گروه ایرنا زندگی- از نظر مردم، اطعام و خیرات و پخش نذری نه‌تنها مایه برکت و ثواب است، بلکه یک کار معنوی مقدس به حساب می‌آید و هیچ‌گاه مشکلات اقتصادی و گرانی نتوانسته تاثیری بر این امر داشته باشد. مردم نیز با اعتقاد بر اینکه نذری امام حسین (ع) مایه برکت زندگی و روزگارشان خواهد شد، گاهی اوقات ایستادن در صف‌های طولانی را به جان می‌خرند. در حقیقت ماه‌های محرم و صفر با زندگی ایرانی‌ها عجین شده‌اند و ایستگاه‌های صلواتی چای و شربت و بوی خوش نذری بخشی جدایی‌ناپذیر از آن هستند. برای آشنایی با غذاهای نذری در نقاط مختلف ایران با ادامه این مقاله همراه شوید.
فلسفه نذری در ماه محرم
غذاهای محرم از نذرهایی محسوب می‌شوند که از گذشته تا امروز جایگاه ویژه‌ای نزد ایرانی‌ها داشته‌اند و تکایا، مساجد و مردم عزادار با توجه به شرایط مالی خود در این ایام از سوگواران حسینی پذیرایی می‌کنند.
قدمت نذری‌های ماه محرم به دوره پس از ماجرای کربلا برمی‌گردد که در شهر مدینه رایج بود و عده‌ای از مردم غذای نذری می‌دادند. از آنجا که مخالفان اهل بیت (ع) به‌خاطر شادمانی از شهادت امام حسین (ع) و یاران ایشان، در روز عاشورا روزه می‌گرفتند؛ به همین دلیل عاشقان اهل بیت (ع) در روز عاشورا با تهیه غذا و توزیع آن، به مقابله با این جریان می‌پرداختند. اولین غذای رایج در دوران معاصر با پلوی ساده، گوشت و ادویه تهیه شد که به‌خاطر کمبود برنج، گروه خاصی از مردم و اعیان‌ها می‌توانستند آن را تهیه کنند. روند آماده‌سازی غذای نذری از صبح زود شروع می‌شد که برنج را بار می‌گذاشتند و گوشت پخته را همراه ادویه به آن می‌افزودند. برای تقسیم غذا، افراد به‌صورت گروهی ظروف خود را از قبل می‌فرستادند که صاحب‌خانه آن‌ها را پر می‌کرد و به دست مردم می‌رساند. بخش زیادی از غذا نیز بین فقرا و نیازمندان جلوی منزل توزیع می‌شد. نذر نان و ماست که خاص حضرت عباس (ع) بود و در روز تاسوعا ادا می‌شد، نذری ساده و بی‌آلایش دیگری بود که از یک من نان و یک من ماست تشکیل می‌شد. جالب اینکه مقدار نذری در هر سال یک واحد افزایش می‌یافت.
شله‌زرد از نذری‌های مرسوم زمان قاجار است که تا به امروز رواج دارد و از ترکیب برنج، شکر، روغن، زعفران و خلال بادام تهیه می‌شود. در این دوره هر کس با توجه به شرایط مالی خود برای عزای امام حسین (ع) غذای نذری می‌داد. دربار ناصرالدین شاه نیز از این قاعده مستثنا نبود و غذای معروفی به نام آش نذری ناصرالدین شاه داشت که ظاهرا نذر مادر شاه برای سلطنت پسرش بوده است. این نذر ابتدا فقط به‌صورت آش بود؛ ولی به‌تدریج به معجونی از میوه و سبزیجات و گوشت تبدیل شد. در این آش از گوشت گوسفند و بره تا مرغ، روغن، بادمجان، مغز بادام، اسفناج، کرفس، پیاز، عسل، سیب، آب‌غوره، آبلیمو، ترب، تره، نعناع، گلابی، هندوانه و... پیدا می‌شد.
زنان دوره قاجار و پهلوی نقش مهمی در گسترش نذری‌های محرم داشتند؛ به‌طوری که در پخت غذای نذری در تکایا مشارکت کرده و مراسم مستقل خود را برگزار می‌کردند. آن‌ها با برپایی مراسم کوچکی در خانه‌هایشان، برای روای حاجت خود نذری می‌دادند که انتخاب نوع غذا به عهده صاحب نذر بود. در این مراسم بیشتر از گوشت قورمه استفاده می‌شد که مناسب قیمه بود و خانم‌ها بودند که پای خورش‌ها را به مراسم عزاداری حسینی باز کردند. احتمالا به همین دلیل است که در روزگار ما، خورش قیمه به‌عنوان غذای اصلی روزهای محرم طبخ می‌شود.
غذای نذری عاشورا چیست؟
در روزهای محرم، افراد در تکایا و مساجد و حتی حیاط منازل به پخت غذاهای نذری مشغول می‌شوند که از آن جمله می‌توان به خورش قیمه، قورمه سبزی، عدس پلو، زرشک پلو با مرغ، حلیم، آش، شله زرد و حلوا اشاره کرد. در تهیه این غذاهای خاص از بهترین و مرغوب‌ترین مواد اولیه استفاده می‌شود و مصرف زعفران و انواع ادویه‌جات با دست‌ودلبازی تمام صورت می‌گیرد. آشپزها بهترین و تازه‌ترین گوشت گوسفندی را به مقدار زیاد برای غذای عاشورا در نظر می‌گیرند و به‌اصطلاح برای پخت آن سنگ تمام می‌گذارند.
هم‌زدن غذای نذری نیز از آن دسته تجربه‌های معنوی و جذابی است که برای همیشه در خاطر انسان باقی می‌ماند و با هیچ تجربه دیگری قابل مقایسه نیست. در این مهمانی، نه کسی دعوت می‌شود و نه کسی انتظار دعوت‌شدن دارد؛ زیرا همه خود را مهمان مجلس امام حسین (ع) می‌دانند. بسیاری از افراد بر اساس نیتی که دارند، از تهیه مواد اولیه تا تهیه و توزیع نذری به صاحب نذر کمک می‌کنند. پخت نذری، کاری گروهی است که افراد در ازای انجام آن هیچ توقعی ندارند و بدون چشم‌داشتی هر کاری در توانشان باشد، در طبق اخلاص می‌گذارند. در واقع، پخت غذای عاشورا و محرم از هر نظر با پخت سایر غذاها تفاوت دارد و به همین دلیل، طعم و عطر آن منحصربه‌فرد می‌شود و بسیاری از افراد آن را به نیت شفا یا روای حاجات میل می‌کنند. نذرهای ماه محرم فقط به غذاهای خوشمزه آن خلاصه نمی‌شود و انواع نوشیدنی‌های گوارا همچون شربت زعفران، تخم شربتی، چای، شیر، شیر کاکائو و آب‌میوه را نیز در بر می‌گیرد. خیرات نوشیدنی و سیراب کردن مردم عزادار به یاد لب تشنه امام حسین (ع) و یارانش اهمیت زیادی دارد.
