روستای کندوان؛ جریان زندگی میان صخره‌ها

گروه ایرنا زندگی-  زمانی که این روستا توسط عده ای برای سکونت انتخاب شد هیچ مصالح خاصی برای ساخت خانه های آن استفاده نشد و مردم  با وسایل ابتدایی شروع به کندن صخره ها کردند تا بتوانند در دل آن ها پناه بگیرند. این روستا امروزه به یکی از قطب های مهم گردشگری استان آذربایجان شرقی تبدیل شده است. بسیاری از گردشگران از داخل و خارج کشور برای دیدن این روستای صخره ای به این استان سفر می کنند. در کنار ظاهر و معماری جذاب کندوان، جاذبه های دیدنی فراوان، آب و هوای کوهستانی و دلپذیر، مردمی با سبک زندگی متفاوت و سوغاتی به شیرینی عسل همگی عواملی هستند که باعث انتخاب کندوان برای سفر می شوند.  

تاریخچه روستای کندوان

در رابطه با پیشینه روستای کندوان نظرات متفاوتی وجود دارد. عده ای می گویند قدمت این روستا به ۶۰۰۰ سال قبل و عده ای دیگر می گویند به ۳۰۰۰ سال قبل می رسد. بر این اساس حکایت های مختلفی درباره تاریخچه روستای کندوان وجود دارد که یکی از آن ها در این باره می گوید: زمانی که قوم مغول به ایران حمله کردند مردم روستای حیله ور به این مکان مهاجرت کردند. روستای حیله ور یک روستای کوچک در دو کیلومتری غرب کندوان است. هنگامی که مغول ها وارد ایران شدند مردم این روستا به دشتی در کندوان مهاجرت کردند و پس از مدتی در صخره های این روستا حفاری انجام دادند تا مکان مناسبی برای پناه گرفتن داشته باشند و اینگونه شد که روستای کندوان با خانه های صخره ای، شکل گرفت. اما دومین حکایت که میتوان گفت قابل باورتر است مربوط است به مهاجران دریاچه ارومیه. گفته می شود اجداد فعلی روستائیان کندوان در جزیره شاهی اسلامی واقع در دریاچه ارومیه ساکن بودند. تا اینکه بین دو دولت ایلام و آشور در کنار دریاچه ارومیه جنگ بزرگی در می‌گیرد. ایلامیان در جریان این جنگ برای فراری دادن مردم، ‌ مارها را در جزیره رها می‌کنند. اهالی روستا هم که با حمله گسترده مارها مواجه شده بودند برای حفظ جان خود مجبور می‌شوند از جزیره و دریاچه فرار کنند. آن‌ها در مسیر خود به صخره‌های سنگی کندوان می‌رسند و با کندن سنگ‌ها در دل کوه، برای همیشه در این روستا ساکن می‌شوند.

نام گذاری روستای کندوان

در مورد نام روستای کندوان نیز مانند داستان شکل گیری اش، نظریه های مختلفی وجود دارد. عده ای معتقدند کندوان ترکیب واژه کند به معنای روستا و وان اشاره به مکان است. عده ای دیگر نیز معتقدند کندوان از واژه کندو گرفته شده است. چرا که در گذشته در این منطقه زنبور پرورش می دادند. برخی دیگر نیز می گویند به خاطر شکل و ظاهر صخره های کندوان که شبیه به کندو عسل است این نام را بر این روستا گذاشته اند. یک نظریه دیگر هم در مورد نام روستای کندوان می گوید که این نام از واژه کندئوان نشات گرفته است. این واژه از کندی به معنای خود + ائو به معنای خانه + ان پسوند مکان تشکیل  شده که در مجموع کندوان به معنای خانه‌ای از خود است.

روستای کندوان کجاست؟

روستای کندوان در استان آذربایجان شرقی و در فاصله ۶۰ کیلومتری از مرکز این استان یعنی شهر تبریز قرار گرفته است. این روستا که از توابع شهر اسکوست در فاصله ۱۶ کیلومتری این شهر قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریا ۲۲۰۰ متر است.   

