گروه ایرنا زندگی - افسردگی پس از زایمان (PPD) یک عارضه پزشکی است که خیلی از خانم‌ها بعد از زایمان به آن دچار می‌شوند. افسردگی پس از زایمان احساس قوی و عمیقی از اندوه و اضطراب و خستگی است که تا مدتی طولانی بعد از زایمان با مادر باقی می‌ماند. این احساس‌ها می‌توانند مراقبت مادر از خودش و فرزندش را سخت کنند. افسردگی پس از زایمان در هر زمانی بعد از به‌دنیاآوردن کودک می‌تواند رخ دهد؛ اما اغلب در عرض یک تا سه هفته پس از زایمان شروع می‌شود. این عارضه نیا به درمان دارد تا حال مادر بهتر شود.
افسردگی پس از زایمان بیشتر برای مادرهایی روی می‌دهد که فقط یک فرزند دارند و تقریباً یک‌هفتم خانم‌ها دچار آن می‌شوند.
نیمی از خانم‌هایی که دچار افسردگی پس از زایمان می‌شوند برای اولین‌بار افسردگی را تجربه می‌کنند و ممکن است علائم و نشانه‌های افسردگی را حین بارداری نیز داشته‌اند. اگر در یک بارداری دچار افسردگی پس از زایمان شوید احتمال اینکه در بارداری بعدی‌تان نیز دچار همین عارضه شوید بیشتر است.
افسردگی پس از زایمان تقصیر شما نیست و از شما یک مادر بد یا یک انسان بد نمی‌سازد. اگر فکر می‌کنید به افسردگی پس از زایمان مبتلا شده‌اید به پزشک مراجعه کنید.
آیا افسردگی پس از زایمان شبیه گرفتگی خلق پس از زایمان (baby blues) است؟
خیر، افسردگی پس از زایمان طولانی‌مدت‌تر و جدی‌تر از گرفتگی خلق پس از زایمان است. گرفتگی خلق پس از زایمان شامل احساساتی از اندوه و ناراحتی است که ممکن است بعد از بچه‌دارشدن داشته باشید و ۲ تا ۳۵ روز بعد از به‌دنیاآمدن کودک اتفاق می‌افتد و معمولاً تا دو هفته ادامه دارد. ممکن است مشکل خواب داشته باشید، عصبی و بدخلق باشید و زیاد گریه کنید. اگر احساس اندوه و ناراحتی دارید که بیشتر از دو هفته ادامه‌دار شده باید به پزشکتان بگویید تا از جهت عارضه افسردگی پس از زایمان وضعیت شما را بررسی نماید.
علائم افسردگی پس از زایمان چیست؟
اگر پنج علامت یا بیشتر دارید که بیشتر از دو هفته ادامه‌دار شده احتمالاً افسردگی پس از زایمان دارید. نشانه‌های عینی یک عارضه (signs) یعنی چیزهایی که شخص دیگری غیر از خود شما هم بتواند آنها را ببیند و متوجه شوید یا درموردتان بداند، مثلاً سرفه یا راش پوستی. اما سرنخ‌ها یا علائمی که خود بیمار با زبان عامیانه خودش در وصف حالش بیان می‌کند Symptom هستند و دیگران نمی‌توانند آنها را ببینند، مثلاً گلودرد یا احساس سرگیجه. علائم عینی و غیرعینی افسردگی پس از زایمان شامل موارد زیر می‌شوند:
تغییرات در احساسات:
. احساس افسردگی هر روز و بیشتر ساعات روز
. احساس خجالت، گناه و یا شبیه کسی که بازنده است
. احساس ترس و وحشت شدید بیشتروقت‌ها
. داشتن نوسانات خلقی شدید
تغییراتی در زندگی روزمره:
. بی‌علاقگی نسبت به چیزهایی که معمولاً دوست داشتید
. احساس خستگی تمام مدت
. بیشتر یا کمتر از معمول غذاخوردن
. افزایش یا کاهش وزن
. مشکل در خوابیدن یا زیاد خوابیدن
. مشکل در تمرکز یا تصمیم‌گیری
تغییر در طرز فکرتان نسبت به خودتان یا کودکتان:
. مشکل در ارتباط عاطفی با کودکتان
. فکرکردن به آسیب‌زدن به خودتان یا کودکتان
. فکر خودکشی
به گزارش وب گاه تبیان، اگر فکر می‌کنید علائم و نشانه‌های افسردگی پس از زایمان را دارید فوراً با پزشکتان تماس بگیرید. شما با کمک پزشکتان می‌توانید کارهایی انجام دهید تا حالتان بهتر شود. اگر نگران این هستید که مبادا به خودتان یا کودکتان آسیبی بزنید سریعاً با اورژانس تماس بگیرید.