لیست غذاهای نذری در شهرهای ایران
کرمان
کرمانی‌ها از ابتدای محرم شروع به پخت و توزیع نذری می‌کنند و آن را به روح اموات و تازه درگذشتگان هدیه می‌دهند. از غذاها و خوراک‌های نذری منحصربه‌فرد کرمان می‌توان به شله زرد، بلغور، قیمه پلو و آبگوشت امام حسینی اشاره کرد. امروزه پخت آبگوشت متنجنه در مساجد و هیئت‌های بسیاری رواج دارد که به‌دلیل هم‌زمانی با ایام عزای امام حسین (ع) به آن آبگوشت امام حسینی می‌گویند. این آبگوشت با آداب خاصی همچون قرائت دعا و زیارت عاشورا همراه است و در دیگ‌های بزرگ مسی پخته می‌شود. دیگ‌های آبگوشت معمولا از شب قبل از تاسوعا و عاشورا، برای ناهار روز بعد بار گذاشته می‌شوند و سپس در کاسه‌های مسی در اختیار عزاداران قرار می‌گیرند.
تهران
غذاهای متنوعی در روزهای محرم در شهر تهران پخته می‌شود و از آن جمله می‌توان به خورش فسنجان در خیابان طرشت اشاره کرد که ظهر عاشورا در اختیار مردم عزادار قرار می‌گیرد. خورش قورمه سبزی، خورش قیمه، عدس پلو، لوبیا پلو و زرشک پلو با مرغ نیز از دیگر غذاهای نذری رایج در تهران هستند. حلیم، شیر برنج، شله زرد، آش رشته و آش شله‌قلمکار به‌عنوان صبحانه در صبح روز عزاداری پخش می‌شوند. حلوا، خرما، شربت، کیک و انواع نوشیدنی‌های گرم مثل شیرنسکافه و چای نیز در بیشتر محله‌های شهر به مردم عزادار تعارف می‌شود.
معمولا محله‌های قدیمی و سنتی شهر شلوغ‌تر از سایر محله‌ها هستند و رنگ‌وبوی عزاداری محرم در آن‌ها ملموس‌تر است. بی‌گمان نمی‌توان از محله‌های تهران گفت و حرفی از بازار تهران با دسته‌های عزاداری معروفش نزد. در کوچه‌های بازار انواع خوراکی‌ها نظیر شیر، شیرکاکائو و چای، لقمه‌های نان و پنیر و سبزی و همین طور نان و پنیر و خرما بین عزاداران پخش می‌شود. ساکنان محله سنگلج نیز در ظهر عاشورا از آبگوشت نذری استفاده می‌کنند؛ غذایی سنتی که در کمتر جایی از شهر تهران به‌عنوان نذری در اختیار مردم قرار می‌گیرد.
نارمک یکی از محلات قدیمی تهران است که دسته‌های عزاداری زیادی در آن فعالیت می‌کند و قدم‌به‌قدم غذاهای مختلفی همچون جوجه‌کباب یا چلو کباب توزیع می‌شود.
اگر در روز تاسوعا گذرتان به چهارراه گلوبندک بیفتد، با مراسم حلواپزان زنانی مواجه می‌شوید که پس از گرفتن حاجت خود، نذر کرده‌اند که حلوا بپزند. این رسم جالب باعث شده است که این محل به کوچه حلواپزان معروف شود. در اینجا رسم است که هر کسی باید از هفت نفر هفت لقمه حلوای نذری بگیرد و در صورتی که به حاجتش رسید، سال بعد خودش یکی از حلواپزان کوچه باشد. به همین دلیل، تعداد حلواپزها هر سال بیشتر می‌شود.
سقاخانه سر بازار زرگرها که در ابتدای کار با آب از عزاداران حسینی پذیرایی می‌کرد، به‌تدریج با همت بانیان آن، بساط شربت آبلیمو را علم کرد. به این ترتیب، نذر شربتی که حدود ۵۰ سال پیش با یک گونی ۵۰ کیلویی شکر درست می‌شد، حالا به بیش از پنج تن شکر برای یک هفته در محرم رسیده است. نذری این هیئت فقط به شربت خلاصه نمی‌شود و پذیرایی از مهمان‌ها با سیب‌زمینی پخته و نان تازه نیز بخش پرطرفدار آن است. این نذری هر روز صبح و عصر تا پایان مراسم سوم شهادت حضرت امام حسین (ع) و روز شهادت حضرت زین‌العابدین (ع) پخش می‌شود. آبگوشت نذری با گوشت تازه گوسفندی، از نذری‌های دیگر این تکیه قدیمی است. روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی، آش نذری جای آبگوشت را می‌گیرد.
با وجودی که تعداد هیئت‌های عزاداری در شمال شهر تهران کمتر است، برخی تکیه‌های نظیر تکیه بازار تجریش حسابی شلوغ می‌شود. معروف‌ترین نوشیدنی این تکیه را شاید بتوان قهوه دانست که خیراتی از خاندان صفا است. پیرمردی پشت میز کوچکی در انتهای آبدارخانه می‌ایستد؛ جایی که فنجان‌های قهوه، یک قهوه جوش قدیمی و مسی روی آن قرار دارد و به رسم ۲۰۰ ساله خاندان صفا، قهوه خیرات می‌دهد.
بسته به شرایط آب‌وهوایی، نوشیدنی‌های متفاوتی مثل چای، شربت و... بین دسته‌های سینه‌زنی پخش می‌شود؛ موضوعی که گاهی اوقات در خیابان‌های بالای شهر، شکل متفاوتی پیدا می‌کند. به‌عنوان مثال، یک سال در شب عاشورا در میدان محسنی، رانی همراه با کیک و بسته‌های خوراکی به دست عزاداران امام حسین (ع) رسید.
مرکزی
کوهرود: یکی از نذری‌های قدیمی استان مرکزی به منطقه کرهرود تعلق دارد؛ جایی که زنان برای بیش از ۶۰ سال است، از روز دوم تا دهم محرم، نان نذری می‌پزند. در روز عاشورا آبگوشت نذری پخش می‌شود که زنان با پخت نان، سهم خود را در این نذری ایفا می‌کنند.
اراک: آش بی بی سه‌شنبه نیز از آش‌های معروف اراک است که به‌عنوان نذری در ایام ماه محرم پخته شده می‌شود.
آشتیان: دیگ‌های نذری از اول محرم و به‌ویژه صبح تاسوعا در گوشه‌وکنار شهر برپا می‌شود که معمولا شامل قیمه، قورمه سبزی، کباب، آبگوشت، عدس پلو با کشمش، آش رشته، شله زرد، شربت، شیر، خرما، چای و... است.
شازند: در محله‌های قدیمی غذاهایی نظیر آبگوشت، حلیم، شله زرد، انواع آش و انواع برنج و خورش به‌عنوان نذری در اختیار عزاداران حسینی قرار می‌گیرد.
مشهد
با فرارسیدن محرم، سفره نذورات در مشهد پهن می‌شود تا هیچ عزاداری در روزهای سوگواری برای اهل بیت (ع)، تشنه و گرسنه به منزل بازنگردد. بیشتر هیئت‌های شهر در شب‌های دهه نخست ماه محرم نذری می‌دهند که در میان آن‌ها تعداد زیادی در روزهای تاسوعا و عاشورا، با صبحانه و ناهار و شام از عزاداران پذیرایی می‌کنند.
