در سینما و تلویزیون فیلم‌های افتتباسی درسراسر جهان امری مرسوم است. فیلم‌های در سینمای ایران با اقتباس از کتاب‌هایی نوشته شده که توانسته در ماندگاری آن داستان نیز نقش اساسی داشته باشد و در مقابل برخی از فیلم‌ها بوده که به یک واقعه تاریخی یا داستان آنگونه پرداخته که تنها توانسته صدای منتقدان را بلند کند.
در سینمای ایران داریوش مهرجویی، ناصر تقوایی و بهرام توکلی از جمله کارگردانانی هستند که فیلم‌های اقتباسی شاهکاری ساخته‌اند. چند نمونه از فیلم‌های اقتباسی را با هم می‌خوانیم.
پری؛ داریوش مهرجویی
«پری» دانشجوی ممتاز ادبیات و تئاتر که از همه مزایای زندگی یک دختر جوان برخوردار است با خواندن کتاب سبز کوچکی دچار تحولات فکری و حسی می شود. کتاب سرگذشت سیر و سلوک عارف گمنامی در قرن پنجم هجری است.
داریوش مهرجویی که کارگردانی متعهد به ادبیات است این فیلم را با اقتباس از «فرانی و زویی» دی جی سلینجر ساخته است. این اقتباس برای مهرجویی گران تمام شد و سلینجر از او شکایت کرد. مهرجویی در مورد این شکایت گفته بود: «قرار بود فیلم «پری» اکران جهانی شود. در یک برنامه اکران ١٠ فیلم در نیویورک، فیلم «پری» هم اکران شد. روزنامه‌ها هم درباره فیلم و ارتباطش با داستان‌های سلینجر نوشتند و یادم می‌آید روزنامه «نیویورک تایمز» هم عکس بزرگ نیکی کریمی را چاپ کرد و مقاله مفصلی درباره من و اقتباس فیلمم از سلینجر نوشت. وکلای سلینجر متوجه شدند و اعتراض‌ها شروع شد. حتی می‌گفتند که فیلم را باید سوزاند، چون بدون اجازه ساخته شده.»
سارا؛ داریوش مهرجویی
داستان فیلم «سارا» به این گونه است که حسام برای درمان بیماری اش مجبور است به خارج از کشور سفر کند. سارا همسر او مخارج سفر او را تامین می کند اما می‌گوید که این پول را از محل ارثیه پدرش به دست آورده است. حسام حالش خوب می‌شود و سارا پنهان از چشم شوهرش با کار سخت و مداوم خیاطی سعی می کند بدهی‌های خود را پرداخت کند.
فیلم «سارا» ساخته داریوش مهرجویی یکی از شاخص‌ترین تجربه‌های شاخص در عرصه فیلم‌های اقتباسی است. اقتباسی که به دلیل بهره هوشمندانه از زبان تصویر و سینما، قابلیت رقابت با اقتباس‌های مشابه از این نمایشنامه را دارد.مهرجویی در سارا به تبع آثار قبل و بعد خود، تکیه‌گاهش را بر ادبیات و آثار نوشتاری قرار داده است. سارا فیلم مشهور و محبوب داریوش مهرجویی، با اقتباس از نمایشنامه «خانه عروسک» هنریک ایبسن ساخته شد.
اینجا بدون من؛ بهرام توکلی
فیلم با صدای ذهن احسان که نقش آن را «صابر ابر» بازی می‌کند، شروع می‌شود؛ که با یک فلش‌بک تصویری به عقب برمی‌گردد و خط روایتی داستان آغاز می‌شود. در ادامه سه‌تصویر روایتی دیگر از شخصیت‌های فیلم ارایه می‌دهد. دختری معلول که مجسمه‌های شیشه‌ای‌اش تداعی‌کننده باغ‌وحش شیشه‌ای است. خانواده‌ای سه‌نفره از طبقه متوسط رو به پایین جامعه که آبرومند زندگی می‌کنند.
«اینجا بدون من» به کارگردانی بهرام توکلی از نمایشنامه «باغ وحش شیشه‌ای» تنسی ویلیامز اقتباس شده است. این فیلم یکی از اقتباس‌های موفق در سینمای ایران است که بهرام توکلی با مهارت و تجربه توانست این فیلم را در شکلی یک خانواده ایرانی به تصویر بکشد و فیلم مخاطبان عام و خاص خود را داشته باشد.
در این باره بخوانیم:
ناصر تقوایی؛ کارگردانی همیشه منتقد
ناخدا خورشید؛ ناصر تقوایی
فیلم ناخدا خورشید ناصر تقوایی اقتباسی از «داشتن و نداشتن» ارنست همینگوی است که یکی از مهم‌ترین فیلم‌های اقتباسی سینمای ایران است. تقوای این داستان را با فضای ملی و بومی ایران تطبیق داده است. خواجه ماجد، ناخدا خورشید را لو می‌دهد و بار قاچاق لنج ناخدا به آتش کشیده می‌شود. دلالی به نام فرحان که می‌خواهد چند فراری سیاسی را از مرز آبی عبور دهد وارد بندر می‌شود. او با ناخدا خورشید تماس می‌گیرد. ناخدا که احتمال می‌دهد لنجش را مصادره کنند با فرحان همکاری می‌کند و چند مرد را که ظاهراً در ترور حسنعلی منصور دست داشته‌اند به آن‌سوی آب می‌رساند.
پله آخر؛ علی مصفا
«پله آخر» اقتباسی آزاد از داستان «مردگان» از مجموعه «دوبیلینی ها» به نویسندگی جیمز جویس است. این فیلم دومین ساخته بلند علی مصفا است و جز فیلم‌های مستقل در سینمای ایران محسوب می‌شود و با هزینه شخصی کارگردان ساخته شده است. علی مصفا با اقتباس از این اثر ادبی به نوعی به جنگ سینماگران اروپایی رفته و اثری سینمایی را تولید کرده و روایت پسامدرنی دارد. این فیلم روایتی خطی ندارد و با خاطره‌گویی شکل گرفته است.
نظر شما