علائم و راهکارهای درمان وسواس فکری در کودکان

گروه ایرنا زندگی - اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) فقط بزرگسالان را تحت تاثیر قرار نمی دهد. در واقع، بین ۰.۲۵٪ تا ۴٪ از کودکان مبتلا به OCD هستند. میانگین سن شروع این اختلال در کودکان تقریباً ۱۰ سالگی است، اگرچه این اختلال در کودکان زیر ۵ سال نیز قابل تشخیص هستند. در موارد نادر، کودکان در حدود سن ۳سالگی علائم این بیماری را نشان می دهند.

این نوع اختلال، به شکل قابل توجهی کارکرد و عملکرد روزانه کودک را تحت شعاع قرار داده و در روند رشد او تاثیرات نامطلوبی از خود برجای گذاشته و مشکلات زیادی را ایجاد می سازد.

آنجایی که بروز این نوع اختلال در کودکان نمایانگر وجود اضطرابی پنهان در نهان آنها است، به همین جهت، وسواس فکری در کودکان باید کاملاً جدی گرفته شود. در این زمینه نقش والدین نیز بسیار پر رنگ و برجسته است. چراکه کودکان از ماهیت رفتاری اجباری و افکار وسواسی خود آگاهی نداشته و در بیان و ابراز هیجانات و احساسات با مشکل روبرو می گردند.

بر همین اساس، لازم است والدین از نشانه های وسواس فکری در کودکان، آگاهی داشته تا بتوانند مداخلات درمانی کودک را در اسرع وقت شروع کنند. 

علائم اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) در کودکان
OCD یک وضعیت سلامت روان است که با وسواس ها و اجبارهایی که در زندگی روزمره تداخل ایجاد می کنند، مشخص می شود.

علائم و نشانه های OCD در کودکان را می توان بر اساس وسواس و اجبار طبقه بندی کرد.

وسواس های رایج در بین کودکان مبتلا به OCD عبارتند از:

- افکار یا تصاویر مزاحم و ناخواسته از چیزهای خشن یا آزاردهنده، مانند آسیب رساندن به دیگران

- نگرانی شدید در مورد بروز اتفاقات بد، انجام کاری اشتباه یا دروغ گفتن

- احساس اینکه همه چیز باید «درست» باشد

- مشغله فکری به نظم، تقارن یا دقت

- نگرانی در مورد مریض شدن، یا مریض شدن دیگران، یا سرفه کردن

- اجبارها اغلب (اما نه همیشه) با وسواس مرتبط هستند. به عنوان مثال، اگر کودک از میکروب ها می ترسد، ممکن است مجبور شود دست های خود را به طور مکرر بشویید.

اجبارهای رایج در بین کودکان مبتلا به وسواس فکری عبارتند از:

- بارها و بارها شمردن چیزها
- آداب و رسوم مفصلی که باید هر بار دقیقاً به همان صورت انجام شود (یعنی مراسم قبل از خواب)
- شستن زیاد دست ها، دوش گرفتن یا مسواک زدن
- تکرار بیش از حد صداها، کلمات یا اعداد برای خود
- مرتب کردن یا تنظیم مجدد چیزها به روشی خاص یا متقارن
- بررسی مکرر (مانند بررسی مجدد قفل بودن درب، خاموش بودن اجاق گاز، یا انجام درست تکالیف)
- به طور مکرر به دنبال کسب اطمینان از دوستان و خانواده بودن

علل بروز وسواس فکری در کودکان
اگرچه علل دقیق OCD در کودکان ناشناخته است، محققان معتقدند عوامل متعددی در این امر نقش دارند:

- ساختار مغز: مطالعات تصویربرداری ارتباطی بین OCD و ناهنجاری‌های قشر پیشانی و ساختارهای زیر قشری مغز پیدا کرده‌اند.
- تروما در اوایل زندگی: برخی از مطالعات ارتباطی را بین ترومای اوایل زندگی، مانند تجاوز جنسی، و علائم OCD در دختران نابالغ پیدا کرده اند.

- ژنتیک: اگرچه «ژن OCD» وجود ندارد،اما شواهدی برای نسخه های خاص (الل ها) ژن های خاص وجود دارد که ممکن است نشانه آسیب پذیری بیشتر باشد. علاوه بر این، OCD در خانواده‌ها گسترش می یابد: هر چه اعضای خانواده مبتلا به این اختلال به فرد نزدیک‌تر باشند و در زمان شروع علائم جوان‌تر باشند، خطر ابتلای فرد یاد شده به این عارضه بیشتر می‌شود.
- استرس: استرس ناشی از مشکلات روابط، مشکلات در مدرسه و بیماری می تواند محرک های قوی برای علائم OCD در کودکان باشد.

درمان وسواس فکری در کودکان

به طور کلی، درمان وسواس فکری در کودکان، فرآیندی طولانی مدت و زمانبر است. به همین منظور و برای موفقیت و نتیجه گیری بهتر در فرآیند درمان، نیاز است که والدین در تمام مدت حمایت و پشتیبانی خود را از کودک ابراز نمایند. از سوی دیگر، درک کردن موقعیت و پذیرش کودک، در کاهش اضطراب او تاثیر بسزایی برجای می گذارد.

برای جلوگیری از شدت یافتن نشانه های وسواس فکری در کودکان، مراجعه به روانشناس و انجام جلسات مشاوره بسیار تاثیر گذار و مؤثر است. در این حالت، درمانگر با انجام مصاحبه بالینی، علاوه بر تشخیص مشکلات کودک، شروع مداخلات درمانی را در دستور کار قرار می دهد. از روش های درمان اختلال وسواس فکری، شیوه درمان شناختی رفتاری است.

در این روش، درمانگر به کودک در جهت مواجه با ترس های خود و ترک رفتارها و کارهای وسواسی، کمک شایانی می کند. ناگفته نماند که در خلال درمان شناختی رفتاری، سایر اعضای خانواده کودک نیز به منظور آشنایی با اختلال وسواس فکری در کودکان و فراگیری نحوه مدیریت و کنترل این اختلال، شرکت داده می شوند. همچنین در این روش درمانی به کودک مهارت های کارآمد و کاربردی برای بهره بردن در تمام امور زندگی آموزش داده می شود. روش درمان شناختی رفتاری غالباً به دو قسمت شناخت درمانی و مواجه و پیشگیری از واکنش تقسیم می شود.

در روش پیشگیری از واکنش به منظور درمان اختلال وسواس فکری، درمانگر از فرد می خواهد که به صورت مرتب با وسواس فکری خود مواجه گردد. در ادامه فرد ضمن اجتناب از رفتار وسواس گونه، باید درصدد مقابله و غلبه بر آن برآمده تا به تدریج میزان اضطرابش کاهش پیدا کند. روش شناخت درمانی برای درمان وسواس فکری در کودکان، بر افکار وسواس گونه معطوف شده است. همچنین در این روش فرد نحوه برخورد مؤثر و سالم با افکار وسواسی را فرا می گیرد.