تماشای تمدن تاریخی در دل غارهای باستانی مراغه

جاذبه های زیبا و طبیعی گردشگری در کنار آثار کهن از تمدن چند صد هزار ساله، مراغه را تبدیل به مقصدی کم نظیر و جذاب برای گردشگران داخلی و خارجی در طول سال کرده است.
غارهای طبیعی و باستانی مراغه نیز از جمله جاذبه های بکر و جذاب برای غارنوردان، تاریخ نگاران و محققانی از سراسر کشور و کشورهای دنیاست.
این غارها در مناطق مختلف شهر تاریخی مراغه در دامان کوه های سر به فلک کشیده و تپه های زیبا با جلوه های زیبایی از نقاشی طبیعت، به فرصت و مکانی مناسب و مستعد برای تحقیق و پژوهش های طبیعی و تاریخی محققان تبدیل شده است.
غارهای طبیعی این شهرستان با قدمتی چند میلیون ساله و غارهای تاریخی نیز با هزاران سال قدمت بخشی از هویت و پیشینه کهن این سرزمین را به تصویر کشیده و در آن متجلی شده است.
غارهای کهن هامپوئیل (غار کبوتر)، غار چپر (چپر کوهولی)، غار قیرخ کوهول و غارهای اطراف رصدخانه از جمله غارهای باستانی و تاریخی پایتخت سابق ایران می باشد که همواره مورد اکتشاف کارشناسان تاریخ طبیعی و باستان شناسی قرار گرفته است.

** غار باستانی و عظیم هامپوئیل؛ جاذبه ای اسرارآمیز و کهن
غار «هامپوئیل» یا غار «کبوتر» در اصطلاح محلی به عنوان قدیمی ترین غار ایران و دومین غار قدیمی جهان، در ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی مراغه و در حوالی روستای «گشایش» واقع شده است.
این اثر طبیعی و کهن در دامنه کوهی صخره ای، زیبایی های بسیاری را در دل خاموش و خسته خود دارد و این مواهب الهی دوستداران طبیعت را به خود جذب می کند.
این غار کهن و زیبا با ۱۵۰ میلیون سال قدمت تخمین زده شده، مملو از زیبایی های طبیعی و بی نظیری است که در کمتر غاری می توان مشابه آن را دید.
اهمیت غار هامپوئیل به دلیل وجود چاه‌های عمیق و مخوفی است که به صورت تنوره‌ های سنگی و تالارهای بزرگ دیده می ‌شود و آن را اثری مجذوب کننده برای غارشناسان، محققان و کوهنوردانی کرده که همه ساله برای بازدید از آن به این منطقه سفر می‌ کنند.
این غار آهکی بزرگ و مخوف که هنوز بخش هایی از آن کشف نشده، سرشار از عجایب و شگفتی های طبیعی بوده و در آن آثار حضور ۲۰۰ هزار ساله بشری (عصر حجر) کشف شده و از این رو نظیر این غار فقط در ایالت کالیفرنیای آمریکا وجود دارد.
اعماق خاموش اما زیبای این غار کهن و تاریخی، با چاه های مخوف و دیواره های آهکی و بی بدیل خود، گردشگران، محققان و غارنوردانی از سراسر دنیا و کشورمان را به خود جذب می کند.
وجود محوطه های وسیع، راهروهای تنگ، چاه های عمیق و ناشناخته با سفره های آب زیرزمینی و رسوبات زیبای آهکی این غار مخوف را به جاذبه ای زیبا تبدیل کرده است.
این غار زیبا به علت برخورداری از چاه ها و جاذبه های زیبای درون غاری، به شماره ۲۳۵ در فهرست آثار طبیعی ملی کشور به ثبت رسیده و تحت حفاظت و نظارت قرار گرفته است.

