیدن به کاروانسرای قلعه خرگوشی دو مسیر وجود دارند؛ شما می‌توانید از مسیر ورزنه- کوه سیاه به‌سمت قلعه خرگوشی بروید یا از شهر عقدا (در مسیر اردکان-نائین) به این قلعه دسترسی پیدا کنید. مسیر دوم بعد از روستاهای مزرعه‌نو، خلیل‌آباد و سروعلیا شما را به بیابان خرگوشی می‌رساند و از اینجا باید حدود ۲۵ کیلومتر کویر نوردی کنید تا به کاروانسرای قلعه خرگوشی برسید. این مسیر از اردکان تا سرو علیا آسفالته است، ولی از آنجا به بعد، یک مسیر شنی در پیش رو دارید.

برای برگشت از کاروانسرای قلعه خرگوشی یک مسیر دیگر نیز وجود دارد. در گذشته یک راه خاکی و با شیب نسبتا زیاد به مسافت ۲۵ کیلومتر، کاروانسرا را به روستایی به نام سورک متصل می‌کرد. شما با طی کردن حدود ۱۰۰ کیلومتر در این مسیر به ندوشن و از آنجا به میبد و اردکان می‌رسید.

آدرس کاروانسرای قلعه خرگوشی: یزد، عقدا، بیابان خرگوشی، جنوب باتلاق گاوخونی

جاذبه‌های طبیعی اطراف ورزنه

تالاب گاوخونی

تالاب بین‌المللی گاوخونی با ارتفاع ۱۴۷۵ متر از سطح دریا و مساحت ۴۷۶ کیلومتر مربع، یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان اصفهان است که در ۱۶۷ کیلومتری جنوب شرق اصفهان در کنار شهر ورزنه و در مجاورت تپه‌های شنی کویر ورزنه قرار دارد. تالاب گاوخونی در انتهای رودخانه‌های زاینده رود، زر چشمه و ایزدخواست واقع شده است. 

محیط اطراف تالاب با ویژگی‌های خاص و منحصربه‌فرد جغرافیایی همراه است. بخش‌های شمالی و شمال غربی تالاب، انباشته از جلبک‌های سبز است و ابتدای آن با نیزارها و گزستان پوشانده شده است؛ در حالی که در حاشیه جنوبی آن، یک نمکزار وسیع وجود دارد که در اثر تبخیر زیاد آب و باقی ماندن و انباشته شدن کریستال‌های نمک پدید آمده است. در غرب و جنوب غربی تالاب گاوخونی با تپه‌های ماسه‌ای بادی روبه‌رو خواهید شد که بر اثر وزش بادهای کویری به وجود آمده‌اند و بسیار زیبا هستند.

بخش شرقی تالاب، محصور به یک دشت تپه ماهوری محاط در کوهستان‌های بلند و در طول محور اصفهان است. کوه سیاه در گوشه شمال غربی تالاب قرار دارد. از انواع گیاهان تپه ماهورها می‌توان به درمنه دشتی، اشنان، جارو سفید، خارشتر، انواع شورها، ارمک، گز، قیچ، پرند، سبد و افدرا اشاره کرد.

کوه سیاه

کوه سیاه در شمال تالاب بین‌المللی گاوخونی و در ۲۵ کیلومتری شهر ورزنه قرار دارد. این کوه از جنس بازالت و آتشفشانی است و به‌دلیل ترکیبات شیمیایی آهن و منیزیم به رنگ سیاه است. دهانه آتشفشانی و هلالی شکل کوه سیاه یکی از زیباترین فرم‌های زمین‌شناسی این منطقه به شمار می‌آید. گردشگران با تنها ۲۰ دقیقه پیاده روی در دامنه کوه سیاه می‌توانند به مناظری بی‌نظیر از تالاب گاوخونی و اطراف آن دسترسی پیدا کنند. عمر این آتشفشان، بیش از حدود ۵ تا ۱۱ میلیون سال است و بازدید از آن به علاقه‌مندان به طبیعت و زمین‌شناسی توصیه می‌شود.

بند شاخ کنار

بند شاخ کنار، آخرین سازه سنگی و ساروچی است که در مسیر روخانه زاینده رود ساخته شده است و فاصله چندانی با دلتای ورودی تالاب گاوخونی ندارد. طبق گفته مردمان ورزنه حدود صد سال قبل، این بند برای جمع‌آوری آب و آبیاری مزارع شاخ کنار و شاخ میان در دو طرف رودخانه ساخته شد؛ اما متاسفانه با آبگیری سد زاینده‌رود در اواخر دهه ۱۳۴۰ و کاهش حقابه تالاب، مزارع شاخ کنار و شاخ میان خشکیدند و در سال‌های بعدتر به‌علت خشکسالی، نابودی تالاب گاوخونی آغاز شد.

تخت سرخ

تخت سرخ، جزیره‌ای دورافتاده در ۴۵ کیلومتری روستاهای حارث آباد و اسفنداران از بخش جرقویه علیا است که از دور به‌صورت یک خط صاف که نسبت به اطرافش بلندتر است، دیده می‌شود. این خط از شمال تالاب گاوخونی در مجاورت کوه سیاه در صبحگاه و عصرگاه به رنگ قرمز دیده می‌شود؛ البته زمانی که هوا صاف و افق شفاف باشد.

تخت سرخ، پدیده‌ای شگفت‌انگیز است که به شما این امکان را می‌دهد که تالاب گاوخونی را در میلیون‌ها سال قبل و زمانی که دریا بوده است، تصور کنید.