آیا افسردگی پس از زایمان می‌تواند بر کودک هم اثر بگذارد؟
بله افسردگی پس از زایمان می‌تواند باعث شود مادر به‌سختی بتواند از خودش و کودکش مراقبت نماید و به همین دلیل مهم است که هر چه سریع‌تر برای درمان اقدام کنید. افسردگی پس از زایمان در صورت عدم درمان پیامدهای زیر را به دنبال دارد:
. ممکن است از چکاپ‌های پس از زایمانتان فرار کنید و طبق دستورالعمل پزشکتان پیش نروید
. شاید به‌سختی بتوانید پیوند عاطفی با کودکتان برقرار کنید
. کودک ممکن است به‌اندازه کافی با شیر شما تغذیه نشود. به‌طورکلی افسردگی پس از زایمان باعث می‌شود شما و کودکتان نتوانید به تغذیه با شیر مادر خو بگیرید، درحالی‌که شیر مادر بهترین غذا برای کودک است، خصوصاً طی اولین سال بعد از تولد.
. ممکن است مراقبت‌های لازم پزشکی کودک را انجام ندهید و اگر حالتان خوب نباشد متوجه بیماری و ناخوشی کودک نخواهید شد، ممکن است واکسیناسیون کودک را به‌موقع انجام ندهید و او در معرض عفونت‌های خطرناک قرار بگیرد.
. کودکتان ممکن است در سال‌های بعدی زندگی خود دچار مشکلات یادگیری، رفتاری و روحی شود.
درمان افسردگی پس از زایمان به شما کمک می‌کند حالتان بهتر شود و بتوانید مراقبت‌ها و رسیدگی‌های لازم برای فرزندتان را انجام دهید.
علت افسردگی پس از زایمان چیست؟
ما دقیقاً نمی‌دانیم علت افسردگی پس از زایمان چیست و این اتفاق می‌تواند برای هر زنی پس از زایمان روی دهد. علت‌های احتمالی افسردگی پس از زایمان:
. ژن‌ها. ژن‌ها بخشی از سلول‌های بدنتان هستند که دستورالعمل شیوه رشد و عملکرد بدن را در خود ذخیره دارند. ژن‌ها از والدین به بچه‌ها منتقل می‌شوند. افسردگی در افرادی که در میان اعضای خانواده خود این مشکل را دارند شایع‌تر است که به آن سابقه افسردگی در خانواده می‌گویند.
. تغییر سطح هورمون‌ها بعد از بارداری. هورمون‌ها مواد شیمیایی در بدنتان هستند که بعضی از آنها هیجانات و خلق و خوی‌تان را کنترل می‌کنند. طی بارداری، بدن شما میزان بیشتری استروژن و پروژسترون دارد؛ اما طی اولین ۲۴ ساعت بعد از زایمان، این هورمون‌ها فوراً به سطح نرمال و قبلی خود برمی‌گردند. این افت سریع در سطح ورمون‌ها می‌تواند باعث بروز افسردگی پس از زایمان بشود.
. پایین‌بودن سطح هورمون‌های تیروئید. تیروئید غده‌ای در گردنتان است که به بدنتان در مصرف و ذخیره انرژی گرفته شده از غذا کمک می‌کند.
چه ریسک فاکتورهایی شما را در معرض افسردگی پس از زایمان قرار می‌دهند؟
بعضی چیزها باعث می‌شوند احتمال افسردگی پس از زایمان بیشتر شود که به آنها ریسک فاکتور یا عوامل خطر می‌گویند. داشتن یک ریسک فاکتور به این معنی نیست که شما حتماً به افسردگی دچار خواهید شد، اما ممکن است این احتمال بیشتر شود. اگر تردید دارید که دچار افسردگی هستید با پزشکتان این موضوع را مطرح کنید.