نذری‌هایی که مردم در طول ماه‌های محرم و صفر در خانه خود طبخ و توزیع می‌کنند، شامل غذاهایی مانند شله، دیگچه، شله زرد، آبگوشت، عدسی، پلو و قیمه می‌شود.
سنت شله‌پزان همه ساله در ایام ماه محرم و صفر در مشهد رونق می‌یابد
سنت شله‌پزان همه ساله در ایام ماه محرم و صفر در مشهد رونق می‌یابد که در دیگ‌های مسی بزرگ پخته می‌شود و می‌تواند غذای چند صد نفر را تامین کند. مراحل تهیه شله بسیار سخت است و توسط مردانی با قوای جسمانی بالا انجام می‌شود که با صلوات، روشن‌کردن شمع، زیارت عاشورا و دیگر ادعیه همراه است. هنگام برداشتن سر دیگ‌ها نیز به‌لطف صلوات، ذکر مصیبت و دودکردن اسپند، معنویتی دوچندان پیدا می‌کند. پخت شله در عاشورا، تاسوعا، دهه پایانی ماه صفر، سالروز شهادت امام رضا (ع) و اربعین رایج است.
علاوه بر این، می‌توان به آبگوشت بزباش اشاره کرد که از غذاهای نذری ماه محرم در هیئت‌های مشهد است و بعد از عزاداری برای ناهار توزیع می‌شود. مواد اولیه این غذا از حبوبات، سیب‌زمینی، سبزی مرزه و گوشت تشکیل شده است. جوانان نیز شربت‌های زعفران و آبلیمو را سر راه هیئت‌های عزاداری قرار می‌دهند تا آن‌ها را به یاد لب تشنه سرور و سالار شهیدان بنوشند.
زنجان
از جمله رسوم مردم زنجان، برپایی سفره حضرت رقیه (س) و سفره حضرت ابوالفضل (ع) است که شامل خوراکی‌های مختلفی می‌شود. به‌عنوان مثال، آش رشته و آجیل مشکل‌گشا جزو محتویات اصلی سفره حضرت ابوالفضل (ع) هستند و نان، پنیر، خرما و سبزی در سفره حضرت رقیه (ع) به چشم می‌خورد. در سفره حضرت فاطمه زهرا (س) نیز نان، سبزی و حلوا و دویمج و قویماق وجود دارد. در روز شهادت امام سجاد (ع)، آشی موسوم به آش زین‌العابدین در زنجان پخته می‌شود.
طبخ حلوای اوماج در حسینیه اعظم زنجان برای بیش از ۲۸ سال است که بین عاشقان اباعبدالله جریان دارد و مقدمات آن از نخستین روزهای ماه محرم کلید می‌خورد. ابتدا اوماج‌ها آماده و روز قبل از تاسوعا تفت داده می‌شوند تا در روز عاشورا برای طبخ حلوا به کار روند. پس از تهیه و بسته‌بندی حلوا، آن را در عصر عاشورا بین ۱۰ تا ۱۲ هزار نفر توزیع می‌کنند.
گیلان
مردم بسیاری از روستاهای گیلان، خورش فسنجان را به‌عنوان نذری می‌پزند که گاهی اوقات در کنار آن کوکو سیب‌زمینی قرار می‌دهند. آلو مسما و مرغ ترش نیز در این ایام به‌وفور طبخ می‌شود.
نذر هفت کاسه بشقاب در شب عاشورا نیز از جمله آیین‌های جالب در مناطق کوهستانی گیلان به حساب می‌آید. به این ترتیب که عزاداران در این شب از هفت مجمعه شام موجود در بقعه محلشان، مقداری غذا بردارند تا در نیت هفت نفری شریک شوند که آن‌ها را نذر کرده‌اند.
ضیابر: اکثر اهالی منطقه ضیابر در روزهای تاسوعا و عاشورا در خانه‌های خود را به روی عزاداران باز می‌گذارند تا برای صرف ناهار و شام وارد خانه آن‌ها شوند. به همین دلیل گردشگران زیادی در این ایام به ضیابر می‌روند تا علاوه بر تماشای تعزیه، خوراک‌های معروف گیلانی را میل کنند.
لاهیجان: اگر در ایام محرم به لاهیجان بروید، می‌بینید که «قیمه چرخ کرده» (قیمه با گوشت چرخ کرده) به‌عنوان غذای مرسوم این خطه از گیلان طبخ می‌شود. این غذا شبیه به قیمه معمولی است و از گوشت چرخ‌کرده، پیازداغ، لپه، رب گوجه‌فرنگی، زعفران فراوان، لیمو عمانی، گلاب و دارچین تهیه می‌شود که همراه با سیب‌زمینی سرخ‌شده روی برنج در اختیار عزاداران قرار می‌گیرد.
مازندران
در بسیاری از نقاط مازندران، تهیه انواع خورش‌های محلی با گوشت گوسفند و مرغ به‌همراه برنج و گاهی اوقات مرغ محلی و اردک رواج دارد. «فرمازنون» یا «فرما بزوئن» یکی از سنت‌های خاص در بخش‌هایی از مازندران است که شامل روستاهای شهرستان بابل مانند درونکلا، روستاهای بادله و اسرم ساری، شهیدآباد بهشهر و شهر سورک می‌شود. طبق این رسم دیرینه اطعام‌دهی به عزاداران امام حسین (ع)، مردم در عاشورای هر سال در خانه‌های خود را به روی عزاداران و مسافران باز کرده و از آن‌ها پذیرایی می‌کنند.
نوشهر: مردم نوشهر و روستاهای اطراف آن، سال‌ها است که در شب عاشورا آش پنج تن آل عبا را در دیگ‌های مسی و روی هیزم می‌پزند. حیاط برخی خانه‌ها در محله‌های قدیمی شهر برای هم‌زدن آش و روشن‌کردن شمع بسیار شلوغ می‌شود و بسیاری از افراد برای شفای بیماری یا طلب حاجت خود، شب را تا صبح پای دیگ‌های آش به راز و نیاز مشغول هستند.
روستای کوهستان بهشهر: سنتی قدیمی در روستای کوهستان وجود دارد که قدمت آن به بیش از ۲۰۰ سال می‌رسد و در اصطلاح مازندرانی به آن «مجمعه سری» یا «مجمع گذاری» می‌گویند. طبق رسم، بانوان روستا در دهه اول محرم اقدام به طبخ غذا در منازل خود می‌کنند و سپس آن‌ها را در سینی‌های بزرگ مسی موسوم به «مجمعه» می‌گذارند و برای عزاداران حسینی به تکیه بزرگ روستا می‌برند. هنگام صرف غذا هیچ سفره‌ای پهن نمی‌شود و هر چهار یا پنج نفر دور یک مجمعه می‌نشینند و غذای خود را تناول می‌کنند. غذای بانوان روستا اکثرا با برنج و مرغ و گوشت محلی تهیه می‌شود.