معماری روستای کندوان

همانطور که از شواهد نیز پیداست منحصر به فرد ترین ویژگی کندوان معماری آن است. معماری این روستا از نوع صخره ای است و خانه‌های کندوان مثل خانه‌های دیگر روستاهای تپه‌ای در ایران به صورت پلکانی ساخته شده است و کوچه‌هایی باریک با شیب تند، این خانه ها را با هم مرتبط می‌کنند. این صخره ها که به آن کران و به زبان محلی قبه می گویند، بدون هیچ دخالت انسانی و به صورت طبیعی به این شکل در آمدند. این کران های طبیعی به مردم اجازه دادند تا درون آنها فضاهای متعددی مانند خانه، آغل و انبار درست کنند. در این خانه ها تمام مصالح به کار رفته از جنس سنگ و صخره و چوب است و قسمت های مختلف شامل اشپزخانه، فضای نشیمن و … نیز دارد. ارتفاع برخی صخره ها به گونه ای است که باعث شکل گرفتن خانه های چند طبقه شده است. طبقه همکف بیشتر به محل نگهداری حیوانات اختصاص دارد و طبقه‌های دوم و سوم برای اقامت و طبقه چهارم نیز به عنوان انباری استفاده می شود. آشپزخانه نیز در فضای بیرون کران ساخته شده است. طبقات خانه ها به وسیله پله هایی از جنس صخره ها از بیرون به یکدیگر متصل می شوند و از داخل به هم راه ندارند. جالب است بدانید در برخی خانه ها سکوهایی وجود دارد که از آن به عنوان محل خواب استفاده می کنند. درهای ورودی خانه ها به خاطر محدودیت حفاری در صخره ها ارتفاع کمی دارند. ارتفاع درها عموما بین ۱/۵ تا ۱/۶ متر است و عرضی معادل  ۱ تا ۱/۳ متر دارند. همچنین برای اینکه درها بتوانند از ورود سرما، باران و برف به درون خانه جلوگیری کنند، آن‌ها را در فضای داخل دیوارها ساخته‌اند. فضای بیرونی خانه ها که آن هم با تدابیری شگفت انگیز ساخته شده است. برای مثال بخاطر جنس خاک کندوان که از آهک است نمی توان چاه فاضلاب حفر کرد، بنابراین مردم برای حل مشکل خود آبریزگاه‌هایی را در بیرون از کران ایجاد کردند. این آبریزگاه‌ها به شکل اتاق های دست ساز در دو طبقه ساخته می شد که که طبقه پایین آن محل جمع شدن فاضلاب بود. بعضی از این آبریزگاه‌ها دو چاه دارند و هنگامی که یکی پر شد، از آن استفاده نمی‌کنند تا خشک شود و دوباره به کار گرفته شود. در ضمن فضولات خشک شده حاصل از این فاضلاب‌ها نیز دور ریخته نمی شد و به عنوان منبع سوخت برای تنور ها و همچنین کود باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گرفت. در گذشته فضای داخل صخره ها با تنور گرم می شد اما بعدها که از نفت برای گرمایش استفاده کردند تنورها نیز به آششپزخانه ها در بیرون کران برده شد.  

جاذبه های دیدنی کندوان

روستای صخره ای

بدون شک اصلی ترین جاذبه این روستا خود روستاست. قدم زدن بین راه های پرشیب این روستا و دیدن خانه های صخره ای به اندازه جذاب است که سیر نخواهید شد. شما می توانید ضمن قدم زدن در روستا با مردم محلی معاشرت داشته باشید و از محصولات و صنایع دستی آن ها خریداری کنید. عکاسی در فضای روستا هم از مهمترین تفریحات گردشگران در روستای کندوان است.  

مسجد بزرگ

بزرگترین کران یا صخره روستا به مسجد بزرگ معروف است. این صخره نیز چهار طبقه است که طبقه اول آغل، طبقه دوم فضای اصلی مسجد، طبقه سوم مسکونی و طبقه چهارم محل انبار است. خود فضای مسجد به دو قسمت زنانه و مردانه تقسیم می شود. دیوارهای مسجد پوششی از گچ سفید دارند و دورتادور آن با شمع و چراغ و مهر تزئین شده است. طاقچه هایی نیز برای قرار دادن چای وجود دارد.  

موزه مردم شناسی کندوان

اگر قصد دارید بیشتر با نوع معیشت و زندگی مردم بومی کندوان آشنا شوید می توانید از موزه مردم شناسی کندوان بازدید کنید. این موزه که یک موزه خصوصی محسوب می شود این فرصت را در اختیار بازدیدکنندگان قرار می دهد تا از نزدیک با فرهنگ مردم کندوان و چگونگی زندگی آن ها در این روستای صخره ای آشنا شوند.  

مسجد کوچک

مسجد کوچک که در یک طبقه صخره ای قرار دارد در گذشته برای نماز صبح استفاده می شد متاسفانه امروزه این مسجد متروکه شده و چیز زیادی از آن باقی نمانده است.  

آب معدنی کندوان

یکی از معروف ترین و بهترین چشمه های آب معدنی در کندوان واقع شده است. آب این چشمه خاصیت درمانی دارد و برای بیماری‌های کلیوی و مجاری ادرار بسیار مفید است. چشمه آب معدنی کندوان در دامنه کوه و در کنار دره سرسبز روستا واقع شده و به وسیله چند شیر آب در دسترس  برای استفاده مردم است.  