** غارهای قیرخ کوهول (چهل غار) یا «کهجوق»
غارهای «قیرخ کوهول» در ۲۰ کیلومتری مراغه و در دامنه کوه های مجاور رودخانه «مغانجیق» در ۵ کیلومتری جنوب شرقی روستای مغانجیق و در سه کیلومتری روستای کهجوق واقع شده و از جمله آثار کهن و تاریخی است.
این مجموعه از زیباترین و ناشناخته ترین غارهای دست ساز و یکی از جاذبه های گردشگری این شهرستان، در دامنه کوهی بنا و به دو قسمت غارهای شمالی و جنوبی تقسیم شده است.
این غارها، دست ساخته های بشری و دارای سه ورودی مستقل با طاق های قوسی هستند که هر کدام به اتاق های جداگانه ای راه داشته و هر یک از اتاق ها نیز با ورودی های تو در تو باهم در ارتباط هستند.
براساس یافته های تاریخی و باستانی، حاشیه های دره سرسبز رودخانه «مغانجیق» مراغه از مهم ترین محل های شکل گیری تمدن های مختلف دوره های پیش از تاریخ تا عصر حاضر بوده است.

** غار «چپر» (چپر کوهولی)؛ اثری کهن و ناشناخته در دل طبیعت
غار «چپر» در ۱۰ کیلومتری شمال شرقی مراغه در شرق روستای «چوان سفلی» قرار گرفته و از جاذبه های کهن طبیعی این منطقه به شمار می رود.
این غار طبیعی و تاریخی که در سال های اخیر کشف و بر روی آن مطالعه می شود، دارای ۲۰۰ متر طول بوده و برای شناخت بیشتر ابعاد باستانی و تاریخی آن، شناسایی و نقشه برداری شده است.
این غار زیبا، در سه طبقه دارای تالارهای کوچک و بزرگ و دالان های پیچ در پیچ پوشیده از رسوبات زیبای آهکی شکل بوده و دارای چندین آبشار آهکی است.
با وجود زیبایی های کم نظیر این غار، به دلیل تنگ بودن دهانه، ورود به آن با دشواری هایی همراه بوده لیکن اکنون پذیرای گردشگران و غارنوردان داخلی و خارجی است.

**غارهای تاریخی تپه رصدخانه مراغه
غارهای مجاور تپه تاریخی رصدخانه مراغه به عنوان آثاری کهن در کنار رصدخانه مشهور و تاریخی این شهر، جاذبه ای کمتر شناخته شده برای گردشگران و علاقه مندان به تاریخ و تمدن آذربایجان است.
این غار در نزدیکی روستای «طالبخان» مراغه در صخره های بالای کوه با طرح جناغی، حجاری شده است.
غار در دل کوهی از جنس ماسه سنگ های رسوبی و آهکی ایجاد شده و در اصل حفره ها و شکاف های عمیق و طبیعی بوده که برفراز آن، آثار رصدخانه مشهور مراغه به جای مانده است.
محوطه این غار طبیعی بوده لیکن در قرون قبل از اسلام راهروها و فضاها شکل داده و برای استفاده در آیین های مذهبی آماده شده است: گفته می شود در دوره ایلخانان مغول از فضای موجود آن برای ایجاد ساختمان های فرعی رصدخانه استفاده شده است.
غارهای مجاور رصدخانه مراغه در تاریخ ۱۴ مرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۴۷۵ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
قدمت و پیشنیه تاریخی شهر مراغه در کنار جاذبه ها و آثار بی بدیل طبیعی و باستانی زمینه ساز جذب گردشگران داخلی و خارجی و تجلی بخش هویت تاریخی و تمدن دیار زیبای آذربایجان شده است.
شهرستان مراغه با حدود ۵۱۵ اثر تاریخی و تپه های شناسایی شده جزو ۱۰ شهر دارای بافت غنی تاریخی و فرهنگی در کشور محسوب می شود که حدود ۳۰۰ اثر تاریخی آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
شهرستان مراغه با حدود ۲۶۳ هزار نفر جمعیت در ۱۲۷ کیلومتری تبریز، مرکز آذربایجان شرقی واقع است.