کیاسر: آیین «محرم پلاخوار» رسم قدیمی دیگری در دهه اول محرم است که به شهر کیاسر در استان مازندران اختصاص دارد و در این مراسم سنتی مردانه خبری از قاشق و چنگال نیست! این رسم در ۱۰ محله شهر در ۱۰ روز نخست محرم برقرار است. برای تهیه غذا، پس از شستن دیگ‌ها و گذاشتن آن‌ها روی اجاق‌های دست‌ساز، گوشت را روی آبکشی در ته دیگ می‌گذارند. سپس برنج آبکشی را روی آن می‌ریزند تا برنج طعم گوشت بگیرد. «محرم پلا» با روغن حیوانی و روی آتش، طعم فوق‌العاده‌ای پیدا می‌کند. این مشارکت توسط جمعی از زنان انجام می‌شود و مردها وظیفه پذیرایی از حدود چهار تا پنج هزار نفر از مهمانان مجلس عزای امام حسین (ع) در روز بعد را بر عهده دارند.
هرمزگان
طبخ حلیم در خمره‌های گلی (جُم) از ابتدای محرم در حسینیه‌های شهرستان فین هرمزگان آغاز می‌شود؛ مراسمی که قدمت ۴۰۰ ساله دارد و در فهرست معنوی میراث فرهنگی کشور ثبت شده است. بدنه بیرونی این خمره‌های مخصوص را با موی بز و گل می‌پوشانند و در چاله‌هایی قرار می‌دهند و آن را گل می‌گیرند تا تکان نخورند. پخت این حلیم روی آتش چوب و هیزم از صبح زود شروع می‌شود. دوسوم خمره‌ها را با آب پر می‌کنند و حدود پنج کیلو بلغور گندم در آن می‌ریزند. حوالی عصر حلیم آماده می‌شود و عزاداران پس از سینه‌زنی یا هنگام بازگشت از مراسم تعزیه‌خوانی، به منبرهای محل توزیع نذری می‌روند. با پایان دهه اول محرم، خمره‌ها از زمین خارج و تمیز می‌شود و برای استفاده در سال آینده در انبار حسینیه‌ها قرار می‌گیرد.
سمنان
اهالی سمنان در روزهای تاسوعا و عاشورا ترجیح می‌دهند از غذاهای متبرک نذری بخورند و کمتر غذا درست کنند. یکی از نذری‌های معروف استان سمنان، حلیم چهل و هشتم است که در ۲۸ صفر هم‌زمان با شهادت امام حسن مجتبی (ع) و رحلت پیامبر (ص) تهیه می‌شود. از آنجا که تاریخ این مراسم، هشت روز بعد از چهلم امام حسین (ع) است، به آن حلیم شب چهل و هشتم می‌گویند. مردم از چند روز بعد از اربعین حسینی شروع به تدارک وسایل و مواد اولیه پخت حلیم می‌کنند که پخت آن از اوایل شب تا صبح طول می‌کشد و مردم از ساعات ابتدایی صبح ۲۸ صفر، برای تهیه حلیم نذری صف می‌کشند.
روستای ریکان گرمسار: اهالی روستای ریکان شهرستان گرمسار در روز بیستم محرم پذیرای انبوه عزادارانی هستند که برای تماشای تعزیه‌خوانی روانه این محل می‌شود. غذای مخصوص این روز، ته‌چین و پلو با گوشت گوسفندی است.
گرمسار: ته چین گرمساری از غذاهای نذری مرسوم محرم در این منطقه به حساب می‌آید.
اردبیل
عزاداری ماه محرم در اردبیل فقط تا روز عاشورا نیست و صبح روز بعد از شهادت امام حسین (ع) سفره‌های نذری در اغلب مساجد و هیئت‌ها گسترده است. حلوای سنتی اردبیل که از ترکیب آرد، زعفران، کره و شکر تهیه می‌شود و پخت آن حداقل پنج ساعت طول می‌کشد، از رسم‌های رایج در شب عاشورا است. این حلوا صبح روز بعد که به روز سحر مزاری معروف است، اغلب خانه به خانه پخش شده و بخشی از آن در سفره‌های صبحانه روز ۱۱ محرم توزیع می‌شود. مردهای محله اغلب حلوای اردبیلی را می‌پزند و لوازم تهیه آن شامل طشت‌های بزرگ مسی است که در برخی از مساجد قدیمی شهر وجود دارد.
پخت انواع آش نذری، انواع فطیر محلی و چندین نوع حلوای محلی به‌صورت سنتی نیز در اردبیل رواج دارد. حلوایی که در روستاهای اردبیل تهیه می‌شود، به‌خاطر وجود گندم سبوس‌دار، رنگ تیره‌تری دارد و اغلب در روزهای محرم و شبیه‌خوانی، بین عزاداران توزیع می‌شود؛ اما حلوایی که اهالی اردبیل می‌پزند، به‌دلیل استفاده آرد سفید و زعفران، رنگی روشن و زرد پیدا می‌کند.
پیچاق قیمه که از مشهورترین غذاهای اردبیل است، به‌عنوان نذری ماه محرم توزیع می‌شود. این غذا به‌لطف وجود گوشت، خلال بادام و تخم‌مرغ، طعم فوق‌العاده‌ای دارد.
اصفهان
اصفهانی‌ها معمولا تا روز دهم محرم، خورش قیمه می‌دهند؛ البته به‌جز خمینی شهر که آبگوشت به‌عنوان نذری اصلی در عاشورا محسوب می‌شود. برخی افراد نیز با غذای معروف بریان از عزاداران پذیرایی می‌کنند. با فرارسیدن اربعین، اکثر مردم به مساجد می‌روند و سوگواری می‌کنند. از غذاهای این شب نیز می‌توان به شله زرد و آش شله قلمکار اشاره کرد.
روستای اراضی و باغملک: آیین سنتی دو روستای اراضی و باغملک اصفهان اصفهان که شهرت زیادی دارد، با پخت و توزیع غذای نذری در ظهر تاسوعا و ظهر عاشورا و حضور گسترده عاشقان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) برگزار می‌شود. طبق رسم، اهالی روستای اراضی در روز تاسوعا در خانه خود غذای نذری می‌پزند و پس از تزیین، آن را در مجمعی می‌گذارند و به حسینیه می‌برند. در این روز اهالی روستای باغملک، به روستای اراضی دعوت می‌شوند و پس از نماز ظهر تاسوعا، همگی به حسینیه می‌روند و از غذاهایی میل می‌کنند که پیش‌تر به این محل آورده شده است. در روز عاشورا نیز اهالی روستای باغملک، مردم اراضی را به روستای خود دعوت می‌کنند و پذیرایی مشابهی از آن‌ها به عمل می‌آورند.
آران و بیدگل: حلیم نذری از جمله نذری‌های متداول در شهرستان آران و بیدگل در ماه محرم است که مانند سایر نذری‌ها به‌صورت جمعی در بخش‌های مختلف شهرستان به‌ویژه شهر تاریخی نوش‌آباد تهیه می‌شود. مقدار حلیمی که بین مهمانان مراسم عزاداری توزیع می‌شود، معمولا از یک تن تا بیش از ۱۰ تن است.