دریاچه نمک خارا

دریاچه نمک خارا یکی از زیباترین نمکزار های ایران در نزدیکی روستای خارا است که حدود ۵۰ کیلومتر با تپه‌های ماسه‌ای ورزنه فاصله دارد. این دریاچه در واقع، یک منطقه وسیع پوشیده از نمک است و یکی از معادن نمک ایران به شمار می‌آید که روزانه بیش از صدها تن نمک از آن استخراج می‌شود. از جاذبه‌های نمکزار خارا می‌توان به چند ضلعی‌های گلی و نمکی آن اشاره کرد.

آدرس دریاچه نمک خارا: اصفهان، کویر ورزنه، ۵۰ کیلومتری تپه‌های شنی 

کویر ورزنه یا کویر مصر

کویر مصر، یک کویر معروف‌ دیگر استان اصفهان است که در نزدیکی روستای مصر قرار دارد و با طبیعت زیبا و منحصربه‌فرد خود، شن‌های روان و درختچه‌های گز، طبیعت‌گردان زیادی را به‌سمت خود جلب می‌کند. عکاسی، پیاده ‌روی روی شن‌های نرم و روان، تماشای پوشش گیاهی فوق‌العاده و بازدید از «دریاچه نمک خور»، بزرگ‌ترین دریاچه نمک فصلی در ایران و «نیزار مصر» در ۶ کیلومتری شمال شرقی روستای مصر از جاذبه‌های گردشگری این کویر به شمار می‌آیند.

خانه‌های روستایی بازسازی شده و اقامتگاه‌های سنتی روستای مصر برای اقامت در کویر مصر، گزینه‌های مناسبی هستند. مسیر دسترسی به کویر ورزنه که با تهران، حدود ۶۴۰ کیلومتر فاصله دارد، از شهرستان خور در غرب استان اصفهان است.

آدرس کویر مصر: استان اصفهان، شهرستان خور و بیابانک، ۵۵ کیلومتری شمال غربی خور، روستای مصر، کویر مصر

کویر ورزنه در بخش شرقی استان اصفهان قرار دارد و با وجود سایت تفریحی واحه و نزدیکی به شهر تاریخی گردشگری ورزنه و تالاب گاوخونی، یکی از بهترین مقاصد کویری این استان و ایران به شمار می‌آید. انتخاب میان این دو کویر، کار بسیار مشکلی است و پیشنهاد ما به شما این است که در صوت امکان، برای سفر به هر دو کویر مصر و ورزنه برنامه‌ریزی کنید.

کویر ورزنه روی نقشه

کویر ورزنه تقریبا بیضی شکل است و گستره تپه‌های شنی آن از شمال به جنوب کشیده شده است. عرض کویر از شمال به جنوب کاهش می‌یابد و تپه‌ها هرچه به‌سمت داخل حرکت کنید، کوتاه‌تر می‌شوند. عرض کویر ورزنه در نواحی شمالی حدود ۳۵ کیلومتر است و در جهت جنوبی به ۵۰۰ متر هم می‌رسد.

کویر ورزنه در قسمت جنوبی به دو دیواره ماسه‌ای جنوبی و شمالی تبدیل می‌شود که در میان آن‌ها دو دیواره از جنس خاک‌های آهکی قلیایی وجود دارند. این دو دیواره در حاشیه جنوب غربی تالاب بین‌المللی گاوخونی به هم متصل می‌شوند و یک دیواره با جهتی شمالی جنوبی تشکیل می‌دهند.

سخن آخر در سفر به کویر ورزنه

لوازم ضروری سفر به کویر ورزنه، کرم ضدآفتاب، عینک آفتابی، کلاه آفتاب گیر، دوربین عکاسی، کفش ساق‌دار، داروهای مورد نیاز، آب، کمی غذا و تنقلات، شارژر و باتری اضافه هستند. اگر قصد دارید در کویر شب‌مانی کنید، حتما تجهیزات کافی کمپینگ و گرمایشی را به‌همراه داشته باشید.

سفر به کویر ورزنه به‌علت نزدیکی به شهر و آبادی، سفری فوق‌العاده است که به خانواده‌ها و گروه‌های مختلف توصیه می‌شود. انواع و اقسام تفریحات هیجان‌انگیز در روزهای کویر و رصد ستارگان و عکاسی در شب‌های آن، تمام اعضای خانواده با هر سن و سالی را راضی خواهند کرد.

تمام مسیر رسیدن به کویر ورزنه آسفالت است؛ پس شما می‌توانید به آسانی با خودروی شخصی به این منطقه سفر کنید. شب را در اقامتگاه‌های اطراف سپری کنید یا در محلی بکر چادر بزنید و از تماشای آسمان پر ستاره کویر، سکوتی جادویی، هوایی تمیز و ظاهر متفاوت کویر در شب لذت ببرید. بازدید از جاذبه‌های گردشگری شهر ورزنه در نزدیکی کویر را نیز به‌هیچ‌وجه از دست ندهید.

به گزارش سایت گردشگری کجارو، کاربافی، یکی از صنایع دستی اهالی مناطق کویر مرکزی ایران است. قدمت بافت این سفره‌های معمولا آبی‌رنگ به دوره تیموریان برمی‌گردد و برای بافت آن‌ها از از نخ پنبه استفاده می‌شود. خرید از اهالی شهر ورزنه برای توسعه اقتصاد محلی را فراموش نکنید. همچنین به‌عنوان یک گردشگر مسئول، تلاش کنید تا با نریختن آشغال و محافظت از پوشش گیاهی و جانوری کویر، نظم اکوسیستم منطقه را به هم نزنید تا آیندگان نیز بتوانند از طبیعت بی‌نهایت زیبای کویرهای ایران لذت ببرند.