گروه ایرنا زندگی - برگ‌های تاریخ مشروطه می‌گویند بیشتر کاسب‌های دنیا دیده و ملاک آن روزگار دل به دل مردم دادند. در صف اول عدالتخواهی آنان ایستادگی کردند و در این راه از بذل و بخشش مال شان دریغ نمی‌کردند. اگر حاج میرزا حسن کمپانی صاحب خانه تاریخی امین الضرب را سردرمدار این جرگه از تاجران دوره قاجار بنامیم پر بیراه نگفته‌ایم. این تاجر بزرگ ثروتش را وقف مشروطه خواهان کرد و آنقدر دراین راه اصرار ورزید که فرمان مشروطیت از پله های ورودی هشتی و سرسرای خانه او برای تجار و بازاریان خوانده شد. حالا بیش از یک قرن از آن روز می‌گذرد. خانه امین‌الضرب معروف هنوز در خیابان امیر کبیر و ابتدای خیابان ایران نفس می‌کشد. دیگر مثل آن روزها به سادگی نمی‌توان درهای این خانه را گشود. میراث داران خانه در این سال‌ها کمتر میزبان اهالی رسانه بوده‌اند و همین حال و هوایی راز آلود به اندرونی خانه امین‌الضرب می‌دهد. تهران شناسان و کارشناسان میراث فرهنگی می‌گویند این خانه تنها به ثبت میراث فرهنگی رسیده است و با توجه به قدمت 160 ساله‌اش اگر به آن رسیدگی جدی نشود ممکن است به سرنوشت خانه‌های تاریخی در آستانه فروپاشی تهران قدیم بپیوندد.
اندر احوالات صاحب این خانه
نقل قول‌های تاریخی متعددی از میراز حسین خان کمپانی معروف به امین‌الضرب وجود دارد. نام او در چند کتاب تاریخی برده شده است. پدرش سرپرست ضرابخانه دربار قاجار بود و پس از او خود نیز در این فن مهارت پیدا کرد. مشهور است که میراز حسین‌خان در سن 16سالگی وارد دنیای تجارت شده و دمی از تکاپو نمی‌نشسته است. کارنامه درخشان میرزا حسین خان کمپانی نشان می‌دهد که او از ثروت و اعتمادی که در اختیار داشته تنها به دنبال سود و منفعت شخصی نبوده است. ایجاد خط آهن بین محمد آباد و آمل، احداث کارخانه برق، احداث کارخانه بلور سازی، تاسیس کارخانه چینی سازی تهران، ایجاد کارخانه ابریشم بافی، ایجاد کارگاه‌های ابریشم تابی، بنای کاروانسرای حسن آباد در میانه راه تهران و قم، پیشنهاد تاسیس نخستین بانک و نخستین کارخانه ذوب آهن تنها بخشی از خدمات این تاجر اواسط دوره قاجار بوده است.
خرید گندم و مهار قحطی
تهران قدیم روزگار قحطی فراوان به خود دیده است .اما قحطی سال 1288 یکی از سنگین ترین آنها بوده است .در آن روزگار خشکسالی به شهر ها غالب شده بود .کشاورزان خسران زیاد دیده بودند و گندم حکم طلا پیدا کرده بود.کسی اگر خرده نان و خوراکی داشت پنهانی از بیم دزدیده شدنش آن را پنهانی و در هفت پستو به دهان می گذاشت.در چنین اوضاع و احوالی کک ثروتمندان درباریان و منتصبان آن ها نمی گزید.آن ها مثل همیشه با شکم های سیر نظاره گر این وضعیت بودند.تا این که میرزا حسین خان امین الضرب دوباره ثروتش را در راه مردم بکار گرفت.در کتاب های تاریخی معاصر آمده است که او به سرعت با کشاورزان مازندرانی به توافق رسید و مقادیر بسیار زیادی گندم از آنها خریداری کرد.برا ی ان که این بار زودتر به تهرانیان برسد هزینه ای مضاعف پرداخت و با ورود این محموله گندم مردم یک شهر از گرسنگی و مرگ حتمی نجات پیدا کردند.