کاشان: خوراک سنتی گوشت لوبیاب از غذاهای نذری مرسوم کاشان در ایام محرم و صفر و به‌خصوص روزهای تاسوعا و عاشورا است. همچنین غذای آیینی گوشت لوبیای سرکه شیره کاشان که در فهرست میراث ناملموس کشور به چشم می‌خورد، یک قرن پیش توسط شخصی به نام حاج رضا عشق آبادی ابداع شد. او با افزودن سرکه و شیره به خوراک گوشت لوبیا، غذای خوشمزه‌ای تهیه کرد که در هیئت حسینی سوریجان طبخ می‌شد و این سنت تا به امروز برقرار است.
کاشانی‌ها در صبح روز عاشورا به یاد حضرت علی اصغر (ع)، کودک ۶ ماهه امام حسین (ع)، بین عزاداران حسینی شیر پخش می‌کنند.
بوشهر
در ایام عزاداری محرم و صفر در تمام نقاط شهر، وسایل پذیرایی مثل چای، قهوه، شربت و... مهیا است. ضمن اینکه مردم با پخت آش نذری، شکرپلو و قیمه بوشهری، حلیم، شله زرد، حلوا برنجی، حلوا آردی و... از عزاداران حسینی پذیرایی می‌کنند. نان و آش بوشهری (آش سبزی و گوشت)، صبحانه نذری این منطقه است.
خوزستان
در خوزستان همه نوع غذایی از عدس‌پلو و قورمه سبزی گرفته تا زرشک پلو، قیمه، آش رشته، حلیم و حتی باقلا برای نذری در ماه محرم در نظر گرفته می‌شود.
بهبهان: مهم‌ترین نذری شهرستان بهبهان که به‌عنوان یک سنت همیشگی در تکایا به چشم می‌خورد، «مجمع‌گردان» نام دارد. زنان شهرستان ظرف‌های کوچکی از خرما، کنجد، رنگینک و آش کارده را در این مجمعه‌ها قرار می‌دهند و روی آن را با پارچه سبزی می‌پوشانند. پس از نماز مغرب، آن را روی سر می‌گذارند و در حالی وارد امامزاده می‌شوند که می‌گویند: امروز فلک خاک یتیمی به سرم کرده ای وارث پیغمبر ما، زاده زهرا
افراد حاضر در امامزاده به‌شکل دایره می‌نشینند و خادم امامزاده غذای مجمعه‌ها را بین آن‌ها تقسیم می‌کند.
علاوه بر این، بیشترین نذری بهبهانی‌ها، نوعی نان به نام «نان پیری» است که به‌عنوان نذری برای توسل به حضرت قاسم (ع) میان مردم توزیع می‌شود. نان پیری و باقلا نیز یکی از پرطرفدارترین غذاهای نذری در بافت مذهبی شهر بهبهان است. همچنین پخت حلوا برنجی و هریسه (حلیم) در دو ماه محرم و صفر در این شهر رواج دارد.
شادگان: طبخ کلوچه بدون شکر و همین طور حلوای سفت و قالبی از نذری‌های این منطقه از خوزستان محسوب می‌شود. روزهای هفتم و دهم محرم اهمیت بسیاری برای مردم دارد و ازاین‌رو، برخی خانواده‌ها نذوراتی خاص نظیر قورمه سبزی با گوشت خروس طبخ می‌کنند. پخت حلیم و شله‌زرد در صبح هفتم محرم نیز از رسوم خانواده‌های شادگان است.
اهواز: خورش سبزی در روز عاشورا به مقدار زیاد در اهواز پخته و بین مردم پخش می‌شود. این خورش شبیه قورمه سبزی است؛ با این تفاوت که لوبیا سفید دارد و سبزی آن را بیشتر سرخ می‌کنند. مراسم پخت آش امام سجاد (ع) با بیش از ۸۰ سال قدمت در عباسیه اهواز، از قدیمی‌ترین هیئت‌های مذهبی شهر برگزار می‌شود. تهیه این آش در ۲۵ ماه محرم هر سال اتفاق می‌افتد و یک تن حبوبات (عدس، نخود، لوبیا چیتی)، ۵۰۰ کیلوگرم برنج، گوشت ۱۰۰ گوسفند، هزار کیلوگرم سبزی آش و یک تن پیاز داغ در پخت آن به کار می‌رود.
هویزه: عمده نذری‌های مردم این شهرستان قربانی گوسفند و گوساله است که از روز هفتم آغاز می‌شود و تا روز دهم محرم ادامه می‌یابد. آش نذری، حلیم، شله‌زرد و خرما در وعده صبحانه از دیگر نذری‌های این شهرستان هستند. مردم هویزه با فرارسیدن روز هفتم محرم، لقمه نان و پنیر و سبزی یا حلوا میان عزاداران توزیع می‌کنند که به آن «لگمه‌العباس» می‌گویند. از آنجا که روز هفتم محرم منتسب به حضرت عباس (ع)، ایستگاه‌های صلواتی سطح شهر و منازل به پخش شربت میان مردم می‌پردازند.
خرمشهر: نذری معروف «قیمه نجفی» در گوشه‌وکنار خرمشهر در روزهای محرم توزیع می‌شود. این غذا از برنج، نخود، گوشت بسیار زیاد و ادویه تشکیل شده که از پخت نذری در نجف اشرف الگوبرداری شده است. این قیمه با نام‌های قیمه علاچی و قیمه عربی نیز شناخته می‌شود.
دزفول: حلوای زعفرانی، فرنی، باقلا و حلیم جزو نذری‌های متداول دزفولی‌ها در ماه‌های محرم و صفر است. سنت پخت حلیم و آش معمولا برای صبحانه و در هیئت‌ها صورت می‌گیرد. باقلا و فرنی نیز پس از مراسم روضه در خانه‌ها تهیه و توزیع می‌شود. قیمه نخود که ظاهری شبیه به قیمه دارد، از غذاهای رایج در این ایام در دزفول است که به‌جای لپه، نخود دو نیم شده دارد.
تبریز
آذربایجانی‌ها اعتقاد ویژه‌ای به سفره اباعبدالله الحسین (ع) دارند و برخی معتقدند پخت غذا در روز عاشورا کراهت دارد و باید از غذای نذری خورد.
عزاداری ظهر و شب عاشورا در بازار بزرگ تبریز، قدمتی چند صدساله دارد و هیئت‌های بزرگ تبریز برای حضور در این عزاداری ثبت‌نام می‌کنند. حجره‌های بازار از هفتم محرم برای یک هفته تعطیل هستند؛ اما برخی حجره‌ها با چای، خرما، نان، پنیر، سیب‌زمینی و تخم‌مرغ و شربت از دسته‌های عزاداری پذیرایی می‌کنند.
در روز عاشورا، مردم به طرق مختلف از جمله نذر و قربانی، احسان چایی، شربت، آش‌های محلی و ساری شیله (شله زرد) در خدمت عزاداران حسینی هستند. مساجد نیز اغلب در طول ۱۰ روز اول محرم به پخت غذاهای نذری نظیر آبگوشت و پلو با مرغ می‌پردازند.
