به گزارش ایرنا زندگی- تغییرات اقلیمی یک بحران جهانی است که تاثیرات مخرب و جبران ناپذیری بر سلامت جسمانی و روانی کودکان می گذارد. این تغییرات بسیاری از حقوق ابتدایی کودکان مانند؛ حق بر حیات، حق بر سلامت، حق بر داشتن محیط زیست سالم و حق بر غذا را نقض می کند. این در حالی است که دولت ها مکلف به تامین بهترین شرایط برای رشد کودکان هستند.
تغییرات اقلیمی که ناشی از فعالیت‌های انسانی و آلودگی‌های زیست محیطی، گرمای هوا و افزایش گازهای گلخانه‌ای در جو زمین است از آن به عنوان یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های قرن بیست و یکم نام برده می شود. این تغییرات پیامدهای جبران‌ناپذیری در زمینه سلامت عمومی، امنیت غذایی و حقوق بشر به همراه داشته است. این بحران علاوه بر آنکه تهدیدی عظیم برای محیط زیست تلقی می شود، تاثیرات شگرفی بر سلامت و رفاه تمام بشریت از جمله نسل‌های آینده می گذارد.
در این میان کودکان نیز به‌عنوان گروهی حساس و آسیب‌پذیر در برابر تغییرات اقلیمی، نیازمند توجه ویژه‌ای هستند تا حق بر سلامت آنها نقض نشود. در این خصوص با دکتر محمدمهدی سیدناصری، حقوقدان، مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان به گفت وگو پرداختیم.
تاثیرات منفی تغییرات اقلیمی بر کودکان
دکتر سید ناصری در خصوص تاثیرات منفی تغییرات اقلیمی بر کودکان گفت: تغییرات اقلیمی همچون آتش‌سوزی جنگل‌ها که موجب گرمای شدید می‌شود و یا آلودگی هوا که تنفس سالم را از بین می برد، باعث می شود کودکان در معرض خطر بالایی برای ابتلا به بیماری‌های مزمن و یا حتی مرگ قرار بگیرند. در دماهای بالا خطر گرمازدگی نیز وجود دارد که می تواند باعث آسیب به مغز و اندام‌های کودکان شود و یا آسم و ذات‌الریه در کودکانی که در این محیط‌ها زندگی می کنند، پدیدار گردد. در این میان آلودگی هوا به ریه کودکان نیز آسیب وارد می کند و مانع از توسعه و رشد مغز شده و بر سیستم ایمنی و سلامت روان کودکان نیز تاثیر می گذارد.
وی در ادامه افزود: احساساتی چون ناامنی، اضطراب و افسردگی ناشی از بلایای طبیعی یا نگرانی در مورد آینده کره زمین می تواند کیفیت و آرامش زندگی کودکان را تحت تاثیر قرار دهد و حق بر داشتن روانی سالم از این کودکان سلب شود. این بحران از لحظه جنینی تا زمان بزرگسالی فرد، به سلامت جسمانی و روانی حمله می کند و این موضوع بر روی کودکان تمام نقاط دنیا، حتی کشورهای پیشرفته و با درآمد بالا نیز تاثیر می گذارد این درحالی است که جامعه جهانی نیز به اندازه کافی برای حفاظت از آنها اقدام نمی کند.
بیماری هایی که جان کودکان را در سنین پایین به خطر میندازد، به دلیل تخریب محیط زیست و تغییرات اقلیمی در حال گسترش هستند
این استاد دانشگاه ادامه داد: بیماری هایی که جان کودکان را در سنین پایین به خطر میندازد، به دلیل تخریب محیط زیست و تغییرات اقلیمی در حال گسترش هستند و حق بر حیات و سلامت کودکان را که از بنیادین‌ترین حقوق هستند نقض می‌کنند. در کنار آن، سوءتغذیه نیز مشکلی جدی است که به دلیل افزایش دما و یا بارش‌های خیلی کم یا خیلی زیاد و تغییر در محصولات کشاورزی، پدیدار می گردد. همچنین امکان تحصیل و آموزش برای تعداد زیادی از کودکان درگیر با بلایای ناشی از تغییرات اقلیمی، از بین میرود که یونیسف تعداد این دسته از کودکان را ۴۰ میلیون نفر در هر سال برآورد کرده است.
بنابر گزارش یونیسف بیش از ۵۰۰ میلیون کودک در مناطقی زندگی می‌کنند که درگیر سیل هستند و حدودا ۱۶۰ میلیون کودک در مناطقی سکونت دارند که خشکسالی‌های شدید جریان دارد و انتظار میرود تا سال ۲۰۴۰ میلادی، حدودا ۲۵ میلیون کودک درگیر با سوء تغذیه باشند که تمام این تخمین‌ها حاکی از خطرات تغییرات اقلیمی است و لزوم توجه به این مسئله را بیش از پیش محرز می‌سازد.
تغییرات آب و هوایی و دفاع از حقوق کودکان در برابر آن
حق بر سلامت در ماده ۲۴ کنوانسیون حقوق کودک به رسمیت شناخته شده است، این کنوانسیون یکی از مهم‌ترین اسناد بین‌المللی در زمینه حمایت از حقوق کودکان است. تغییرات اقلیمی در وهله اول حق بر حیات در ماده ۶ کنوانسیون حقوق کودک و حق بر سلامت را به خطر می‌اندازد. در وهله دوم، حق برخورداری از استانداردهای مناسب زندگی، حق تفریح، بازی و سرگرمی و حق بر آموزش که به ترتیب در مواد ۲۷ و ۳۱ و ۲۴ کنوانسیون حقوق کودک مورد حمایت قرار گرفته را تهدید می‌کند. در این راستا یونیسف نیز از تهدید زندگی و سلامت کودکان به واسطه تغییرات اقلیمی غافل نمانده و آن را خطری جدی علیه بقا و رشد کودکان دانسته است.
