کدام غول فناوری تیک تاک را تصاحب می‌کند؟

وقتی سپتامبر ۲۰۱۶ شبکه اجتماعی تیک تاک معرفی شد و دو سال بعد فرصت ادغام با یکی از نرم افزارهای محبوب موسیقی در آمریکا را پیدا کرد احتمالا هیچکدام از دولتمردان آمریکایی تصور نمی‌کردند یک شبکه اجتماعی که بیشتر میان نوجوانان محبوبیت دارد به یک بحران بزرگ تبدیل شود. اما امروز ایالات متحده آمریکا و حتی کشورهایی مانند هند که بخش عظیمی از کاربران تیک تاک را میزبانی می‌کنند از عملکرد این شبکه اجتماعی نگران هستند.

جاسوسی اطلاعات یا سانسور محتوا؟

ماجرا از جایی آغاز شد که تیک تاک آهسته آهسته کاربران بیشتری پیدا کرد. این شبکه اجتماعی همین حالا روی دو سیستم عامل محبوب اندروید و آی‌اواس بیشتر از یک میلیارد و پانصد میلیون بار دانلود شده و در بسیاری از کشورهای جهان میلیون‌ها کاربر فعال دارد. افزایش نفوذ یک شبکه اجتماعی با مدیریت مجموعه‌ای چینی به نام بایت دنس برای دولت‌های غربی نگران‌کننده بود اما با انتشار نخستین نمونه‌ها از تلاش‌های تیک تاک برای سانسور یا حذف محتواهای گوناگون، بهانه موردعلاقه بسیاری از منتقدان تیک تاک فراهم شد.

اما سانسور محتوا پایان کار نبود. به نظر می‌رسید نرم افزار تیک تاک توانایی جاسوسی از کاربران را دارد. به همین دلیل دادگاه فدرال کالیفرنیا دادخواستی را علیه این شبکه اجتماعی تنظیم کرد. این دادخواست نه تنها صاحب اصلی تیک تاک یعنی بایت دنس را به رهگیری محتوای کاربران آن هم بدون اجازه آن‌ها متهم کرده بود بلکه سیاست‌های حریم خصوصی آن را هم زیر سوال می‌برد. نگرانی‌ها آن‌قدر افزایش پیدا کرده بود که گروهی از منتقدان تیک تاک احتمال شناسایی کاربران، تشکیل پرونده و رهگیری آن‌ها حتی در خارج از چین را نیز مطرح کردند. شاکی‌های دادخواست دادگاه فدرال کالیفرنیا مدعی شدند شماره تلفن، مخاطبان شبکه‌های اجتماعی، آدرس ایمیل، آدرس IP، اطلاعات مکان جغرافیایی و بسیاری از اطلاعات شخصی کاربران توسط تیک تاک ربوده می‌شود.

مارکو روبیو، سناتور جمهوری‌خواه، درباره فعالیت تیک تاک نوشت:

نرم افزارهای چینی در ابعاد بسیار کلان تلاش می‌کنند تا سانسور محتوا و محدودکردن کاربران را اجرایی کنند. آن‌ها می‌خواهند موضوعات حساسی که برای دولت چین و حزب کمونیست خطرناک است را حذف کنند.

با این حال شرکت بایت دنس از همکاری با آمریکایی‌ها امتناع نکرده است. سخنگوی این شبکه اجتماعی مدعی شد آن‌ها برای همکاری با سازمان تنظیم مقررات آمریکا آماده هستند و برای جلوگیری از ایجاد هر سوتفاهمی به این همکاری ادامه می‌دهند. بنابراین آن‌ها نخستین گزارش شفاف خود را منتشر کردند که براساس آن دولت‌های هند و آمریکا درخواست بررسی اطلاعات تعدادی از کاربران را مطرح کرده بودند. در کنار هند و آمریکا نام کشورهایی مانند ژاپن، آلمان، نروژ، فرانسه، انگلستان، سوئد، کره جنوبی، استرالیا، ایتالیا، لهستان، اتریش، بلژیک، کانادا، دانمارک، مجارستان، ایسلند، اردن، نیوزلند، پاکستان، روسیه، سنگاپور، سوییس و ترکیه هم مطرح شده است.

نکته جالب اما غیبت چین در لیست کشورهای خواهان بررسی اطلاعات کاربران مشکوک بود. تیک تاک مدعی شد چین هیچ گزارشی از کاربران درخواست نکرده اما دلیل آن را بسیار واضح است. نسخه چینی شبکه اجتماعی تیک تاک با نام «دویین» و توسط شرکت دیگری اداره می‌شود. با این حال تیک تاک اعلام کرده که استفاده از ناظران چینی برای شبکه اجتماعی خود را محدود می‌کند.

با وجود همکاری تیک تاک با ایالات متحده و سایرهای دولت‌های جهان، آمریکایی‌ها هنوز هم تیک تاک بی‌اعتماد بودند. ارتش آمریکا مدتی پیش با انتشار بیانیه‌ای نصب و استفاده از تیک تاک روی تلفن‌های هوشمند اعضای خود را به دلیل آن‌چه تهدید سایبری خوانده بود، ممنوع اعلام کرد.