دسترسی به روستای کندوان

اگر با هواپیما، قطار و یا اتوبوس به تبریز سفر کرده اید می توانید بعد از رسیدن به تبریز با اتوبوس هایی که به مقصد کندوان می روند خود را به این روستا برسانید. اما اگر با ماشین شخصی به تبریز سفر کرده اید برای رفتن به روستای کندوان باید ابتدا خود را به شهر اسکو در ۶۰ کیلومتری تبریز برسانید. بعد از اینکه به اسکو رسیدید به سمت جنوب این شهر و خیابان چایکنار در پیش بگیرید. سپس شهر اسفنجان  را که رد کردید پس از ۷ کیلومتر به یک دوراهی در می‌رسید که راه سمت چپ شما را به روستای کندوان می رساند.  

اقامتگاه های کندوان

برای اقامت در روستای کندوان گزینه های مختلفی دارید:

هتل صخره ای لاله کندوان

هتل صخره ای هما کندوان

هتل نظری

هتل عمارت سنگی

هتل صخره ای تورال

سوئیت صخره ای بام کندوان

اقامتگاه بومگردی گونش کندوان

اقامتگاه بوم گردی آراز

اقامتگاه بوم‌گردی سهند کندوان

علاوه بر این اقامتگاه ها شما می توانید خانه هایی با قیمت پایین تر نیز در خود روستا برای مدت زمانی که در این روستا هستید، اجاره کنید. به طور تقریبی هزینه اقامت در کندوان از شبی ۲۰۰ هزار تومان آغاز می شود تا ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان می رسد.  

مردم روستای کندوان

بدون شک یکی از جاذبه های دیدنی روستای کندوان مردم بومی این منطقه هستند. مردمی که شاید در نگاه اول کمی  خجالتی و کم حرف به نظر برسند اما وقتی پای صحبت آنها می نشینید متوجه گذر زمان نمی شوید. مردم روستای کندوان نیز از اقوام شریف ترک هستند و به زبان آذری صحبت می کنند. به علت شرایط جغرافیایی کندوان پیشه مردم این روستا اغلب دامداری و فروش محصولات دامی و خشکبار و گاها صنایع دستی است. اگر تجربه رفتن به این مکان را داشته باشید حتما متوجه شده اید که دختران و زنان روستا حجب و حیا خاصی دارند و اغلب دوست ندارند مقابل دوربین گردشگران قرار بگیرند. به خاطر زمستان های سرد و طولانی این روستا مردم کندوان آداب و رسوم و مراسم های خاصی برای فصل زمستان دارند که از جمله معروف ترین آنها رسم چهار چهارشنبه است. یکی دیگر از رسوم جالب مردم کندوان که در روایت های تاریخی از آن یاد شده است این است که هر پسری که قصد ازدواج داشت، پیش از برگزاری مراسم عروسی ابتدا باید در میان صخره‌های دست نخورده روستا، برای خود و همسر آینده‌اش خانه‌ای ساخته و سپس ازدواج می‌کرده است.

سوغات روستای کندوان 

سوغات کندوان شامل خوراکی های خوشمزه و صنایع دستی است. این خوراکی ها شامل: فندق، بادام، میوه های خشک و عسل می شوند که در این بین معروف ترینشان عسل است. در کنار این خوراکی های خوشمزه شما می توانید صنایع دستی همچون گلیم و قالیچه نیز از مردم این روستا خریداری کنید و به عنوان یادگاری از این روستای زیبا داشته باشید.  

بهترین زمان سفر به کندوان

با توجه به اینکه این روستا در ناحیه کوهستانی قرار گرفته است بهترین زمان سفر به این روستا از اوایل اردیبهشت تا آخر شهریور ماه است. البته توجه داشته باشید که با اینکه از نظر آب و هوایی فصل تابستان زمان مناسبی برای سفر به کندوان است اما در این مدت حجم مسافرت به این منطقه بیشتر است و ممکن است شلوغی کمی اذیت کننده باشد.  

اگر قصد سفر به این منطقه زیبا و خوش آب و هوا را دارید تا چند روزی از هیاهو شهر نشینی و اسارت بین دیوارهای بتنی و فلزی خلاص شوید و در طبیعت بکر این منطقه میان صخره ها اقامت کنید، حواستان به مردم بومی این منطقه و حریم خصوصیشان باشد. ما موظفیم به عنوان میهمانان این روستا به قوانین آنها احترام بگذاریم و تداخلی در معیشت آنها ایجاد نکنیم. یادمان باشد که همین تفاوت های فرهنگی است که زیباست و ما سفر می کنیم که با همین تفاوت ها آشنا شویم.