سید جمال‌الدین اسدآبادی مهمان این خانه بود
می‌گویند همیشه بساط سفره‌های اطعام و روضه خوانی و جشن های ملی و مذهبی در خانه امین الضرب به پا بوده است. ایوان و سرسرا و حوض خانه و عمارت های این خانه پاخور شخصیت های بزرگ سیاسی و تاریخی بوده است. سید جمال الدین اسد آبادی به دعوت ناصرالدین شاه به کشور بازگشت اما در خانه میرزا حسین خان امین الضرب اقامت کرد. میرزا حسین با زبان های مختلفی آشنا بوده است و در طول دو ماه عربی را هم نزد سید جمال الدین اسد آبادی می‌آموزد. او تحت تاثیر اندیشه های اسلام گرایانه شیخ قرار می‌گیرد و بیش از پیش در راه حق مبارزه می‌کند. بعد از صادر شدن فرمان مشروطیت او از سوی تجار بازار تهران نماینده مجلس می شود تا منافع بیشتری را نصیب مشروطه خواهان کند.
تنها ثبت کافی نیست
هیچ یک از میراث‌داران خانه امین‌الضرب که حالا همه آن ها را با عنوان خاندان بزرگ مهدوی می‌شناسند راضی به گفتگو درباره خانه و وضعیت دقیق آن نمی‌شوند. این خانه به جا مانده از نخستین کارآفرین عمده تهران تنها در سال 82 به ثبت فهرست آثار ملی میراث فرهنگی کشور رسیده است و دیگر هیچ. در این سال ها البته تا دل تان بخواهد شاهد اتفاق های ناگوار در این ملک و عمارت قدیمی بوده‌ایم. حدود 8 سال پیش بود که اهالی محله ایران شاهد تغییراتی در کاربری این خانه قدیمی شدند. در دیوار بلند شرقی این بنا 8 باب مغازه تجاری احداث شد. حالا این فروشگاه‌های مدرن که به جمع مغازه‌های راسته و اتحادیه لوازم خانگی فروشان امین حضور پیوسته اند با کرکره های برقی نقره ای رنگ شان وصله ناجور خانه امین‌الضرب شده‌اند. هیچ کس نمی‌داند صاحبان این فروشگاه ها با کدام مجوز و به پشتیبانی کدام نهاد اقدام به این کار کرده‌اند. طبق قانون هرنوع دخل و تصرف و تغییر کاربری در املاکی که در فهرست بافت تاریخی قرار دارند و به ثبت میراث فرهنگی رسیده‌اند تخلف محسوب شده و پیگرد قانونی دارد. به نظر می‌رسد ادامه این روند سرنوشتی مانند خانه‌های از دست رفته تاریخی را نصیب خانه امین‌الضرب کند.
خانه موزه مشروطه
نصرالله حدادی مورخ تهران قدیم در باره این بنا می‌گوید: «خان امین الضرب ارزش تاریخی بسیاری دارد چرا که معماری دوره قاجار در آن به خوبی نمایان است و از طرفی این مکان محل سکونت یکی از شخصیت های تاثیر گذار تاریخی بوده است. این خانه از عمارت‌های مختلف تشکیل شده است که ساختمان اصلی آن محل سکونت امین الضرب و ساختمان های دیگر محل اسکان خدمه و خانه ورثه و فرزندان ایشان بوده است.»
این تهران شناس می‌گوید تا به حال چند بار زمزمه‌های خرید این خانه توسط نهاد های دولتی به گوش رسیده اما این اقدام بدون نتیجه مانده است: «در سال 1370 شرکت توسعه فضاهای فرهنگی خواهان خریداری این عمارت شد اما میراث داران و خاندان مهدوی در این زمینه همکاری کافی را نداشتند. همانطور که باره گفته شده این بنا ارزش تاریخی زیادی دارد و رویداد های تاریخی آن در کنار گنجینه نسخ خطی امین‌الضرب و وسایل به جا مانده از او باید با تغییر کاربری خانه از مسکونی به خانه موزه حفظ و حراست شوند. لیلا اصلانی
نظر شما