چلوگوشت هویج از دیگر غذاهای مرسوم در میان نذری‌های تبریز است که به چلوگوشت شباهت دارد. این غذای مجلسی با گوشت گوساله، پیاز، هویج، برنج و ادویه‌های مخصوص درست می‌شود.
قزوین
در صبح و ظهر عاشورا با شربت زعفران و تخم ریحان یا شیر از دسته‌های عزاداری سالار شهیدان (ع) پذیرایی می‌شود. پخت غذاهایی همچون قیمه نثار، آش رشته، شله زرد و حلیم نیز در این منطقه به‌وفور به چشم می‌خورد. غذای نذری قزوینی‌ها در روز عاشورا، قیمه نثار است که برخی پژوهشگران معتقدند از آنجا که این غذا نثار روح سیدالشهدا (ع) می‌شود، به این اسم معروف شده است. این غذا برای ناهار و شام عاشورا پخته شده و سپس به‌صورت مجمعه‌های سه تا چهار نفره بین عزاداران تقسیم می‌شود.
روستای کلج: در روستای کلج از توابع بخش طارم سفلی، غذای سنتی «اوزباستورما» در ظهر عاشورا پخته می‌شود که از برنج، گوشت، آلو، ادویه و پیاز تشکیل شده است.
یزد
آش امام حسین (ع) یا آش گندم از معروف‌ترین نذری‌های یزد است که پخت آن حدود ۱۷ ساعت طول می‌کشد. تهیه این آش از اذان ظهر روز قبل از اربعین آغاز و هنگام اذان صبح روز اربعین توزیع می‌شود. این آش را مشابه حلیم برای ساعات طولانی هم می‌زنند تا گندم و گوشت و حبوبات آن له شود.
به گفته قدیمی‌های یزد، پخت آش امام حسین (ع) در ایام محرم به‌ویژه شب تاسوعا و اربعین رواج داشت که امروزه در سایر ایام محرم و صفر نیز بار گذاشته می‌شود. بیش از صدها دیگ در محله‌های مختلف یزد برای این آش نذری به کار می‌رود. برخی افراد نذورات خود نظیر چای، شربت، شله زرد و شیرینی و شکلات را به محل پخت آش می‌آورند و توزیع می‌کنند.
نوشیدنی معروف یزدی‌ها موسوم به قهوه یزدی معمولا در ماه محرم و سایر مراسم مذهبی سرو می‌شود و ازاین‌رو، به نام قهوه عزاداری نیز معروف است. قهوه عزاداری یزدی اغلب غلظت زیادی دارد و در فنجان‌های نسبتا کوچک ریخته می‌شود.
سیستان و بلوچستان
با شروع محرم بساط پذیرایی از عزاداران با چای و شربت فراهم است و در روز هفتم این ماه به یاد حضرت علی اصغر (ع)، شیر توزیع می‌شود. در دهه اول محرم، به‌خصوص روزهای تاسوعا و عاشورا و همین طور چهلم و چهل و هشتم امام حسین (ع)، پخت و توزیع غلور زابلی (حلیم سنتی سیستان) در این منطقه از کشور مرسوم است. پخت غلور قدمتی چند صد ساله دارد و تهیه آن با گندم زیاد، گوشت گوسفند و گاو در دیگ‌های بزرگ روی آتش انجام می‌شود و هم‌زدن آن از شب تا اذان صبح طول می‌کشد. مردم علاوه بر بلغور گندم از حبوبات ویژه‌ای مانند ماک زابلی، عدس زابلی، نخود یا لوبیا نیز در تهیه این غذا استفاده می‌کنند. در نهایت نیز این نذری را در میان خانه‌ها توزیع می‌کنند تا برای صبحانه مصرف شود.
در ظهر روز تاسوعا و عاشورا، برخی عزاداران بهترین غذای خود را به‌عنوان نذری در سینی‌های بزرگ روی سر می‌گذارند و به حسینیه محل عزاداری مردم می‌برند. در سیستان اکثرا در روز عاشورا با قیمه از سوگواران پذیرایی می‌شود و در غروب عاشورا نیز پس از حضور در مساجد و سوگواری، نذری شله زرد و آش رشته رایج است.
قم
مراسم آیینی شامی پزان در اربعین حسینی در قم برگزار می‌شود. ماجرا از این قرار است که کودکی سه ساله به نام سید مجتبی بر اثر یک اتفاق بینایی خود را از دست می‌دهد و پس از عمل جراحی، پزشکان از او قطع امید می‌کنند. پدرش سید حسین نذر حضرت رقیه (س) می‌کند که در صورت شفای پسرش، شام یک شب مسجد را بدهد و به‌اندازه توان خود شامی کباب به مسجد می‌برد. چشم سید مجتبی در کمال ناباوری شفا می‌یابد و از آن به بعد، آسید حسین هر سال این نذر را ادا می‌کند و بانوان زیادی در خانه او جمع می‌شوند و در تهیه این نذری کمک می‌کنند.
کرمانشاه
یکی از نذری‌های متداول در کرمانشاه، پخت آش نذری امام آشی و همچنین پخش حلوا، شله زرد، خرما، شربت، شیر، حلیم و... بین عزاداران است. با فرارسیدن روز عاشورا نیز توزیع شیر و حلیم در ساعات اولیه صبح از در منازل آغاز می‌شود. افرادی که حلیم یا به گویش محلی «هلیسه» نذر کرده‌اند، در منازل خود را به روی مردم باز کرده و از آن‌ها پذیرایی می‌کنند.
شیراز
در ایام محرم، نذری‌هایی همچون خورش قیمه و شکرپلو، خورش سبزی، حلوای کاسه، آش سبزی، آش ماست، آش کارده، شربت آبلیمو، شربت گلاب، عرق نسترن و بیدمشک تهیه و به دسته‌های عزاداری و مردم تقدیم می‌شود. شیرازی‌ها معتقد هستند که صاحب نذر باید غذا را در خانه خود بپزد؛ زیرا جوشیدن دیگ امام حسین (ع) باعث روای حاجات و برکت برای او می‌شود. آش سبزی ۲۸ صفر در شیراز، بزرگ‌ترین نذری جهان محسوب می‌شود. پخت آش سبزی در ۲۸ صفر مصادف با سالروز رحلت پیامبر گرامی اسلام (ص) در بوستان خلدبرین شیراز، بزرگ‌ترین نذری جهان به حساب می‌آید؛ چراکه میزان آن به بیش از ۸۰ تن می‌رسد.
همدان
مردم همدان در روز عاشورا مهمان سفره اباعبدالله (ع) هستند و خودشان غذایی درست نمی‌کنند. غذاهای نذری محرم در همدان شامل خورش قیمه و آبگوشت می‌شود که خورش قورمه سبزی در سال‌های اخیر به آن اضافه شده است. پخت عدس پلو در شب سوم محرم نیز در این خطه از کشور رواج دارد. حلیم، سمنو، حلوازرده، خرما، شیر، چای و شربت از دیگر نذری‌های معروف ماه محرم هستند.