پزشک می‌تواند طی چکاپ‌های بعد از زایمانتان از جهت افسردگی نیز وضعیتتان را بررسی و غربالگری کند. غربالگری یعنی اینکه از شما سؤال‌هایی در مورد خطراتی که تهدیدتان می‌کنند، احساسات و خلق و خوی‌تان می‌پرسد. اگر این بررسی‌ها نشان بدهد که ممکن است افسردگی پس از زایمان داشته باشید یا در معرض این عارضه هستید، می‌تواند برای درمان کمکتان کند.
ریسک فاکتورهای افسردگی پس از زایمان
. طی بارداری افسردگی داشتید یا قبلاً دچار اختلال افسردگی یا دیگر عارضهٔ روحی یا روانی بوده‌اید. یا سابقهٔ افسردگی و اختلالات روحی در خانواده‌تان دارید.
. قبلاً مورد سوءاستفاده فیزیکی یا جنسی قرار گرفته‌اید. یا مشکلی با همسرتان دارید، مثلاً خشونت خانگی.
. در زندگی استرس دارید، مثلاً از همسرتان جدا شده‌اید، عزیزی را از دست داده‌اید یا بیماری دارید. شاید هم از کارتان برکنار شده‌اید و درآمد کمی دارید، تحصیلات پایینی دارید یا از سوی خانواده و دوستان حمایت نمی‌شوید. یا بارداری‌تان بدون برنامه و ناخواسته بوده یا سنتان کمتر از ۱۹ سال است.
. دیابت دارید. دیابت می‌تواند دیابتی باشد که قبل از بارداری نیز داشتید یا می‌تواند دیابت بارداری باشد که برخی از خانم‌ها طی بارداری به آن دچار می‌شوند.
. مشکلاتی طی بارداری داشتید، مثلاً زایمان زودتر از موعد، چندقلو باردار بودن، نقص‌های مادرزادی یا سقط‌جنین. زایمان زودتر از موعد زمانی است که کودک خیلی زودتر از زمان موعود به دنیا می‌آید، یعنی قبل از هفته ۳۷ بارداری. چندقلو باردار بودن یعنی بیشتر از یک جنین در رحمتان است، نقص مادرزادی نیز شامل عوارضی می‌شود که می‌تواند شکل یا عملکرد یک یا چند عضو بدن کودک را تغییر بدهد. نقص‌های مادرزادی می‌توانند باعث مشکلاتی در سلامت عمومی، تغییر در رشد بدن و عملکرد آن شوند. سقط‌جنین نیز زمانی است که جنین پیش از تولد می‌میرد.
. سیگار می‌کشید، الکل و یا مواد مخدر مصرف می‌کنید.
. برای مراقبت از کودک یا شیردادن به او مشکل دارید، یا کودکتان بیمار است یا مشکلی در سلامتی‌اش دارد. یا شاید نسبت به مادر بودن افکار و دید منفی دارید و به‌سختی می‌توانید خودتان را با شرایط جدید تطبیق بدهید.
افکار و احساسات منفی نسبت به مادر بودن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
. شک دارید که می‌توانید مادر خوبی باشید
. به خودتان فشار می‌آورید که مادر کاملی باشید
. احساس می‌کنید دیگر آدم قبلی نیستید
. احساس می‌کنید بعد از زایمان جذابیت خود را از دست داده‌اید
. وقت آزادی برای خودتان ندارید
. احساس خستگی و بی‌حوصلگی می‌کنید؛ چون خوب و کافی نمی‌خوابید
از صحبت در مورد مشکلات خود با پزشکتان فرار نکنید، او می‌تواند کمک کند شما و فرزندتان سالم بمانید.