ویروسی که از چین آمد و شبکه اجتماعی چینی را محبوب کرد

با شیوع ویروس کرونا و آغاز قرنطینه خانگی و دورکاری بسیاری از افراد، شبکه‌های اجتماعی میزبان بسیاری از کاربرانی شدند که نمی‌دانستند با زمان آزاد خود چه‌کار کنند. در این میان شبکه اجتماعی تیک تاک بیشترین پیشرفت ممکن را تجربه کرد. در دوران قرنطینه خانگی، میزان فعالیت کاربران تیک تاک ۴۷ درصد بیشتر شد. پس از تیک تاک، این شبکه اجتماعی اسنپ چت بود که حدود ۱۹ درصد به فعالیت کاربرانش اضافه شد و در چنین شرایطی، ۲۳ درصد از کاربران شبکه اجتماعی لینکدین زمان کمتری را برای گشت و گذار در این شبکه اجتماعی صرف کردند که شاید دلیل اصلی آن کاهش فعالیت کسب و کارها باشد. از آن‌جایی که لینکدین یک شبکه اجتماعی مفید برای توسعه کسب و کارهای گوناگون است، سقوط آزاد آن در دوران بحران اقتصادی ناشی از کرونا چندان هم عجیب نبود.

در این زمینه بخوانید:

بهترین مروگر اینترنت برای ویندوز ۱۰ کدام است؟

نگاهی به آتاری ۲۶۰۰: نوستالژی دهه شصتی‌ها

چگونه گوشی خیس‌شده را از سوختن نجات دهیم؟

راهنمای خرید گوشی موبایل و تلفن هوشمند

با وجود افزایش محبوبیت تیک تاک حتی کاربران این شبکه اجتماعی هم نسبت به سیاست‌های کلی آن انتقادات بسیاری داشتند. گزارشی که مدتی پیش منتشر شد، ادعا می‌کرد مدیران اصلی تیک تاک به ناظران خود اعلام کرده‌اند از بیشتر دیده‌شدن ویدیوهایی که توسط کاربران چاق و بدون آرایش منتشر می‌شود، امتناع کنند. این تصمیم شامل حال ویدیوهایی که در خانه‌های فقیرانه یا مناطق نه‌چندان مناسب ساخته شده بود هم می‌شد.

صدای تیک تاک از ساعت سیاست شنیده می‌شود

با وجود همه اطلاعاتی که از جاسوسی کاربران یا سانسور محتوا توسط تیک تاک منتشر شده اما بسیاری از منتقدان باور دارند این اتفاق‌ها برای همه شبکه‌های اجتماعی در سراسر دنیا رخ می‌دهد و آن‌چه باعث شده کاخ سفید و متحدانش نسبت به تیک تاک واکنش‌های شدیدی نشان دهند، وابستگی آن به چین است. کشوری که در سال‌های اخیر به رقیب اصلی آمریکایی‌ها تبدیل شده و به‌ویژه در عرصه اقتصاد حلقه انحصار ایالات متحده را تنگ‌تر کرده است. به باور بسیاری از تحلیلگران، دشمنی دونالد ترامپ با تیک تاک بخشی از جنگ اقتصادی چین و آمریکا است و رییس جمهور آمریکا نمی‌خواهد این رقابت بزرگ را بازنده باشد.

اما جنجال تیک تاک در آمریکا محدود به جمهوری‌خواهان نیست. پس از آن‌که بسیاری از کاربران با ادعای حضور در کمپین تبلیغاتی دونالد ترامپ برای انتخابات ریاست جمهوری در شهر اوکلاهاما موفق شدند بخشی از صندلی‌های این کمپین را رزرو کنند، به نظر می‌رسید ترامپ به آینده این شبکه اجتماعی امیدوار شده باشد. اما وقتی کمپین تبلیغاتی ترامپ آغاز شد و بسیاری از صندلی‌های خالی نمایان شدند، مشخص شد کاربران تیک تاک هدفی جز توهین به ترامپ و سیاست‌هایش نداشته‌اند. همین اتفاق هم باعث شد جو بایدن، نامزد حزب دموکرات در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، استفاده از این شبکه اجتماعی در جریان کمپین‌های تبلیغاتی آنلاین خود را ممنوع اعلام کند.

آمریکا تنها دشمن بزرگ تیک تاک نیست و هندی‌ها هم که از قدرت‌گرفتن این شبکه اجتماعی به‌ویژه در خاک کشورشان ناراضی هستند، مدتی پیش لیستی را منتشر کردند که استفاده از تعدادی از نرم افزارهای شناخته‌شده را ممنوع اعلام می‌کرد. در این میان نام دو شبکه اجتماعی چینی هم به چشم می‌خورد؛ تیک تاک و وی‌چت. ضمن اینکه هند استفاده از برنامه‌های شرکت چینی شیائومی را هم محدود کرده است.