لرستان
پخت و پخش نذورات در شهرهای مختلف لرستان، حال‌وهوای خاصی به شهر می‌بخشد. اکثر نذری‌های مردم لرستان شامل خورش قیمه، عدس پلو، قورمه سبزی و زرشک پلو هستند که بین هیئت‌های عزاداری پخش می‌شوند. پخت حلیم نیز به روزهای تاسوعا و عاشورا اختصاص دارد.
نذری‌های عجیب محرم
بیشتر نذری‌های محرم به‌شکل خورش قیمه است و جزو جدانشدنی دسته‌های عزاداری به حساب می‌آید. با این حال، امروزه با افزایش هیئت‌های مختلف، تنوع غذایی بیشتر شده است و مردم برای روای حاجت خود به‌سراغ نذری‌های عجیب و غریب نظیر شیرموز، نسکافه، لواشک، پیتزا و کباب برگ و چنجه و حتی میگوی سوخاری می‌روند.
شیرموز: معمولا در ایستگاه‌های صلواتی با چای، شربت و شیرکاکائو از مردم عزادار پذیرایی می‌شود؛ اما یک بار در یکی از ایستگاه‌های صلواتی منطقه ۱۸تهران (محله تولیدارو)، شیر موز توزیع شد. ماجرا از این قرار بود که فردی چند کارتن موز برای خیرات آورد که به پیشنهاد یکی از افراد داخل ایستگاه با شیر و شکر موجود مخلوط شد.
پیتزا در روز عاشورا: یک پیتزافروشی در پیروزی تهران یک بار به عزاداران حسینی پیتزا داد که شاید در آن منطقه برای نخستین بار مشاهده شده بود. توزیع پیتزای نذری در محله ۱۵ خرداد تهران نیز رخ داده است.
چنجه در ظهر عاشورا: یکی از هیئت‌های معروف نیاوران، این غذای خاص را برای ظهر روز عاشورا در نظر گرفته است و علاوه بر عزاداران، خانه‌های نزدیک هیئت نیز از این غذای نذری بی‌نصیب نمی‌مانند.
آبگوشت و فسنجان: هیئت کاشف‌الکرب از قدیمی‌ترین هیئت‌های تهران در تجریش به حساب می‌آید که در کنار کباب کوبیده و قیمه، با آبگوشت پذیرای عزاداران حسینی است. هیئت حسینیه ثارالله نیز که در نزدیکی آن قرار دارد، خورش فسنجان تهیه می‌کند.
غذای شمالی: لاهیجانی‌های مقیم تهران در هیئت جوادالائمه، انواع غذاهای شمالی را برای عزاداران تهیه می‌کنند.
خورش بادمجان: هیئتی در منطقه بهارستان فعالیت می‌کند که بیشتر اعضای آن را ورزشکاران و کشتی‌گیران تشکیل می‌دهند. در این محل خورش‌های بادمجانی سرو می‌شود که باعث شهرت آن شده است.
لواشک با آب انار و مسقطی: نذری یکی از عزاداران در رشت به کودکان شامل لواشک، آب انار و مسقطی می‌شود. در واقع فرزند او برای روای حاجت خود چنین نذری کرده و آن را بین ۳۰ نفر از همکلاسی‌هایش تقسیم می‌کند. پدر او در سال‌های بعد این نذر را ادامه می‌دهد و هر سال نذری را به کودکان و خردسالان می‌دهد.
چلوکباب برگ، کوبیده، میگوی سوخاری و کباب ترکی در ظهر عاشورا: هیئتی در خیابان پاسداران وجود دارد که این غذاهای لذیذ و متفاوت را برای ۱۰ شب محرم تدارک می‌بینید و معمولا آن‌ها از یکی از رستوران‌های تهران تهیه می‌کند. جالب اینکه در ظهر عاشورا با کباب ترکی از عزاداران پذیرایی می‌شود.
نخ نذری برای بافت قالی: این نذری عجیب به آقای علی حصوری، یکی از تاجران و طراحان فرش بجنورد تعلق دارد که هر سال نفری یک کیلو نخ و از هر رنگ ۲۰۰ گرم به بافنده‌های فرشی می‌دهد که اوضاع اقتصادی مناسبی ندارند. او هر سال این کار را انجام می‌دهد تا شاید گره این نخ‌ها باعث بازشدن گره از کار کسی شود.
ساندویچ کالباس در بلوار فردوس: در یکی از ظهرهای عاشورا، بانوان عزادار در حال پخش نذری مذکور بین عزاداران بودند که برای خیلی‌ها عجیب به نظر می‌رسید.
از نذرهای عجیب و غیرمعمول دیگر در ماه محرم می‌توان به جاروی امامزاده، اهدای کتاب به مساجد، تهیه یا ساخت عروسک به نیت حضرت رقیه (ع)، اهدای خون و... اشاره کرد.
غذاهای نذری ساده
سیب‌زمینی پخته با نان تازه
صف‌های عریض و طویل آقایان و بانوان جلوی هیئت سقاخانه سر بازار زرگرها در تهران در روزهای محرم از پخش نذری حکایت دارد؛ اما این نذری متفاوت چیزی جز سیب‌زمینی پخته و نان تازه نیست. هر روز صبح مسئولان بارگذاری غذا، سیب‌زمینی‌ها را تمیز می‌شویند. سپس یک سبد فلزی به‌صورت وارونه کف دیگ‌های بزرگ می‌گذارند و داخل آن مقداری آب می‌ریزند. سیب‌زمینی‌ها را روی آن قرار می‌دهند تا بخار پز شوند و طعم خوبی پیدا کنند. مقداری زردچوبه، نمک و ادویه به سیب‌زمینی‌ها اضافه می‌شود تا طعم و رنگ سیب‌زمینی‌ها اشتهای مهمان‌ها را برانگیزد.
این نذری در برخی دیگر از نقاط کشور همچون بازار تبریز نیز وجود دارد.
حلوا
در روز تاسوعا، جمعیت زیادی برای ادای نذر خود به چهارراه گلوبندک تهران می‌روند و با بساط پیک‌نیک، قابلمه، روغن و آرد در کنار خیابان شروع به پخت حلوا می‌کنند. هر ساعتی که می‌گذرد، به جمعیت مردم اضافه می‌شود و آن‌ها خودشان هستند که مدیریت مراسم حلواپزان را بر عهده دارند. برخی از قدیمی‌های محل می‌گویند که سال‌های قبل چند متر بالاتر از حسینیه کربلایی‌ها، خانه‌ای در کوچه امیر چترچی در چنین روزی حلوا می‌پخت. بعد از درگذشت پدر و مادر خانواده، فرزندان اسباب کهنه از جمله منبر خانه را از خانه خارج می‌کنند، اما هر بار به‌نحوی به داخل خانه برمی‌گردند. به همین دلیل، آن‌ها خانه و منبر را وقف می‌کنند. پس از آن چندین بار پخت حلوا در داخل خانه برگزار شد تا اینکه به‌خاطر وقوع آتش‌سوزی، این مراسم به کوچه و بعد چهارراه گلوبندک انتقال یافت.
حلواپزان چهارراه گلوبندک تهران، از رسم‌های روز تاسوعا است
عابران برای روای حاجت خود، دور حلواپزان جمع می‌شوند، هفت قابلمه حلوا را هم می‌زنند و از هفت حلوا می‌خورند. در صورتی که تا سال آینده حاجت روا شوند، خودشان نیز حلوا می‌پزند.