آیا افسردگی پس از زایمان قابل‌پیشگیری است؟
اگر ریسک فاکتورهایی از افسردگی پس از زایمان را دارید می‌توانید طی بارداری از جلسات مشاوره کمک بگیرید و طی جلسات از نگرانی‌ها و احساسات و افکارتان با مشاور یا درمانگرتان حرف بزنید. این اقدام کمکتان می‌کند مشکلاتتان را حل کنید، احساساتتان را بپذیرید و با چالش‌های زندگی روزمره کنار بیایید. این ریسک فاکتورها می‌توانند موارد زیر باشند:
. در حال حاضر علائم افسردگی را دارید
. سابقه افسردگی یا دیگر اختلالات روحی و روانی را دارید
. در سن بسیار پایین باردار شده‌اید یا یک مادر تنها هستید
. شرایط استرس برانگیز زیاد در زندگی دارید، مثلاً درآمد ناچیز
. قربانی خشونت خانگی هستید
داروهایی برای درمان افسردگی پس از زایمان
. داروهای ضدافسردگی. این داروها برای درمان انواع زیادی از افسردگی از جمله افسردگی پس از زایمان به کار می‌روند. بعضی از این داروها عوارضی دارند، مثل خشکی دهان یا افزایش وزن، و برخی دیگر نیز برای مادری که به کودکش شیر می‌دهد مناسب هستند. پزشک می‌تواند بهترین داروی ضدافسردگی را برای شما تجویز کند.
. استروژن. این هورمون نقش مهمی در سیکل قاعدگی و بارداری دارد. طی زایمان میزان استروژن فوراً در بدن مادر افت می‌کند؛ بنابراین ممکن است پزشک توصیه کند از چسب استروژن روی بازویتان استفاده کنید تا افت استروژن در بدنتان جبران شود. اگر شیرده هستید حتماً باید پزشک استفاده از این چسب را برای شما تأیید کند، چون استروژن از طریق شیر مادر به کودک منتقل می‌شود.
اگر برای افسردگی پس از زایمان دارو مصرف می‌کنید:
. بدون مشورت با پزشک مصرف دارو را شروع یا قطع نکنید. خیلی مهم است که داروها را دقیقاً طبق تجویز پزشک مصرف کنید، چون در غیر این صورت دچار عوارض جدی خواهید شد.
. اگر خانمی شیرده هستید بعضی از داروهای افسردگی مناسب شما نیستند و حتماً باید در این مورد با پزشک مشورت کنید.
. برخی از افراد از گیاهی به نام St. johns wort برای درمان افسردگی استفاده می‌کنند؛ اما ما هنوز در مورد ایمن بودن این دارو برای خانم‌هایی که افسردگی پس از زایمان دارند اطمینانی نداریم و لازم است تحقیقات بیشتری انجام شود.
اگر افسردگی پس از زایمان دارید چه‌کار می‌توانید بکنید تا حالتان بهتر شود؟
سالم و متناسب بمانید
. هر روز فعالیتی انجام دهید، پیاده‌روی کنید یا باشگاه بروید.
. غذاهای سالم بخورید که شامل میوه و سبزی و غلات و گوشت کم‌چرب می‌شود. سعی کنید کمتر چربی و شیرینی بخورید.
. هرچقدر می‌توانید استراحت کنید و وقتی کودکتان می‌خوابد شما هم بخوابید.
. و این را بدانید که الکل تشدیدکننده افسردگی است.
از دیگران کمک بخواهید و کمکشان را بپذیرید
. با افرادی که برایشان مهم هستید ارتباط داشته باشید و به همسر و خانواده‌تان بگویید چه احساسی دارید.
. برای خودتان وقت بگذارید. از کسی که به او اطمینان دارید بخواهید گاهی مراقب کودکتان باشد تا شما هم بتوانید از خانه بیرون بروید، به دیدار دوستتان بروید و کاری کنید که از آن لذت می‌برید. گاهی دونفره فقط با همسرتان وقت بگذرانید.
. هر وقت کمک لازم داشتید از درخواست کمک فرار نکنید و نترسید از اینکه به آنها بگویید به چه چیزی نیاز دارید.
استرستان را کم کنید
. کارهایی را که قبل از بچه‌دارشدن دوست داشتید انجام دهید، به موسیقی گوش دهید، کتاب بخوانید یا به یک کلاس بروید. کارهایی را که قبلاً عادت داشتید انجام بدهید تا حالتان خوب شود انجام دهید.
. سعی کنید فوراً بعد از بچه‌دارشدن تغییرات اساسی در زندگی‌تان ایجاد نکنید. مثلاً خانه یا شغلتان را عوض نکنید. این تغییرات بزرگ می‌توانند استرستان را بیشتر کنند.
. در مورد برگشتن به کارتان با رئیستان حرف بزنید.