آیا شرکت‌های آمریکایی تیک تاک را تصاحب می‌کنند؟

پس از آن‌که مایک پمپئو، وزیر امور خارجه دونالد ترامپ، اعلام کرد کاخ سفید به‌زودی استفاده از این شبکه اجتماعی را در آمریکا محدود می‌کند، مدیران تیک تاک تصمیم گرفتند بیشتر از قبل با آمریکایی‌ها همکاری کنند. سخنگوی این شبکه اجتماعی با انتشار بیانیه‌ای گفت:

مدیرعامل تیک تاک آمریکایی است. ما صدها کارمند اهل ایالات متحده داریم و اولویت اصلی ما ترویج تجربه‌ای امن و مطمئن برای همه کاربران در سراسر دنیا است. ما هرگز اطلاعات کاربران را به دولت چین نداده‌ایم و این اتفاق هرگز رخ نمی‌دهد.

بنابراین آمریکایی‌ها تصمیم گرفتند برای تصاحب این شبکه اجتماعی وارد عمل شوند. اما یک مشکل اساسی وجود داشت. به نظر می‌رسید دونالد ترامپ به خون مدیران شبکه اجتماعی تیک تاک تشنه است. او در ابتدا از تصمیمش برای ممنوعیت کامل این شبکه اجتماعی در آمریکا سخن گفت اما از آن‌جایی که رییس جمهور فعلی ایالات متحده بیشتر از آن‌که اهل سیاست باشد اهل تجارت است، در نهایت تصمیم گرفت فشار به شبکه‌ اجتماعی چینی را بیشتر کند. او صادقانه اعلام کرد تیک تاک برای ادامه فعالیت در آمریکا یا باید به یک زیر مجموعه غول‌های فناوری این کشور تبدیل شود یا برای همیشه با کاربران آمریکایی خداحافظی کند. همین هم باعث شد غول‌های فناوری آمریکا برای خرید تیک تاک آماده شوند.

مشتری‌های جدی تیک تاک: از توییتر تا مایکروسافت و حتی اوراکل

خرید تیک تاک توسط شرکت‌های آمریکایی بیشتر از آن‌که یه فرایند اقتصادی باشد شبیه به یک رویداد سیاسی است.  مایکروسافت به‌عنوان مالک شبکه اجتماعی لینکدین احتمالا جدی‌ترین مشتری تیک تاک باشد. آن‌ها به خرید تیک تاک امیدوار هستند و می‌خواهند این شبکه اجتماعی را تصاحب کنند. اما شرکت صاحب تیک تاک یعنی بایت دنس که از عزم جدی آمریکایی‌ها برای محدودیت فعالیت این شبکه اجتماعی اطلاع دارد، طرحی را برای همکاری با مایکروسافت ارائه داده که می‌تواند فروش این شبکه اجتماعی را ساده‌تر از قبل کند. در طرح پیشنهادی بایت دنس، مایکروسافت وظیفه حفظ امنیت تمام کاربران تیک تاک در آمریکا را برعهده می‌گیرد و یک شرکت آمریکایی دیگر هم فرصت پذیرش این مسئولیت سنگین را دارد.

اما آن‌چه مانع بزرگ مایکروسافت شده، محدودیت‌های کاخ سفید است. دونالد ترامپ به تحریم‌ شدید شرکت‌های چینی به‌ویژه مالک نرم افزار تیک تاک تاکید دارد و نمی‌خواهد فرصت زیادی به رقبا بدهد. با این حال ترامپ مدتی پیش زمان بیشتری به شرکت‌های آمریکایی داد تا خرید تیک تاک را نهایی کنند. در شرایطی که بیل گیتس با خرید تیک تاک توسط مایکروسافت مخالف است، یکی دیگر از شبکه‌های اجتماعی آمریکا یعنی توییتر هم برای تصاحب تیک تاک علاقه‌مند به نظر می‌رسد. با این حال شرط اصلی توییتر برای این توافق آن است که تیک تاک محتوای ویدیویی خود را کاهش دهد. ادعایی که دلیل اصلی آن، مانع‌شدن رقابت تیک تاک با شبکه‌های اجتماعی آمریکایی مانند اینستاگرام و اسنپ‌چت است.

مجموعه اوراکل هم به خرید شبکه اجتماعی تیک تاک علاقه‌مند به نظر می‌رسد. اوراکل در حقیقت شرکتی فعال در حوزه‌های نرم افزاری و سخت افزاری است که به صورت تخصصی در زمینه توسعه پایگاه داده‌ها فعالیت می‌کند. آن‌ها جدیدترین مشتری تیک تاک هستند و اگرچه مشخص نیست رقیب جدید مایکروسافت تا چه میزان به سرمایه‌گذاری روی این شبکه اجتماعی جنجالی علاقه‌مند است اما به نظر می‌رسد کار مایکروسافتی‌ها برای خرید تیک تاک را پیچیده‌تر می‌کند.

هر اتفاقی که رخ دهد و هر شرکتی که مالک تیک تاک شود، به نظر می‌رسد دیر یا زود باید این شبکه اجتماعی چینی را یک شبکه اجتماعی آمریکایی بدانیم. برای شرکت‌های آمریکایی که در سال‌های اخیر پذیرفته‌اند خرید رقیب از رقابت با او ساده‌تر است، تیک تاک چیزی جز منبعی برای ورود میلیون‌ها دلار اسکناس نیست.