علاوه بر این، حلواهای دیگری همچون حلوا سه آرد، حلوا زعفرانی، حلوای آرد برنج و… نیز در طول روزهای ماه محرم برای نذری در نظر گرفته می‌شود. به‌عنوان مثال، حلوای شیره که از نذری‌های خاص مردم آران و بیدگل در ایام محرم و صفر است و مردم با پخت و توزیع آن، حاجات خود را از خداوند طلب می‌کنند. برای پخت این نذری، ابتدا آرد را تفت می‌دهند و سپس شیره انگور یا خرما را همراه روغن به آن اضافه می‌کنند. این حلوا که به حلوای محلی و حلوای صحرایی نیز معروف است، غذایی مقوی به حساب می‌آید.
نان عباسعلی
نان عباس بن علی (عباسعلی) هرسال در روز تاسوعا در کاشان و آران و بیدگل پخته می‌شود. مردم برای ادای نذر خود، پخت این نان را به نانوایی‌های معدودی سفارش می‌دهند که باید حداکثر تا پایان روز تاسوعا به مشتریان تحویل داده شود تا آنان نذر خود را ادا کنند. به همین دلیل این نانوایی‌ها در دهه اول محرم به‌صورت شبانه‌روزی فعالیت می‌کنند.
این نان با عنوان «نان شیرین» یا «نان شیری» شناخته می‌شود که از آرد، روغن، شکر، شیر، زعفران، زردچوبه و زنجبیل تشکیل شده است و به‌عنوان سوغاتی آران و بیدگل در تمام طول سال پخته می‌شود.
ساندویچ نان و پنیر و سبزی
ساندویچ نان و پنیر و سبزی که اغلب با نان لواش، پنیر صبحانه و سبزی خوردن تهیه می‌شود، نذری بسیار ساده‌ای است که بسیاری از افراد برای روای حاجات خود انتخاب می‌کنند.
انواع نوشیدنی
نوشیدنی‌ها نقش پررنگی در میان نذری‌های ماه محرم دارند و در ایستگاه‌های صلواتی و گوشه‌وکنار خیابان به‌وفور یافت می‌شوند. بسته به زمان برگزاری مراسم محرم که در تابستان یا زمستان باشد، مردم نوشیدنی‌های سرد و خنک نظیر شربت پرتقال، شربت زعفران و... را برای رفع عطش و گرمازدگی عزاداران انتخاب می‌کنند و در طول هوای سرد به‌سراغ نوشیدنی‌های دیگری مانند شیرکاکائو، نسکافه و چای می‌روند.
شربت آبلیمو: این شربت یک نوشیدنی به‌صرفه است که معمولا با خاکشیر یا تخم شربتی مخلوط می‌شود.
شربت زعفران: شربت زعفران نیز پای ثابت عزاداری‌های محرم است. برای تهیه این شربت، از زعفران دم‌کرده و گلاب و آب استفاده می‌شود؛ ضمن اینکه برخی افراد به آن تخم شربتی می‌زنند.
چای: چای از آن دست نوشیدنی‌هایی است که در همه فصول سال پرطرفدار است و اغلب با دارچین و هل یا حتی زعفران تهیه می‌شود تا عطروبوی بیشتری پیدا کند.
شیر و شیرکاکائو: شیر و شیرکاکائو داغ نیز در هوای سرد، به عزاداران حسابی می‌چسبد. برای تهیه شیر کاکائو، شیر را می‌جوشانند و به‌ازای هر لیتر شیر، چهار قاشق چای‌خوری پودر کاکائو به آن اضافه می‌کنند. در نهایت نیز شکر را در آن می‌ریزند.
نذر شیر در ایام محرم و به‌ویژه روز عاشورا در برخی شهرهای ایران از جمله کاشان رواج دارد که حاجت‌مندان آن را به یاد و نام حضرت علی اصغر (ع) پخش می‌کنند.
رایج‌ترین نذری های محرم
حلیم
حلیم یکی از نذرهای قدیمی است که بیشتر در دهه اول محرم طبخ می‌شود. حال‌وهوای عزاداری در کنار دیگ‌های حلیم، خلوت آدم‌ها از شب تا صبح، هم‌زدن حلیم، ذکر صلوات و دعا، معنویت خاصی به این نذری مرسوم ماه محرم می‌دهند.
انواع آش
انواع آش نظیر آش رشته و شله قلمکار از معروف‌ترین نذری‌های ماه محرم هستند که از ترکیب حبوبات، سبزیجات، پیاز داغ و نعنا داغ و... تشکیل می‌شوند.
شله زرد
شله زرد از برنج، شکر و زعفران تهیه می‌شود و جزو نذری‌های مناسب این ماه به حساب می‌آید. این دسر خوشمزه معمولا در ظروف تک نفره ریخته و با پودر دارچین، خلال پسته و بادام تزیین می‌شود.
خورش قیمه
خورش قیمه بی‌شک معروف‌ترین غذای نذری ماه محرم است. غذای خوشمزه‌ای که با گوشت گوسفندی، لپه، لیمو عمانی و انواع ادویه‌جات مانند دارچین و زعفران تهیه می‌شود. در نهایت نیز خورش را با سیب‌زمینی سرخ‌شده تزیین و همراه برنج بین عزاداران تقسیم می‌کنند.
خورش قورمه سبزی
خورش قورمه سبزی نیز در بسیاری از هیئت‌های عزاداری و منازل پخته می‌شود و نسبت به خورش قیمه، مراحل تهیه آن طولانی‌تر و دشوارتر است. در حقیقت، پاک‌کردن، شستن، خردکردن و سرخ‌کردن سبزی این خورش، قدری زمان می‌برد.
زرشک پلو با مرغ
زرشک پلو با مرغ نیز در برخی هیئت‌ها طبخ می‌شود و طبخ آن نسبتا آسان است. از آنجا که این غذا کمتر از سایر غذاها برای نذری توزیع می‌شود، طرفداران زیادی دارد.
عدس پلو
عدس پلو از قدیمی‌ترین و راحت‌ترین غذای نذری در ماه محرم است که با هزینه‌ای کم می‌توان آن را تهیه کرد و به همین دلیل یکی از گزینه‌های ثابت در پذیرایی از عزاداران محسوب می‌شود. برخی افراد نوع مجلسی آن را با گوشت چرخ‌کرده، کشمش و خرما تدارک می‌بینند.
خورش فسنجان
خورش فسنجان از جمله نذری‌هایی است که گاهی اوقات در ایام محرم طبخ می‌شود و از ترکیب گردو، گوشت مرغ یا گوشت قرمز و رب انار تشکیل شده است.
لوبیا پلو
لوبیا پلو از لذیذترین غذاهای ایرانی است که با برنج ایرانی، لوبیا سبز، گوشت چرخ شده یا قورمه، رب گوجه‌فرنگی و انواع ادویه تهیه می‌شود. بسیاری از عزاداران در ایام ویژه‌ای مانند محرم و صفر، آن را برای نذری انتخاب می‌کنند.