وظیفه دولت ها برای محافظت از کودکان در برابر تغییرات اقلیمی
حال که آسیب‌ها و عوارضی که تغییرات اقلیمی بر سلامت جسمانی و روانی کودکان می‌گذارند را به میان آوردیم و با حقوق کودکان در برابر این تغییرات آشنا شدیم، وقت آن رسیده است که با وظایف دولتها برای محافظت از کودکان در برابر تغییرات اقلیمی آشنا شویم.
دولتها موظف هستند تا محیطی پاک و سالم را برای زندگی و رشد کودکان فراهم آورند و تحقق حقوقشان را تضمین کنند
این استاد دانشگاه در این خصوص معتقد است: بحران تغییرات اقلیمی یک وضعیت اضطراری جهانی و یک بحران حقوق کودک است که نیازهای بشردوستانه در تمامی زمینه‌ها را طلب می‌کند، زیرا کودکان حق ذاتی داشتن محیطی پاک را دارند تا در دنیایی رشد کنند که به دلیل تغییرات اقلیمی و تخریب محیط زیست، خطرناک و کشنده نباشد. دولتها در این زمینه تکالیفی دارند و موظف هستند تا محیطی پاک و سالم را برای زندگی و رشد کودکان فراهم آورند و تحقق حقوقشان را تضمین کنند. این یک مسئولیت جمعی است و نیازمند همکاری دولتها و سازمان‌های بین‌المللی با یکدیگر هستند.
برمبنای کنوانسیون حقوق کودک، دولتها موظفند تا از حقوق کودکان در برابر هرگونه تهدید محافظت کنند. بنابراین لازم است تا دولتها اقدامات زیر را انجام دهند:
آموزش و بالا بردن سطح آگاهی عمومی - ابتدا باید از طریق آموزش، آگاهی عمومی درباره تاثیرات مخرب تغییرات اقلیمی را ارتقاء بخشند و عموم مردم را در رابطه با آسیب‌های جبران ناپذیر این بحران، آگاه کنند و آموزش‌های لازم برای مقابله با این معضل را ارائه کنند تا این مسئله در مرکز توجه قرار گیرد و نادیده گرفته نشود.
محیط زیست پاک - محیط زیستی پاک را به جهت حمایت و احترام به حقوق کودکان فراهم آورند.
ایجاد زیر ساختهای مناسب - از طریق ایجاد زیرساخت‌های مناسب، آب آشامیدنی سالم و غذای کافی و مناسب را برای کودکان تامین کنند که این مسئله نیازمند سرمایه‌گذاری صحیح است تا زیرساخت‌های مقاوم در برابر تغییرات اقلیمی شکل بگیرد که شامل سیستم‌های اجتماعی و آموزشی نیز باشد تا بتوان به نیازهای خاص کودکان نیز پاسخ داد.
حمایت روانی از کودکان - دولتها باید حمایت روانی لازم را به عمل آورد و خدمات مشاوره‌ای و حمایتی برای کودکانی که تحت تاثیر بحران‌های محیط زیستی قرار گرفته‌اند و همچنین خانواده‌هایشان، فراهم آورند.
سخن پایانی
تاثیرات تغییرات اقلیمی بر کودکان، به‌عنوان قشر آسیب‌پذیر جامعه، ابعادی فراتر از یک بحران زیست‌محیطی دارد و مستقیماً حقوق بنیادین آنها را تهدید می‌کند. از منظر حقوق بین‌الملل، دولتها براساس کنوانسیون حقوق کودک و سایر اسناد بین‌المللی موظفند محیطی سالم و پایدار را برای رشد کودکان فراهم کنند.
با این‌حال، شواهد نشان می‌دهد که اقدامات جهانی برای مقابله با تغییرات اقلیمی و کاهش اثرات آن بر کودکان ناکافی بوده و در بسیاری از موارد، سیاست‌های اقتصادی و صنعتی بر منافع محیط‌زیستی و حقوق بشر اولویت یافته‌اند.
برای حل این بحران جهانی، همکاری بین‌المللی، اصلاح سیاست‌های صنعتی و کشاورزی، و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های پاک، گام‌هایی حیاتی در جهت تحقق حقوق کودکان و حفظ کره زمین برای نسل‌های آینده محسوب می‌شود. در نهایت، تغییرات اقلیمی نه‌تنها یک بحران محیط‌زیستی، بلکه بحرانی در حوزه حقوق بشر است که اگر فوراً مورد توجه قرار نگیرد، می‌تواند پیامدهای فاجعه‌باری برای آینده بشریت، به‌ویژه کودکان، به همراه داشته باشد. اقدام فوری و قاطع در این زمینه نه‌تنها یک ضرورت زیست‌محیطی بلکه یک مسئولیت اخلاقی و حقوقی است که بر عهده دولتها، سازمان‌های بین‌المللی و تمامی جوامع بشری قرار دارد.