افسردگی کودکان؛ علائم، علل و راهکارهای پیشنهادی

گروه ایرنا زندگی - طبیعی است کودکان و نوجوانان گاهی احساس اندوه و افسردگی کنند. وقتی بچه‌ها حادثهٔ سختی را تجربه می‌کنند، مثلاً ازدست‌دادن کسی که دوستش دارند، دچار احساس غم و اندوه شدید می‌شوند و ممکن است تا مدتی نتوانند احساس شادی کنند، حتی وقتی کارهایی را انجام می‌دهند که معمولاً از آن لذت می‌بردند و شاد می‌شدند. اما این اندوه و افسردگی به‌مرورزمان کم و کمتر می‌شود.

افسردگی همان غم و اندوه نیست

افسردگی یک اختلال خلقی است که باعث اندوه و علائمی می‌شود که شدیدتر و ماندگارتر از احساس غم و اندوهی هستند که معمولاً بعد از یک اتفاق تلخ دچارش می‌شوید. افسردگی می‌تواند حتی بدون اینکه اتفاقی رخ داده باشد به وجود بیاید. در مورد بچه‌ها نیز اگر علائمی مانند اندوه و غم هر روز وجود داشته باشند و بیشتر از دو هفته طول بکشند، احتمال افسردگی زیاد است.

کودکان و نوجوانان ممکن است همیشه هم ندانند چگونه باید احساس خود را شرح دهند یا شاید از حرف‌زدن در مورد احساساتشان فرار کنند. عده‌ای از کودکان و نوجوانان نیز سعی می‌کنند احساس خود را پنهان کنند؛ مثلاً به این دلیل که نمی‌خواهند دیگران را اذیت کنند. اما یک سری از علائم وجود دارند که باید به آنها توجه کنید. هر یک از این علائم و نشانه‌ها می‌توانند در بچه‌هایی که افسردگی ندارند هم دیده شوند؛ اما وقتی همه این علائم وجود دارند و تقریباً هر روز هم تکرار می‌شوند پس زنگ خطری برای افسردگی است.

معمول‌ترین علائم افسردگی در کودکان و نوجوانان

. بیش از حد معمول غمگین و حساس به نظر می‌رسند و بیشتر ساعات روز بی‌حوصله‌اند.

. دیگر از فعالیت‌هایی که قبلاً آنها را شاد و راضی می‌کرد لذت نمی‌برند.

دیگر علائم رایج و معمول در افسردگی

کودکان و نوجوانان در هر سنی:

. بیشتر اوقات تنها هستند و کمتر با دوستان خود وقت می‌گذرانند

. برای به خواب‌رفتن یا در خواب ماندن مشکل دارند، یا بیش از حد معمول می‌خوابند

. برای دقت و تمرکز یا انتخاب و تصمیم‌گیری مشکل دارند

. با درس و مدرسه مشکل دارند و موفق نیستند

. وزن یا غذا خوردنشان تغییر چشمگیری کرده است و کم یا زیاد شده است

. زمان زیادی را سرگرم فضای مجازی‌اند

. انرژی و انگیزه کمتری نسبت به همیشه دارند، حتی برای انجام کارهای ساده

. اغلب گریه می‌کنند یا می‌گویند غمگین و ناراحت‌اند یا احساس بی‌ارزش بودن یا گناه می‌کنند

. نگرانی مداوم در مورد آینده دارند

. ترس از دور بودن یا ازدست‌دادن پدر یا مادر دارند

. علائم فیزیکی پنیک، مثلاً عرق‌کردن یا سرگیجه را تجربه می‌کنند

. از رفتن به مدرسه یا شرکت در فعالیت‌های اجتماع اجتناب می‌کنند

در بین نوجوانان و جوانان

. احساس بی‌تفاوتی یا بی امیدی نسبت به آینده دارند

. بی‌علاقگی و بی‌تفاوتی نسبت به وضعیت ظاهر و بهداشت شخصی در آن‌ها دیده می‌شود

. به سمت مواد مخدر گرایش پیدا می‌کنند

علت افسردگی کودکان چیست؟

افسردگی و اضطراب در کودکان دلایل زیادی می‌تواند داشته باشد، از جمله:

. محیط (مثلاً مشکلات خانوادگی)

. سابقه افسردگی در خانواده

. بیماری‌های جسمی

. حوادث ناگوار زندگی

. استفاده از الکل یا مواد مخدر

افسردگی کودکان و نوجوانان چقدر شایع است؟

افسردگی یکی از شایع‌ترین اختلالات خلقی در ایالات متحده آمریکاست و میزان آن نیز طی سال‌های اخیر افزایش یافته است. تقریباً یک‌پنجم نوجوانان زمانی طی سال‌های نوجوانی خود افسردگی را تجربه می‌کنند و هر ساله حدود یک یازدهم نوجوانان زمان‌هایی دچار افسردگی جدی هستند.

کارشناسان تخمین می‌زنند بین ۲ تا ۳ درصد از بچه‌های سه تا یازده‌ساله افسردگی دارند. در مورد بچه‌های سه‌ساله نیز هر چند شایع نیست؛ اما موارد افسردگی وجود دارد. افسردگی در کودکان و نوجوانان بسیار نگران‌کننده است زیرا می‌تواند منجر به عواقب جدی شود.

آیا افسردگی انواع گوناگونی دارد؟

اختلال افسردگی عمده یا ماژور

اگر حداقل پنج علامت از افسردگی و به مدت بیشتر از دو هفته و در بیشتر روزها وجود داشته باشد، پزشکان آن را اختلال افسردگی ماژور تشخیص می‌دهند. البته اختلال افسردگی ماژور می‌تواند خفیف، متوسط و یا شدید باشد؛ اما همهٔ بچه‌هایی که اختلال افسردگی ماژور دارند به‌سختی می‌توانند زندگی روزمره خود را پیش ببرند.

اختلال افسردگی پایدار یا مداوم

این نوع افسردگی شدت کمتری دارد و بچه‌هایی که به آن دچارند ممکن است بتوانند زندگی روزمره خود را مدیریت کنند. اما در بهترین حالت خود نیستند و احساس اندوه دارند. معمولاً درصورتی‌که علائم افسردگی بیشتر از یک سال ادامه داشته باشند پزشکان آن را اختلال افسردگی پایدار تشخیص می‌دهند. کودکی که اختلال افسردگی پایدار دارد ممکن است زمان‌هایی دچار اختلال افسردگی ماژور نیز بشود.

چه باید بکنم اگر کودکم افسرده به نظر می‌رسد؟

با فرزندتان حرف بزنید

لازم است در مورد احساسات کودکتان باز و صمیمی با او حرف بزنید و او را تشویق کنید در مورد احساسات خود راحت با شما حرف بزند و بدون قضاوت فقط به او گوش بدهید. اغلب بچه‌ها و نوجوانان موضوع احساسات خود را برای حرف‌زدن پیش نمی‌کشند؛ اما اگر شما مستقیماً از آنها سؤال کنید احتمالاً رک و راست پاسخ خواهند داد. فرزند شما هر جوابی که داد، اگر متوجه علائم افسردگی شدید که بیشتر از دو هفته ادامه‌دار شده حتماً با پزشک مشورت کنید.

از پزشک کمک بخواهید

پزشک کودکتان می‌تواند کمکتان کند تا متوجه شوید آیا کودکتان افسرده است یا نه. پزشکان از تکنیک‌های خاصی که مناسب سن کودک است برای تشخیص استفاده می‌کنند. اگر فرزندتان افسردگی داشته باشد پزشک درمان را شروع می‌کند یا خانواده شما را جهت تراپی و مشاوره به یک متخصص معرفی می‌کند.

از کودکتان حمایت کنید

افسردگی درمان می‌شود؛ اما چند هفته طول می‌کشد تا اولین علائم بهبودی را ببینید. ممکن است کودکتان وقتی ببیند فوراً حالش خوب نشده احساس ناامیدی کند. اما شما باید حتماً روند درمان را ادامه دهید، یعنی داروهای تجویزی را طبق دستور به کودک بدهید و در جلسات تراپی حاضر شوید. در این میان کارهایی نیز می‌توانید برای حمایت از فرزندتان انجام دهید:

. سطح آگاهی خودتان و خانواده‌تان را بالا ببرید. کودکی که افسرده است، علائم را تظاهر نمی‌کند. شاید کودک به نظر تنبل یا لجباز به نظر برسد؛ اما در واقع علامتی از افسردگی را نشان می‌دهد.

. به کودکتان بگویید تا بداند احساس ناامیدی علامتی از افسردگی است و تصویر درستی از واقعیت نیست.

. روی نقاط قوت فرزندتان تمرکز کنید، نه اینکه به نقص‌ها و کمبودهایی بپردازید که باید اصلاح شوند. کودک را تشویق کلامی کنید. به کودک کمک کنید مشکلات را از زاویه دیگری ببیند و در دیدن چیزهای مثبت کمکش کنید.

. به کودک کمک کنید استراحت کند و در فعالیت‌های ورزشی و تفریحی و فکری کنارش باشید. کودک را تشویق کنید ورزش کند، خوب بخوابد و غذاهای خوب بخورد تا به احساس بهترش کمک کند.

. هر چند ارتباط با دیگران خوب و مؤثر است؛ اما مدت زمانی را که فرزندتان در شبکه‌های اجتماعی مجازی سپری می‌کند محدود کنید. ارتباط با دیگران از طریق پیام دادن و از راه دور هرگز جایگزین ارتباطات رودررو با دوستان و خانواده نمی‌شود و در واقع می‌تواند باعث شود فرزند شما بیشتر احساس دوری از دیگران کند.

مراقب کودک و امنیت او باشید تا جلوی خودکشی احتمالی او را بگیرید

به گزارش وب گاه تبیان، حتی فکر اینکه کودکتان به خودش آسیبی بزند هم ترسناک است. اگر کودکتان احساس افسردگی می‌کند اقدامات اضافه‌تری برای امن‌تر کردن خانه انجام دهید، مثلاً هیچ سلاحی در خانه نگهداری نکنید و داروها و مواد شیمیایی و هر گونه وسیله و ماده خطرناکی را از دسترس کودک کاملاً دور و مخفی نگه دارید. سایر اقدامات:

. زنگ خطرها را بشناسید. کودک شما باید افکار یا موقعیت‌هایی را که به‌طورکلی منجر به افکار خودکشی می‌شوند بنویسد. همچنین وقتی به خودکشی فکر می‌کند یا احساس افسردگی می‌کند باید لیستی از کارهایی که می‌تواند انجام دهد تهیه کند تا حالش بهتر شود.

. لیستی از افرادی که می‌توانند کمک کنند با شماره تلفن‌هایشان تهیه کنید تا وقتی کودکتان دچار استرس و اضطراب می‌شود یا علائم خطر را دارد بتوانند کمکتان کنند. این لیست می‌تواند شامل خانواده و دوستان و تراپیست یا پزشک فرزندتان شود.